‘De crisis is voorbij, als je werk hebt’ PAUL SCHNABEL UNIVERSITEIT UTRECHT 20 mei 2014 ‘De crisis is voorbij, als je werk hebt’

10 jaar verandering 2003 2013 Reëel nat. Inkomen Bevolking Huishoudens 2003 2013 Reëel nat. Inkomen Bevolking Huishoudens Bevolking 65 plus N.W. Allochtonen Beroepsbevolking Armoede (NVMT) Personenauto’s 146 156 16,2 milj. 16,8 7,0 milj. 7,6 13,8% 16,8% 10% 12% 7,4 milj. 8,0 6,8% 7,7 6,9 milj. 7,9

5 Jaar verslechtering BBP in 2008 600 miljard, in 2013 ook Nederlanders verdienen 10% minder Vier keer zoveel werkloosheid (8%) 4% minder arbeidsplaatsen Huizenprijzen 20-25% gedaald, halvering nieuwbouw Staatsschuld van 250 naar 450 miljard Overheidsgaranties naar 250 miljard, waarvan 150 miljard hypotheekgarntie

….maar ook verbetering Echte pensioenleeftijd naar 64 jaar Levensverwachting bijna 2 jaar meer Criminaliteitscijfers dalen Opleidingsniveau neemt toe, schooluitval vermindert Geleidelijk meer alternatieve energie Bijna 100% internetdichtheid Euro steviger dan gedacht

Nederland internationaal gezien Bevolking : nr 8 EU Inkomen per hoofd : nr 4 Absolute omvang BBP: nr 23 wereld Exportpositie: nr 7 wereld, nr 2 EU Concurrentiepositie : nr 8 wereld, nr 4 EU Arbeidsparticipatie : nr 4 EU Werkloosheid : nr 7 EU

Het zuidelijkste land van Skandinavië EU Misere index: nr 3 World Happiness Index: nr 5 Better Life Index : nr 4 Op alle positieve lijsten NL bij de top 5 of top 10, met de Skandinavische landen, maar sinds 2008 wel een paar plaatsen gedaald!

Gaat het ons nu weer beter? Overheidstekort weer onder 3% BBP groeit weer een beetje Er wordt fors meer geïnvesteerd, maar consumentenvertrouwen is nog laag Langs informele weg worden de loonkosten gedrukt Jong is flex, oud is vast Politieke profiel is niet stabiel

Niet blij met Europa Lidmaatschap EU goede zaak: 40% eens, 26% oneens Slecht dat gulden vervangen is door de Euro: 42% eens, 35% oneens In de huidige crisis goed dat NL de euro heeft:29% eens, 31% oneens Den Haag teveel macht aan Brussel overgedragen: 59% eens, 14% oneens Europees Parlement wordt direct gekozen: 45% nee

Nationale trots en nationale bezorgdheid TROTS OP: Samenleven, waarden en normen Persoonlijke vrijheden Gezondheids-en ouderenzorg Sociaal stelsel Onderwijs, innovatie BEZORGD OVER: Inkomen, economie, werkloosheid Samenleven, waarden en normen Gezondheids-en ouderenzorg Politiek en bestuur Immigratie en integratie

Van traditioneel progressief naar modern conservatief Vasthouden aan verworvenheden 20e eeuw: - Gevoel van nationale eenheid en samenhang ( 40/50) – TON/PVV - Behoud van de sociale zekerheid en de verzorgingsstaat (50/60) – SP/50plus/PVV - Behoeden van de persoonlijke vrijheden (60/70) - PVV 21 e eeuw: duurzaamheid, EU, veiligheid

Modern conservatief: ANTI Anti- immigratie , want islamisering, verdringing, misdaad, misbruik sociale zekerheid, verlies identiteit Anti- Europa, want bemoeizucht, gedwongen betaling aan slecht geleide landen, ‘beste jongetje van de klas’ Anti- elite, want geen goede zaakwaarnemers, maar zakkenvullers en uitdelers op kosten van de hardwerkende NLs

…. Maar ook Bang voor verlies van werk, inkomen, sociale status en sociale zekerheid Bang om vertrouwen te geven nu de verzuiling ten einde is en er geen vanzelfsprekende zaakwaarnemers meer zijn Bang door veranderingen in economie en cultuur Bang door selectieve media-aandacht voor wat mis gaat

Andere stemming, anders stemmen Einde Paars II, Nina Brink, 9/11, Pim Fortuijn: ‘de puinhopen van Paars’ Wegzakken traditionele partijen van het midden Volatiele kiezers, instabiele kabinetten Na hoogconjunctuur in 2008 diepe val: banken-, euro-, economie-, staatsschuldcrisis Opkomst van de ‘boze burger’

De participatiesamenleving Troonrede 2013 … de klassieke verzorgingsstaat verandert langzaam maar zeker in een participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving…. Echt einde verzorgingsstaat?

De klassieke verzorgingsstaat blijft Klassieke taken: verzorgen, verzekeren, verbinden, verheffen Rijksbegroting 2014: 260 miljard totaal - ‘verzorgen’ - 80 miljard gezondheidszorg -’verzekeren’ - 80 miljard sociale zekerheid - ‘verheffen’ - 30 miljard onderwijs

De Geluksparadox ‘Met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht’ : 80% gelukkig tot zeer gelukkig in het persoonlijke leven, 3% ongelukkig Gelukkigst: vrouwen in paren zonder kinderen; minst gelukkig: alleenstaande mannen Minder tevreden met de samenleving en nog minder met de politiek en de politici Van instemmingsstem naar proteststem bij verkiezingen

Typisch voor NL begin 21e eeuw Sterke individualisering: kleinere huishoudens ( 1/3 single hh) Niet meer verzuild, niet meer kerkelijk Meer hedonistisch dan calvinistisch Vanzelfsprekende welvaart Toenemende tweedeling hoog/laagopgeleid en flex/vast 60% eigen huis, 80% hh auto, 100% media Intensieve en informele leefstijl