Oudermishandeling: van macht naar kracht Omgaan met situaties van agressie van jongeren naar hun ouders in De Branding

Welke hulpverlening is nodig Wordt in dergelijke casussen gekozen voor hulpverlening met ervaring in huiselijk geweld? in gezinstherapie? in residentiële opname voor de jongere? in opvoedingsondersteuning? in daderhulp? In slachtofferhulp? in juridische gevolgen? in drughulpverlening? ….in andere specifieke noden?

Wat is oudermishandeling? Er is geen simpele definitie van oudermishandeling, omdat agressief gedrag naar ouders een breed spectrum van gedragingen kan inhouden: Verbaal, fysiek, psychologisch of materieel geweld De ernst en frequentie kan sterk verschillen De betekenis en het doel van agressie: intentioneel, reactief, vanuit frustratie omdat het verschil tijdens de adolescentie tussen het losmakingsproces, het verzet tegen ouders en oudermishandeling niet altijd makkelijk te maken is.

Definitie oudermishandeling Oudermishandeling is een herhalend patroon van agressieve gedragingen van de minderjarige, inwonende zoon of dochter dat het doel heeft om fysieke, psychologische en/of financiële schade te veroorzaken zonder dodelijke afloop om op deze manier macht en controle te verwerven over een ouder.

Definitie oudermishandeling Intentie van jongere om macht en controle te verwerven over ouders. Er is minimaal sprake van de poging om de macht om te keren. Geen alleenstaand incident Gedragingen van zoon of dochter die schadelijke gevolgen hebben voor de ouders Er wordt gebruik gemaakt van fysiek of psychologisch geweld De gevolgen voor de ouders kunnen zich op fysisch, psychologisch, materieel of financieel vlak uiten. Het gaat over jongeren tussen 10 en 18 jaar, die nog onder de verantwoordelijkheid staan van hun ouders. Er is een zekere afhankelijkheidsrelatie.

Prevalentie van agressie naar ouders Walsh & Krienert (2009): minstens éénmalige agressie in de laatste zes maanden: 18% bij twee-oudergezin en 29% bij één-oudergezinnen Pagani et al (2004, 2008): Fysieke agressie bij 15 à 16-jarigen in de laatste zes maanden: Tegenover vader: 12,3% jongens en 9,5% meisjes Tegenover moeder: 13,5% jongens en 13,7% meisjes Verbale agressie bij 15 à 16-jarigen in de laatste zes maanden: Tegenover vader: 61,5% jongens en 65,9% meisjes Tegenover moeder: 53,5% jongens en 57,5% meisjes Cottrell & Monk (2004) en Ulman & Straus (2003): Bij ernstige gewelddaden of ernstige oudermishandeling komen onderzoekers tot een lager prevalentiecijfer: tussen de 2 en 5 %. (Autisme: 1%, ADHD: 4 tot 8%)

Verklarende theorieën De stresstheorie: hoog spanningsniveau en beperkte copingmechanismen De sociale leertheorie: aanleren van agressie via modelling De systeemtheorie: in gezinnen met onduidelijke rollen en onduidelijke hiërarchische structuur. De culturele theorie: agressie maakt deel uit van de norm.

Risicofactoren voor oudermishandeling De jongere is of was getuige of slachtoffer van huiselijk geweld (kindermishandeling of partnergeweld) De jongere vertoonde reeds in de kindertijd een patroon van agressie De opvoedingsstijl van de ouders (gewelddadig, autoritair, verwaarlozend, verwennend, te controlerend, …) Beperkte emotionele betrokkenheid van de ouders Middelengebruik bij de jongere of de ouders Gezinnen met veel spanning en/of verandering in de gezinsstructuur (vnl. alleenstaande ouders)

Ervaringen in de hulpverlening Als ouders hun verhaal van oudermishandeling brengen is er vaak onbegrip in de onmiddellijke omgeving. De ouders worden zelf verantwoordelijk gesteld. Ouders durven geen hulp te vragen Ze ontkennen of minimaliseren de mishandeling. Ze hebben angst, voelen zich beschaamd en schuldig. Ouders vragen pas hulp als er sprake is van ernstige agressie Ouders zijn bang dat zij de schuld zullen krijgen of dat zoon of dochter uit huis zal geplaatst worden Ouders hebben vaak post-traumatische stressklachten en hebben angst, waardoor ze nog moeilijker krachtdadig kunnen optreden. Er onstaat een vicieuze cirkel. Er is een complexe wisselwerking tussen verschillende factoren. Waar kan je terecht als je te maken krijgt met oudermishandeling?

Inhoud -Inleiding -NVR: de belangrijkste principes -Het belang van een steunnetwerk

Inleiding focus op de ouders NVR helpt ouders en hulpverleners om terug te gaan staan

NVR: De principes Ontwikkeld in Israël door Haim Omer Geweldloos Verzet is -33% attitude -33% communicatie -33% interventie Geweldloos verzet is meer dan het toepassen van een aantal methodieken/technieken

NVR: de principes Attitude: -> Geweldloos: de-escalatie, ‘smeed het ijzer als het koud is’, uitgesteld reageren, zelf elke vorm van agressie vermijden -> aanwezigheid, waakzame zorg Bv. -> maak gebruik van ‘stilte’ bv. Een jongere opzoeken op zijn kamer als hij niet meer naar beneden komt, en daar stilzwijgend aanwezig zijn -> transparantie, openheid

NVR: de principes Communicatie: -> ‘wij’ ipv ‘ik’ (je kan het niet alleen) (steunnetwerk) -> vermijd ‘als… dan’ (leidt vaak tot escalaties) -> discussies, preken, uitleggen, overreden, smeken,… vermijden -> korte boodschappen, mantra’s ‘wij moeten dit doen omdat we je graag zien’; ‘ik vind dit niet leuk, ik ga erover nadenken’ -> non-verbaal gedrag: rust uitstralen, er zelf uitstappen als je voelt dat je gaat ontploffen,…

NVR: de principes Interventies: de specifieke eenzijdige acties (wanneer de jongere toch het gedrag stelt waartegen je je wil verzetten) -> de aankondiging -> telefoonronde -> sit-in -> Volgen -> Staking -> Bevelen weigeren (weigeren diensten te verlenen, taboes doorbreken) -> het maken van verzoeningsgebaren

Inleidende oefening Probeer je, ieder voor zich, in te leven in een zeer conflictueuze of lastige situatie, iets wat heel gevoelig ligt voor jezelf, iets waar je je kwetsbaar door voelt of voor schaamt (privé of werk). Zet op een leeg blad jezelf in het midden en zet daarrond de mensen die belangrijk zijn, hoe dichter hoe belangrijker, hoe verder hoe minder belangrijk. Aan wie zou je hulp vragen en hoe zou je dat doen?

Inleefoefening: reflectie nadien Hoe was het om die oefening te doen? Hoe was het om hulp te vragen? Aan wie vraag je hulp en waarom?

Belang van een steunnetwerk Geheimhouding < reputatie van het gezin beschermen (de goeie naam van het gezin, oudermishandeling = taboe) < reputatie van het kind beschermen (toekomstperspectieven, mogelijke gevolgen,…) MAAR geheimhouding houdt geweld in stand! -het isoleert ouders -vergroot de stress bij confrontatie met hun gewelddadige kind => risico om zelf de controle te verliezen wordt groter

Belang van een steunnetwerk Waarom is het inschakelen van een steunnetwerk zo belangrijk?! -Verlamming en angst bij ouders neemt af -Het kind krijgt de boodschap dat ouders echt vastberaden zijn om een eind aan het geweld te maken -Meer mogelijkheden om met geweld en bedreigingen om te gaan -Vaak zorgt het feit dat de jongere weet dat anderen op de hoogte zijn of de aanwezigheid van een steunfiguur al voor een afname van de agressie.

Belang van een steunnetwerk Dankzij het mobiliseren van een steunnetwerk krijgen ouders een nieuwe positie in het gezin: Leiders van de geweldloze strijd tegen het geweld. !!! Ondersteuners ondersteunen ouders in de rug, nemen het niet over!!!

Steunnetwerk: methodieken om een netwerk in kaart te brengen -duplo -genogram en sociogram -concentrische cirkels -vragenlijsten -levenslijn met oog voor wie er bij belangrijke gebeurtenissen aanwezig was en wie van die mensen nu nog belangrijk is. Belangrijk om als hulpverlener volhardend te zijn in deze zoektocht

Hoe kan een steunnetwerk helpen -bevestiging en aanmoediging geven aan ouders en kind -mee aanwezig zijn in het leven van het kind -mee toezicht houden -het agressieve kind aan de druk van de publieke opinie bloot stellen -praktische hulp bieden -als bemiddelaar optreden (niet alleen de ouders maar ook het gewelddadige kind helpen) !!! Transparantie over het doorbreken van de geheimhouding naar het kind door ouders en door mensen uit steunnetwerk => het wordt duidelijk voor het kind dat wat het doet niet langer privé is, maar dat er mensen op de hoogte zijn van de thuissituatie en bereid zijn de ouders te helpen.

Organiseren van een netwerkbijeenkomst Doel: alle ondersteuners rond tafel brengen. Ouders geven info over de problemen met hun kind en tegen welk gedrag ze zich concreet willen verzetten. Hulpverleners leggen de principes van NVR uit Er wordt onderling bekeken wie op welke manier hulp kan bieden aan ouders en/of kind Verslag Er wordt aan elke ondersteuner gevraagd om nadien contact op te nemen met het kind (transparantie)

Stellingen Oudermishandeling is nooit alleen het probleem van de jongere en wordt dus best aangepakt in gezinstherapie. Ouders blijven verantwoordelijkheid dragen, ook als ze slachtoffer zijn van ernstige agressie. Het is noodzakelijk om juridische gevolgen te verbinden aan de oudermishandeling. Als de ouder(s) zelf agressie gebruiken naar hun zoon of dochter, kan men niet spreken over oudermishandeling als de zoon of dochter ook agressie gebruikt tegen zijn ouder(s).

Aandachtspunten in de aanpak Veiligheid als voorwaarde voor een positief veranderingsproces. Oudermishandeling wordt nog te veel over het hoofd gezien: alert zijn voor risicofactoren en standaard bevragen in intake Complexe wisselwerking tussen verschillende beïnvloedende factoren: In de behandeling van oudermishandeling is het lineair denken over dader en slachtoffer onhoudbaar. Een assessment van de beïnvloedende factoren kan helpen om gepaste hulpverleningstrajecten uit te bouwen (drugs, PTSS, negatieve vriendenkring, intergenerationeel geweld, beperkte opvoedingsvaardigheden, …) Individuele, groeps- of gezinstherapie? Samenwerking tussen verschillende hulpverleningsdiensten, school, werk, politie en justitie is noodzakelijk