Kleurbereik (Gamut)

“Deze kleuren zijn niet natuurlijk?” Probleem! Het komt vaak voor dat we ontgoocheld zijn na het afdrukken van een foto. “Deze kleuren zijn niet natuurlijk?”

“Deze kleuren zijn niet natuurlijk?” Probleem! Het komt vaak voor dat we ontgoocheld zijn na het afdrukken van een foto. “Deze kleuren zijn niet natuurlijk?” Jawel, de kleuren wijken erg af van het beeld dat we met onze ogen opnamen en ons herinnerden, het beeld dat we fotografeerden. Of Ik heb een beter fototoestel aangeschaft maar de kleuren voldoen niet! De kleuren op het scherm zagen er anders uit dan de afdruk! Ik werk nu met Photoshop, top beeldverwerkingsprogramma, duur, topklasse, alhoewel het resultaat kan beter! De afdruk ziet er niet beter uit op mijn nieuwe printer! Ik druk af op duurder papier, toch zijn de kleuren minder goed!

Verklaring: De kleurweergave van ogen, fototoestel, beeldverwerkingsprogramma, printer en papiersoort kunnen verschillen. Een beeldscherm kan nog minder kleuren weergeven. Bovendien zijn er grote onderlinge verschillen tussen dezelfde soort apparaten in de productieketen. Scanners digitaliseren het beeld op verschillende wijzen. Beeldschermen geven het beeld op verschillende manieren weer. Printers hebben hun eigen rastertechniek om kleur weer te geven. Ook het papier waarop wordt afgedrukt hebben ieder hun eigen waarden en weergaven. Bovendien bestaat er het probleem van de omzetting van additieve kleurmenging (RGB) van fototoestel, scanners, en beeldschermen naar subtractieve kleurmenging (CMYK) voor het printen. Door het verschil in kleurweergave verschillen de kleurruimten van RGB en CMYK. Verschillen in omgevingslicht, dag- en kunstlicht (kleurtemperatuur), veroorzaken eveneens verschillen in het kleurgebied. Kleurweergave: Je wenst dat het rood dat je ziet op het beeldscherm precies met dezelfde kleurweergave wordt afgedrukt door de printer. Het kleurbereik van het menselijk oog is groter dan van welk weergave- of afdrukapparaat dan ook. Kleurbereik: Het kan dus best voorkomen dat we bepaalde kleuren die we op het beeldscherm zien buiten het afdrukbereik van de printer vallen.

Kleurbereik Hoe meet je dan objectief de onderlinge verschillen? Daarvoor is CIE-Lab ontwikkeld, een objectieve kleurruimte waarin alle (voor het menselijke oog) zichtbare kleuren zijn vastgelegd in metrische waarden. L staat voor de helderheid: 0 = zwart, 100 = wit. Het kleuraandeel wordt bepaald door de coördinaten a (-a = groen en a = rood) en b (-b = blauw, b = geel). Door de drie coördinaten is het mogelijk om de kleuromvang van een apparaat driedimensionaal weer te geven. helder donker

De RGB-kleurenruimte afgebeeld als lagen met constante intensiteit in een tint-verzadiging-intensiteit-ruimte. De verzadiging loopt op van de centrale as naar de cirkel-omtrek. Merk op dat de RGB-ruimte de tint-verzadigingsschijven bij geen enkele intensiteit volledig vult. Aangezien 3D (XYZ) data moeilijk weer te geven en te interpreteren is, gaan we dus omzetten naar 2D (xy) Deze 2D voorstelling noemt men het Cromaticiteitsdiagram

Cromaticiteitsdiagram Kleur wordt beschreven met drie waarden: •Helderheid •Kleurtoon •Verzadiging In praktijk worden slechts 2 parameters gebruikt: •Chromaticiteit (kleurtoon en verzadiging zijn verrekend) De haaientand geeft een benadering van het gehele kleurbereik van het menselijk oog aan. Op de rand zijn de corresponderende golflengten van de kleuren weergegeven.

Cromaticiteitsdiagram In het midden staat de kleurtemperatuur in graden Kelvin. De kleurtemperatuur van licht is van invloed op onze totale kleurindruk van een foto of situatie gezien in dat licht. Daglicht is bijvoorbeeld 6500˚K en in dat licht ziet drukwerk er heel anders uit dan bij het licht van een gloeilamp (±3500˚K). Dit verschil is ook heel goed te zien tussen een gloeilamp en een TL-buis. 2500˚K tot 3000˚K: ('warm') de kleur van gloeilampen en fluorescentielampen van kleur 82 en 92 (Philips); 3000˚K tot 4000˚K: ('neutraal wit’) de kleur van halogeenlampen. Fluorescentielampen kleur 83 en 93; 4000˚K tot 4900˚K: ('koudwit') fluorescentielampen kleur 84 en 94; 5000˚K en hoger: daglicht en 'koud' (blauwer) daglicht.

Vergelijken van kleurruimtes: sRGB RGB beslaat slechts een deel van dit diagram. De hoeken van de driehoek in het diagram geven de coördinaten van de componenten R, G en B weer. Alle mengsels van deze kleuren vallen binnen deze driehoek. Kleuren buiten deze driehoek kunnen dus niet worden weergegeven. Als benadering wordt dan een kleur op de rand van de driehoek gekozen die tenminste dezelfde tint heeft. Deze benadering heeft altijd een lagere verzadiging dan het origineel: het resultaat is enigszins flets. System RGB wordt het vaakst Gebruikt. Vroeger bestond er trouwens maar één kleurruimte. Internet browsers werken in sRGB., bij gebruik van andere kleurruimtes dient men eerst te converteren

Vergelijken van kleurruimtes: Adobe RGB (1998) Het voornaamste probleem is echter dat de RGB-kleurruimte te klein is voor het printen: de CMYK-kleurruimte bevat tinten die niet weergegeven kunnen worden in sRGB. Cyaan en groen zitten buiten de sRGB driehoek. Adobe RGB is een mogelijke oplossing voor dit probleem In principe een meer natuurgetrouwe weergave mogelijk is. Adobe RGB maakt nog steeds gebruik van het JPEG formaat, maar de verhoudingen zijn anders. Adobe RGB kan fellere kleuren weergeven met behoud van de Fijne gradaties, daar waar sRGB gewoon een kleurvlek toont. De betere fototoestellen kunnen we de foto's opslaan in s-RGB of a-RGB (opslag in JPEG).

Het sRGB kleurprofiel (in fotobewerkingsprogramma’s ook wel IEC 61966-2.1 genoemd) is ongeveer 20% kleiner dan Adobe RGB 1998. Het verschil tussen sRGB en Adobe RGB zit niet zozeer in de hoeveelheid kleuren die je ziet, het zijn er nog steeds 16.7 miljoen in 8-bit modus, maar het verschil zit in de afstand tussen de kleuren. Gebruik van het Adobe RGB kleurprofiel vereist grafische software die het kleurprofiel herkent en alle kleuren er uit kan halen. Doe je dit in 8-bit modus, dan krijg je iets meer verzadigde kleuren dan met het sRGB kleurprofiel, maar loop je ook risico op minder vloeiende overgangen als je de foto gaat bewerken. De gaten tussen de kleuren zijn door het grotere bereik groter geworden, als je de kleuren in nabewerking op laat schuiven maak je dus grotere sprongen tussen de kleuren. De oplossing hiervoor is om in 16-bit modus te werken, dan heb je die 281 triljoen kleuren tot je beschikking. Als je in RAW formaat fotografeert wordt het kleurbereik bepaald door de optie die je kiest bij het importeren van de foto’s, de sensor levert meer kleuren dan in het sRGB en Adobe RGB bereik passen.

Vergelijken van kleurruimtes: Wide Gamut RGB Wide gamut RGB kleurruimtes kunnen meer extreme kleuren weergeven. Een nadeel is dat de "stapjes" die gezet worden (gradaties) dan ook groter moeten zijn als je met 8 bits blijft werken. Om banding te vermijden (zichtbare overgang van één tint naar een andere) worden de basiskleuren van deze wide gamut RGB kleurruimtes altijd gedefinieerd met 16 bit (TIFF in plaats van JPEG).

Kleurbereik en kleurweergave van het fototoestel: Witbalans: De kleur die een onderwerp weerkaatst, hangt zodoende ook af van de kleur van de lichtbron. Ons menselijk brein is in staat om kleurveranderingen die resulteren uit een ander belichting op te vangen en te corrigeren. De mens zal een wit voorwerp zowel in de schaduw, als in zonlicht of onder een gloeilamp altijd als wit aanzien. Maar een fototoestel moet dit zelf corrigeren, wat niet altijd perfect verloopt.  Op de meeste camera’s kan je naast de automatische instelling (AWB) gebruik maken van vooringestelde waarden. Zonlicht, bewolkt, schaduw, gloeilamp licht, etc. Afhankelijk van de omstandigheden geef je de compensatie aan. Over het algemeen zullen de witbalans instellingen al een redelijke correctie opleveren, maar het resultaat zal niet altijd perfect zijn.

Kleurbereik en kleurweergave van het fototoestel: Witbalans: Enkele voorbeelden Auto – 5100K - Dit ziet er al heel goed uit Bewolkt – 6500K - Redelijk, de foto begint nu wat oranjezweem te vertonen Daglicht – 5500K - Deze instelling benadert de werkelijkheid het beste Flits – 5500K - Geeft hier exact hetzelfde resultaat als daglicht. Logisch, want de kleur van flitslicht is juist afgestemd op het midden van een zonnige dag. Fluorescerend – 3800K – Deze instelling maakt de foto ook veel te koel Schaduw – 7500K - Dit is weer het andere uiterste, hier wordt de foto veel te warm en te oranje

Kleurbereik en kleurweergave van het fototoestel: Witbalans – gebruik van de grijskaart: De grijskaart wordt gebruikt om te bepalen welke witbalans het meest geschikt is.  Omdat een grijskaart gekleurd is met 18 procent grijs heeft deze kaart een neutrale tint. Het werkt door een beeldvullende (ongeveer) foto te maken van de grijskaart en dan dit instellen als witbalans op je camera. De camera ziet het verschil tussen het resultaat en de neutrale tint en bepaalt op basis daarvan de juiste balans.  De reden dat een grijskaart wordt gebruikt en niet een witkaart zit in het feit dat elke kleur die overbelicht wordt, uiteindelijk wit wordt. En witbalans gaat over kleur en niet over helderheid. En omdat de grijsfoto gemaakt wordt onder dezelfde lichtomstandigheden als de rest van de foto's, weet de camera precies in hoeverre de navolgende foto's gecorrigeerd moeten worden. Hoe dit exact werkt verschilt per camera. Check daarvoor de handleiding. 

Kleurbereik en kleurweergave van het fototoestel: Kleurbalans – gebruik van de kleurkaart: Een extra opname maken waarbij we de kleurkaart mee fotograferen. Je kunt de kaart zonder software gebruiken, maar dan moet je meer op je oog vertrouwen en die is minder betrouwbaar dan je denkt. Veel minder betrouwbaar.  Bij veel kleurkaarten wordt software bijgeleverd. Thuis kan ik de kleuren, met behulp van het pipet, eenvoudig corrigeren.

Kleurbereik en kleurweergave van het fototoestel: Adobe RGB is de beste optie voor het zelf bewerken. Dit profiel bevat in 16-bit de meeste kleuren waardoor de overgangen tussen de kleuren vloeiender verlopen. Vergeet uw afbeelding niet te converteren naar sRGB voor gebruik op internet. Als je in RAW formaat fotografeert wordt het kleurbereik bepaald door de optie die je kiest bij het importeren van de foto’s, de sensor levert meer kleuren dan in het sRGB en Adobe RGB bereik passen. In RAW formaat fotograferen is dan ook de beste methode om het kleurbeheer maximaal aan te passen. En…. Vertrek van juist belichte opnames.

Kleurbereik en kleurweergave van het beeldscherm: Onder kleurbereik wordt verstaan het gammut (kleurruimte) die in de praktijk bij ongeveer 5800 (grafisch) tot 6500 (fotografisch) Kelvin zichtbaar gemaakt kan worden. Hoogkwalitatieve monitoren van Eizo, Quato, NEC en LaCie kunnen vaak de vrijwel volledige Adobe kleurruimte (+ 95%) of meer weergeven. In PhotoShop worden dan professionele fotografische beelden (Adobe RGB) zonder visuele restricties getoond. Ook de afdrukprofielen passen hierin, alle afdrukbare kleuren kunnen op het scherm worden weergegeven. Kleurweergave: Om de weergave echt reproduceerbaar te maken moet de monitor (regelmatig) gekalibreerd worden.

Kleurbereik en kleurweergave van de printer: Het kleurbereik van een printer kunnen we enkel beoordelen op een afdruk, het is dus vanzelfsprekend dat ook voor het juiste printprofiel voor het papier is ingesteld. Alle kleuren die op een geijkt beeldscherm met Adobe-RGB gamut worden weergegeven vallen binnen het afdrukgamut. Hier vergelijken we de kleurruimte van de Pixma Pro-1 (groene rand) met de PIXMA Pro9500 Mark II (rode contour), elk met behulp van de Canon geleverde ICC-profiel voor Foto Paper Plus Semi-gloss. Deze grafiek geeft de buitenranden van elk apparaat gamma, onafhankelijk van luminantie.  De Pro-1 is in staat om een grotere kleurbereik weer te geven op dezelfde afdrukmedia.

Kleurbereik en kleurweergave van de printer: Hieronder vergelijkingen we de printers rekening houdend met luminantie-specifieke gamma (luminantie = lichtsterkte). Luminantie waarde van L 50.  De gamma verschillen zijn minimaal. Luminantie waarde van 21.   Het gamma van de Pro-1 (groene contour) is groter is dan het gamma van de Pro9500 Mark II (rode contour) gedurende het grootste deel van het chroma bereik.

Kleurprofiel printpapier: Elke printer heeft zijn grafische eigenschappen en ook qua kleur. Dit zelfde geldt ook voor het papier. Zo hebben de printer als het papier allebei een kleurprofiel (ICC-profiel, International Color Consortium).  Een aantal merken, vb. Canon leveren voor hun papier enkel kleurprofielen voor Canon printers. Bij Ilford papier hebben ze voor al hun papiersoorten en dit voor de meest courante printers profielen op hun website staan. Belangrijkste fabrikanten: Harman, Hahnemuhle, Ilford

Opdrachten 1- Ilford Gold Fibre Silk heeft een laag barium sulfaat onder de inktabsorbtielaag. Deze laag is identiek aan die van het traditioneel barietpapier. Hierdoor verkrijgt het papier een betere definitie, grotere kleur gamut en heeft daardoor ook uitstekende archivering eigenschappen. Voor de Professionele fotograaf die zelf digitaal afdrukt zijn dit belangrijke eigenschappen. Installeer het gepaste kleurprofiel (ICC-profiel ) op uw PC, hou rekening met de door u gebruikte printer. 2- Maak een “Buste shot”, doe dit onder een fel gekleurde parasol of paraplu. Maak een tweede foto, probeer hierbij de kleurbalans zodanig aan te passen (camera) dat we een goed resultaat bekomen. De twee foto’s worden gemaakt met uitgeschakelde automatische witbalans.

Bespreek uw bevindingen met de leerkracht! Opdrachten 3- Kalibreer het scherm van uw PC (kan in de les), aan welk kleurprofiel voldoet het scherm? Bespreek uw bevindingen met de leerkracht!