5 Een nieuwe wereld.

Presentatie over: "5 Een nieuwe wereld."— Transcript van de presentatie:

1 5 Een nieuwe wereld

2 Tijd van Ontdekkers en Hervormers
Een nieuwe wereld Tijd van Ontdekkers en Hervormers (Vroegmoderne Tijd, ) Afbeelding: Karel V draagt de macht over aan zijn zoon Filips II en zijn broer Ferdinand (Frans Francken, 1620) De afbeelding verwijst naar een nieuwe tijd (de wisseling van de wacht) en ‘een nieuwe wereld’ (de symbolische voorstellingen van de overzeese gebiedsdelen). De uitvoerige symboliek van het schilderij komt uitgebreider aan bod in opdr. 3, p De dia is handig bij het behandelen van die opdracht.

3 Kenmerkende aspecten Het begin van de Europese overzeese expansie.
Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling. De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de Klassieke Oudheid. De protestantse Reformatie, die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had. Het conflict in de Nederlanden, dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat.

4 De Portugese ontdekkingsreizen
De Portugezen legden in de 15de eeuw de basis voor de Europese expansie: prins Hendrik de Zeevaarder zond expedities uit om de Afrikaanse westkust te verkennen zo raakten de Portugezen vertrouwd met windrichtingen en stromingen ook ontwikkelden ze betere schepen en nieuwe navigatietechnieken Kenmerkend aspect: Het begin van de Europese overzeese expansie Afbeelding: Padrão dos Descobrimentos in Lissabon

5 Aan land in de nieuwe wereld
Afbeelding: Columbus gaat aan land in Amerika (Theodor de Bry, 1594) De ontdekking van Amerika, de nieuwe wereld, is het bekendste voorbeeld van de beginnende Europese overzeese expansie. Vragen: Welke motieven voor de Europese expansie/ontdekkingsreizen zijn zichtbaar in de gravure? (verspreiding van het geloof (het kruis) en winst/handel (de geschenken die de indianen aandragen)). Zijn er in de gravure aanwijzingen te vinden dat de confrontatie tussen beide culturen wel moest uitpakken in het nadeel van de inheemse bevolking? (ja, de musketten en de zeilschepen, die verwijzen naar de technische superioriteit van de Europeanen).

6 Europa ontdekt de wereld
De ontdekkingsreizen van Portugezen en Spanjaarden en het verdrag van Tordesillas

7 Een nieuw wereldbeeld Door de ontdekkingstochten ging de cartografie snel vooruit De nieuwe kaarten tonen het nieuwe wereldbeeld Wetenschap was niet meer gebaseerd op overgeleverde kennis, maar op onderzoek en waarneming Kenmerkend aspect: Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling Rechts: De wereldkaart van Martin Waldseemüller uit 1507, waarop het door Columbus ontdekte continent voor het eerst wordt aangeduid als Amerika. Links: De kaart van Ptolemeus.

8 Een nieuw mensbeeld In de 14de eeuw begon in Italië de Renaissance:
er kwam een hernieuwde belangstelling voor het klassieke erfgoed in de kunst ging het om het individu en de schoonheid van het menselijk lichaam ook de kunstenaar werd gevierd als persoon; bij voorkeur was hij een uomo universale Kenmerkende aspecten: Het veranderende mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling De hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de Klassieke Oudheid Afbeelding: De David van Michelangelo. Kunstwerk en kunstenaar belichamen bij uitstek de Renaissance. Vragen: Wat is de letterlijke betekenis van Renaissance? In deze tijd bedachten mensen de naam ‘Middeleeuwen’ voor de voorafgaande periode. Wat zegt het gebruik van deze term over hun kijk op die periode?

9 Een verdraagzame spotter
‘holle hoofden onder de monnikskap’: ‘wanneer ze met hun ezelsstemmen in de kerken hun psalmen uitbalken (die ze wel van buiten kennnen, maar waar ze niets van begrijpen), dan denken ze echt de oren der hemelbewoners te plezieren’ Erasmus was een van de belangrijkste humanisten: hij bestuurde de klassieke literatuur en wilde die echt begrijpen hij wilde terug naar het oorspronkelijke geloof via een juist begrip van de Bijbel door het individu hij hekelde misstanden binnen de Kerk, maar verafschuwde de scheuring veroorzaakt door de Hervorming hij pleitte voor verdraagzaaamheid Erasmus door Hans Holbein (1523) Vraag: Kun je in de wijze waarop Holbein Erasmus heeft afgebeeld iets terugvinden van Erasmus’ manier van denken en persoonlijkheid? Het citaat is uit Lof der Zotheid Vraag: welke kritiek heeft Erasmus op de monniken?

10 Scheuring in de Kerk In 1517 begint de Kerkhervorming of Reformatie, wanneer Maarten Luther zijn 95 stellingen publiceert Luther keert zich vooral tegen de handel in aflaten Johannes Calvijn is een nog radicalere hervormer Hij gaat uit van de predestinatie en geeft onderdanen het recht zich te verzetten tegen een ‘goddeloze’ overheid Kenmerkend aspect: De protestantse Reformatie, die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had. Afbeelding: Maarten Luther door Lucas Cranach de Oude (1633).

11 De weegschaal van het geloof
Naast het katholicisme ontstond het protestantisme als richting binnen het westerse christendom Beide richtingen bestreden elkaar fel Afbeelding: Vragen: Aan welke zijde staan de katholieken, aan welke zijde de protestanten? Hoe kun je hen herkennen? Welke ‘argumenten’ brengen de katholieken in en welke de protestanten? Is het schilderij gemaakt door een protestant of een katholiek?

12 Einde aan de eenheid Contrareformatie en godsdienstoorlogen konden de
eenheid binnen de Kerk niet herstellen Bovendien ontstond er meer dan één protestantse kerk Verdeling in geloofsrichtingen, eind 16e eeuw

13 Onrust in de Nederlanden
Karel en zijn opvolger Filips II voerden in de Nederlanden een politiek van centralisatie, maar de adel en de steden wilden hun privileges behouden Een andere bron van ergernis vormde de vervolging van protestanten door de inquisitie Kenmerkend aspect: Het conflict in de Nederlanden, dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat. Kaart: De Nederlanden onder Karel V Afbeelding: Verbranding wegens ketterij van Anneken Hendriks in Amsterdam, 1571, Jan Luyken.

14 1566 barst de bom en breekt de Beeldenstorm uit
Afbeelding: Gravure van Frans Hogenberg, 1566 Vragen: Beschrijf wat je ziet op de afbeelding. Wat was blijkbaar het doel van de Beeldenstorm?

15 De Opstand Filips II stuurde Alva om de onrust de kop in te drukken, maar door diens harde maatregelen nam het verzet alleen maar toe In 1568 begon de Opstand onder leiding van Willem van Oranje Links: De hertog van Alva Rechts: Willem van Oranje door Adriaen Key

16 Een nieuw begin ‘Op grond van de voorafgaande overwegingen en door de nood gedwongen zijn we overeengekomen de koning van Spanje krachtens het recht vervallen te verklaren van zijn rechten ten aanzien van ons land. Van nu af aan zullen we hem niet meer moeien in kwesties betreffende deze landen. Ook zullen wij zijn titel als vorst niet meer gebruiken of toestaan dat iemand deze gebruikt.’ In 1579 sloten de opstandige gewesten zich aaneen in de Unie van Utrecht Twee jaar later zwoeren zij Filips II af als vorst In 1588 stichtten zij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Vraag: Bij welke van de drie genoemde gebeurtenissen werd de tekst waaruit het citaat komt gepubliceerd?