Een Nieuwe Tijd Begint

Een `Nieuwe Tijd`! Verandering in: Denken (p. 1) Handel en economie (p. 2) Macht en politiek (p.3) Geloof en religie (p. 4) Een `Nieuwe Tijd`!

1. De Renaissance verbreidt zich over Europa

Renaissance: Wedergeboorte van de klassieken(Oudheid) vanaf +/- 1400 In Italië. - Waarom daar?

Renaissance: In Italië. - Waarom daar?

Renaissance ontstaat in Italië. Waarom daar? Door het transport van kruisvaarders naar Constantinopel. Overblijfselen van de oudheid in Italië. Italiaanse stadstaten waren rijk en hadden dus geld oor kunst en wetenschap. Vanuit Italië verspreidt de Renaissance zich over heel Europa. In Nederland eerst in het Zuiden (België)

Renaissance: Drie belangrijke denkbeelden: Ieder mens is belangrijk en het is goed om jezelf op de voorgrond te plaatsen.

Renaissance: Drie belangrijke denkbeelden: 2. Ieder mens leeft voor zichzelf en niet voor een-of-andere groep

Renaissance: Drie belangrijke denkbeelden: 3. Geniet van het leven op aarde en denk niet alleen maar aan de dood.

Verschil leven in de Renaissance en in de Middeleeuwen. Middeleeuwen: Renaissance: God en kerk in het Middelpunt Leven na de dood centraal Het leven is zwaar Informatie via geloof en kerk. Bijbelse thema’s in kunst De mens in het Middelpunt Dagelijks leven belangrijk Carpe Diem (latijn) Vertrouwen in de menselijke intelligentie  bloei van de wetenschap Minder Bijbelse thema’s Mythologische thema’s

Ideeën van de Renaissance waren vooral interessant voor een kleine maar belangrijke groep. Kooplieden Vorsten en edelen Kunstenaars Geleerden Waarom deze vier groepen?

Kooplieden Wilden genieten van hun rijkdom en status. Vorsten en edelen Meer macht, ten koste van de kerk. Kunstenaars Geïnspireerd door de oudheid. Maakten kunst op eigen naam. Geleerden Geïnspireerd door de oudheid.

Kunst in de Renaissance: Emotie anatomie: Natuurgetrouw Perspectief Verweving kunst en wetenschap Dominant thema: klassieke Mythologie

Kunst in de Renaissance: Emotie anatomie: Natuurgetrouw Perspectief Verweving kunst en wetenschap Dominant thema: klassieke Mythologie

Guido di Pietro, known as ANGELICO The Coronation of the Virgin 1430-32

1430-32

The Temptation of Christ, ca. 1125 1430-32

Florence: stad van de Renaissance

Basilica di Santa Maria del Fiore 1296-1472 Arnolfo di Cambio

Bouwkunst in de Renaissance Harmonie en orde waren van groot belang. In plaats van Wiskunde werd menselijk lichaam belangrijke inspiratiebron.

Santa Maria Novella (Florence) Herbouw in 15e eeuw. Betaald door textielhandelaar. Decoratieve vormen: humanistisch (mens als uitgangspunt) Klassieke elementen: Korintische Zuilen.

Mens van Vitruvivus (of Vitruviusman) Leonardo da Vinci Verband met Renaissance? Romeinse architectuur?

Door DaVinci getekend bij aantekening over Vitruvius. Romeins architect Weinig over bekend. Schreef De architectura

De architectura van Vitruvius 10 boeken over Romeinse bouwkunst. Architectuur. Mijnbouwkunde Werktuigbouwkunde

De architectura Werktuigbouwkunde

De architectura Mijnbouw

Belangrijkste bron over Romeinse bouwkunst De architectura Belangrijkste bron over Romeinse bouwkunst Middeleeuws manuscript (1390)

“Vitruvius de architect schrijft in zijn werk over de architectuur, dat de maten van de mens zijn volgens de natuur”

Da Vinci ging daarom deze verhoudingen bestuderen. Afstand In lichaamslengte Haargrens tot onderkant kin 1/10 Kruin tot onderkant kin 1/8 Maximaal breedte schouders 1/4 Midden borstkas tot kruin Elleboog tot vingertop Elleboog tot oksel Lengte hand

De bevindingen van Da Vinci beïnvloeden de architectuur van de Renaissance. Decoratie en verhoudingen werden humanistisch: de mens als uitgangspunt.

Santa Maria Novella (Florence) Herbouw in 15e eeuw. Betaald door textielhandelaar. Decoratieve vormen: humanistisch (mens als uitgangspunt) Klassieke elementen: Korintische Zuilen.

Wetenschap in de Renaissance: “De aarde draait om de zon, niet omgekeerd.” Heliocentrisme Copernicus 1473 – 1543

Wetenschap in de Renaissance: Bewees de stelling van Copernicus m.b.v. telescoop. Galileo Galilei 1564 - 1642

Wetenschap in de Renaissance: Maar hij kwam in de problemen met de kerk… Galilei voor de pauselijk inquisitie “God heeft de aarde op zijn plaats gezet, en deze zal nooit daarvandaan bewegen.” (Psalm 104:5)

Wetenschap in de Renaissance: Ook in de wetenschap keek men terug naar de oudheid en bestudeerde men werken uit de oudheid. De schroef van Archimedes Copernicus was de eerste die beweerde dat de aarde om de zon draaide, galileo bevestigde dat later Stelling van Pythagoras 26

De schepping van Adam (Michelangelo)

2. Grote ontdekkingsreizen en hun gevolgen

Portugezen gaan handel drijven Portugezen verkennen Afrika en Azië. Waarom? Steun voor strijdt tegen moslims. Visgebieden Volkeren om mee te handelen. Op zoek naar zeeweg naar Azië.

Portugezen gaan handel drijven 1488: Portugezen bereiken Zuidelijke punt Afrika 1498: Vasco di Gama bereikt India

Gevolgen van de ontdekkingsreizen: Ontdekking nieuwe gebieden Ingrijpende verandering wereldbeeld Kennismaking met nieuwe culturen Eurocentrisme Vernietiging en onderwerping van inheemse culturen (met behulp van Buskruit en ziekten)

Portugezen gaan handel drijven Portugezen stichtten factorijen: handelsposten

Portugezen gaan handel drijven Portugezen hebben betere wapens dan de volkeren in Afrika en Azië. Concurrenten worden daardoor snel verslagen. Volkeren worden gedwongen om met Portugezen te handelen.

Portugezen gaan handel drijven Portugezen hebben betere wapens dan de volkeren in Afrika en Azië. Concurrenten worden daardoor snel verslagen. Volkeren worden gedwongen om met Portugezen te handelen.

Portugezen gaan handel drijven Portugezen hebben betere wapens dan de volkeren in Afrika en Azië. Concurrenten worden daardoor snel verslagen. Volkeren worden gedwongen om met Portugezen te handelen.

Spanjaarden ontdekken Amerika en vestigen er een Koloniaal rijk Columbus ontdekte voor de Spanjaarden Amerika. Zij maakten geen factorijen maar kolonies: veroverd gebied waar landgenoten konden wonen.

De reis van Columbus (3,700 km, or 2,300 statute miles), while the correct figure is 19,600 km (12,200 mi

Door het succes van de Spanjaarden in Amerika en de Portugezen in Azië volgden andere Europese landen snel. Nederland, Engeland en Frankrijk streden ook voor handel en kolonies in de nieuwe ontdekte gebieden.

Door het succes van de Spanjaarden in Amerika en de Portugezen in Azië volgden andere Europese landen snel. Nederland, Engeland en Frankrijk streden ook voor handel en kolonies in de nieuwe ontdekte gebieden.

Amerika werd door de Europese kolonisators flink uitgebuit: Zuid-Amerika: zilvermijnen (Spanje) Noord-Amerika: veeteelt, jacht op dieren (bonthuiden) en handel met indianen. Het meeste leverde de plantages op: tabak, koffie en suiker. Hier werden slaven aan het werk gezet.

Amerika werd door de Europese kolonisators flink uitgebuit: Zuid-Amerika: zilvermijnen (Spanje) Noord-Amerika: veeteelt, jacht op dieren (bonthuiden) en handel met indianen. Het meeste leverde de plantages op: tabak, koffie en suiker. Hier werden slaven aan het werk gezet.

Gevolgen van de Ontdekkingsreizen Verspreiding van mensen over de hele wereld onder blanke leiding. Miljoenen sterven door ziekten en door geweld Uitwisseling van producten en begin van een wereldeconomie

Verspreiding van mensen over de hele wereld onder blanke leiding.

2. Miljoenen sterven door ziekten en door geweld 500,000 tot 1 miljoen indianen gestorven door oorlog, uitbuiting en ziekte. Uitbuiting van Afrikaanse slaven 150 bij 36 cm 7 weken

Gevolgen van de Ontdekkingsreizen 3. Uitwisseling van producten en begin van een wereldeconomie Driehoekshandel

Waldseemüller map De eerste kaart waar de naam ‘America’ op staat.

3. Opkomst van machtige vorsten

Wie heeft de meeste macht?

Wie had de meeste macht in het Frankrijk van de 17e eeuw?

De Koning Wie had de meeste macht in het Frankrijk van de 17e eeuw? Deze was een absoluut vorst. Hij had alle macht op: Sociaal-economisch gebied Politiek gebied Religieus gebied Cultureel gebied

Hij had deze macht gekregen door het droit divin: het goddelijke recht Men zag de koning als een God op aarde. Zijn wil was dus automatisch wet. “De Staat, dat ben ik!” “L’état c’est Moi!”

Voor het absolutisme In de middeleeuwen: strijdt tussen de paus en koning: wie heeft de meest macht God wil dat we onze macht delen: de Paus is de baas over de godsdienst, wij de over de rest. Petrus kreeg van Jezus de macht over de hele wereld. Als opvolger van Petrus zijn wij dus ook dus baas over jullie!

Lodewijk bouwde in Versailles een paleis. Daar woonde hij met zijn familie en personeel. Om de adel onder controle te houden verplichtte hij ze om regelmatig langs te komen op het Paleis van Versailles. Andere koningen volgden het voorbeeld van Lodewijk en lieten grote paleizen bouwen. Lodewijk XIV en zijn Paleis in Versailles

Cultuur: Het paleis van Versailles Het paleis in 1668

Cultuur: Het paleis van Versailles Plattegrond van het Paleis

Cultuur: Het paleis van Versailles De tuinen van Versailles: Volledige macht en controle over de Natuur

Cultuur: Het paleis van Versailles Plafond

Cultuur: Het paleis van Versailles Spiegelzaal

Cultuur: Het paleis van Versailles Gallerij der Veldslagen

Le levée. ‘De koning staat op’ Cultuur: Hofleven Le levée. ‘De koning staat op’

Paleizen die geïnspireerd zijn op het Paleis van Versailles Koninklijk Paleis Madrid Paleis Het Loo (nl) Paleis Sans Souci, Berlijn

4. De Christelijke kerk in Europa valt uiteen

5.2.3 De Reformatie

Het vagevuur Middeleeuwen: Na je dood: de hemel of de hel. Maar daarvoor moest je naar het vagevuur. Een korte straf voor kleine zonden Hoe lang? Lag aan: Hoeveel zonden je had begaan. Hoeveel goede werken je had verricht.

Het vagevuur Afbeelding uit 1180

Het vagevuur Goede werken waren dingen die je voor de kerk deed. Hiervan kreeg je altijd bewijs: een aflaat Meer aflaten  minder tijd in het vagevuur Uiteindelijk de mogelijkheid om aflaten te kopen: aflatenhandel

Aflatenhandel Tekening uit 1530

„Wenn das Geld im Kasten klingt, die Seele aus dem Feuer springt.“ Johann Tetzel Berucht verkoper van aflaten. “Als het geld in de kassa rinkelt, Springen de zielen uit het vagevuur” Het werk van Tetzel inspireerde Luther om in protest te gaan. „Wenn das Geld im Kasten klingt, die Seele aus dem Feuer springt.“

Steeds meer mensen zetten zich af tegen de aflatenhandel en andere gebruiken van de kerk. Drie oorzaken

Oorzaak 1: De Renaissance Grieks en latijn werd meer en beter gelezen. Onderzoekers ontdekten dat er fouten waren gemaakt bij de vertaling van de bijbel. Ook spraken geestelijken over zaken die niet in de bijbel stonden.

Oorzaak 1: De Renaissance Desiderius Erasmus was de beroemdste van deze onderzoekers. 1466 – 1536 Schreef in het latijn (taal van intellectuelen Kritiek op geestelijken (gedroegen zich niet naar de leer van Jezus Wilde de kerk verbeteren, geen nieuwe kerk beginnen. Lof der Zotheid (beroemdste werk)

De lof der zotheid

Oorzaak 2: trouw aan eigen land en koning werd belangrijker Koningen werden machtiger: opkomst absolutisme Mensen voelden zich steeds meer onderdeel van een land. Niet alleen christen Sommige koningen begonnen een eigen kerk waar ze zelf de baas over waren  Hendrik VIII

Oorzaak 3: Verschillende bevolkingsgroepen voelden meer voor een ander soort christendom (protestantisme) Daarover later meer Laat een halve blz. open in je schrift

Maarten Luther Duitse Monnik (1483 – 1546) Las de boeken van Erasmus en nam zijn kritiek over. Ging openbaar kritiek leveren op de kerk 95 stellingen (1517)

Wat was Luthers kritiek? Volgens Luther…. Kon ieder mens contact maken met God, geestelijken waren hier niet voor nodig. Moest iedereen daarom de Bijbel kunnen lezen. Was een aflaat onzin, alleen God kon mensen vergeven. Konden gewone mensen geen heiligen zijn, deze mocht je dus ook niet vereren. Moesten geestelijken gewoon kunnen trouwen. Was de kerk te rijk en vroeg de paus te veel geld van de arme bevolking. Was rijkdom van de kerk alleen maar een afleiding van wat echt belangrijk was voor het geloof.

De paus was natuurlijk niet blij met deze kritiek 1520: Luther door paus ‘in de ban gedaan’. Paus Leo X met twee kardinalen. Schilderij van Raphael.

het ‘huisdier’ van Paus Leo X. Hanno de Witte Olifant, het ‘huisdier’ van Paus Leo X. Overdreven. kerkelijke rijkdom?

1521: Luther moet ook verantwoording afleggen tegenover de Duitse keizer, Karel V. Het Duitse rijk was niet één land, maar een verzameling van kleine vorstendommen. Aan het hoofd van het rijk stond keizer Karel V.

Luther weigerde om afstand te doen van zijn denkbeelden en vluchtte. Frederik de Wijze (Saksen): nam Luther in bescherming. Veel vorsten waren het namelijk eens met Luther, omdat: Zij wilden meer zeggenschap over de kerk Luther vond dat de onderdanen altijd naar hun vorsten moesten luisteren Luther wilden de kloosterorden afschaffen, die hadden veel grond die dan terug ging naar de vorsten. Karel V wilde macht van de vorsten afpakken.

Veel boeren steunden Luther, want: Veel boeren betaalden belasting aan de kerk (luther vond dat de kerk geen geld mocht verdienen aan de grond die het had) Zij mochten van Luther de bijbel lezen. Maar, Toen zij in opstand kwamen koos Luther toch voor kant van de vorsten. Hij was bang voor teveel onrust. 1525: Boeren bloedige wijze onderdrukt

De Reformatie Christenen (volgers van Jezus Christus) Protestanten Katholieken (Paus als leider) Protestanten (Geen paus, Bijbel staat centraal) Deze splitsing noemen we de Reformatie Lutheranen (Protestanten die Luther volgen) Calvinisten (Protestanten die Calvijn volgen)

Oorzaak 3: Verschillende bevolkingsgroepen voelden meer voor een ander soort christendom (protestantisme) Adel: de Protestanten wilden de grond van de kerk opnieuw verdelen. Meer grond voor de adel. De gegoede burgerij (Rijke handelaren): Protestanten stonden voor eenvoudig leven en hard werken. Rijke burgers hadden hun rijkdom te danken aan hard werken. Boeren en arme burgers: vonden dat de kerk te rijk was en te veel belasting vroeg.

Contra-Reformatie In het begin: geen bemoeienis van paus met Luther Toen Luther meer aanhangers kreeg pas tegenactie: contra-reformatie. Verwijderen misbruiken: geen aflatenhandel Bestrijden van ketterijen: zoveel mogelijk mensen bekeren. Oprichten van rechtbank van inquisitie: meer rechtbanken die protestanten konden vervolgen.

Contra-Reformatie Nieuwe kunststijl: Barok Voortzetting van de Renaissance: maar nog uitbundiger.

Gevolgen van de reformatie De reformatie kon niet worden tegengehouden: de kerk viel uiteen. Ontstaan godsdienstoorlogen: binnen landen en tussen landen onderling komt oorlog, vanwege verschil in geloof. Duitsland: oorlog tussen Karel V en vorsten. Tot Vrede van Augsburg (1555) cuius regio, eius religio: De vorst bepaalt de religie

Gevolgen van de reformatie 2. Toenemen van Godsdienstige onverdraagzaamheid. De verschillende geloven moesten niets van elkaar hebben. 3. Vorsten besluiten slechts één godsdienst in hun land toe te staan: Een land wordt of katholiek of protestants, om oorlog te voorkomen.

Sint-Pietersbasiliek, Rome

Holy Trinity Church, Sliema, Malta