Kennis als water Een persoonlijke visie op de lotgevallen van kennis in de landbouw in het algemeen en van de kennis van de landbouwwaterhuishouding in het bijzonder water als kennis

Inhoud Mijn lotsverbondenheid met het OVO- drieluik Opkomst en ondergang van het OVO- drieluik Het kind en het badwater De balans 2 casussen Kennis als water Betekenis voor Aequator water als kennis

Mijn lotsverbondenheid met het OVO-drieluik (1) Ik ben in 1949 geboren als zoon van een kleine boer in Deurne Mijn grootvader was als veenwerker begonnen en had zijn eerste boerderij moeten opgeven vanwege wateroverlast, inderdaad omdat de Bakelse Aa nog niet was genormaliseerd Mijn vader deed voor de oorlog al proefveldonderzoek In 1951 verhuisd naar een ontginningsbedrijf in De Peel Mijn geboortejaar kun je wel ongeveer zien als het begin van de zegetocht van het OVO-drieluik en ik heb daar alle facetten van meegemaakt water als kennis

water als kennis4

water als kennis5

water als kennis6

Mijn lotsverbondenheid met het OVO-drieluik (2) Was voorbeeldbedrijf voor de voorlichting, dus veel voorlichters en boeren op bezoek Ik was de enige van de 10 kinderen die boer wilde worden Dus naar de llts Alle vormen van landbouwonderwijs doorlopen En na mijn afstuderen in het onderzoek, vanaf 1976 Zat al in de nadagen van het OVO-drieluik Heb neergang onderzoek van nabij meegemaakt Nu, als zzp’er, gebruik ik mijn kennis voor het geven van raad, adviezen en onderwijs, doe mee aan onderzoek en maak ‘klassiekers’ digitaal beschikbaar en voorkom aldus dat kennis “de golfbaan opgaat” water als kennis 7

Het OVO-drieluik Nederland kwam als verarmd land uit de oorlog Moest weer worden opgebouwd En vooral voedselzekerheid (van eigen bodem) veilig gesteld De trits Onderwijs-Voorlichting-Onderzoek werd daarbij cruciaal geacht En dat was de taak van de overheid Ik heb niets kunnen vinden van een besluit als zodanig water als kennis8

Waarom OVO-drieluik zo succesvol Eenduidigheid van doelstelling Een goed geoliede machine om onderzoeksresultaten door te laten stromen en praktijkkennis te delen Ook de commerciële instellingen zoals Boerenleenbank waren bevolkt met mensen met dezelfde ideële doelstellingen water als kennis9

De ondergang Het begin van het einde doordat de landbouw van lust tot last werd (althans in de beeldvorming) En als hoofdschuldige werd het OVO-drieluik aangewezen Eenduidigheid viel weg Privatisering/verzelfstandiging de genadeklap water als kennis10

De balans Succes OVO-drieluik is eenmalig en eindig Te veel kinderen met het badwater weggegooid? Met name gat in opbouw en doorstroming van praktijkgerichte kennis –academisch: schrijven voor J. of Hydrology –kennisinstituten: korte termijn, kennisvalorisatie. Zie casus Agrohydrologie –proefstations: opgeheven of gecommercialiseerd water als kennis11

Casus: glastuinbouw De innovatie sector Ondernemers zelf zorgen nu voor de innovaties. Grote veelheid aan leer- en innovatie- arrangementen Zonder selectie geen vooruitgang Verkokering van financiering van onderzoek “Het primaire paradigma binnen de overheid is het voorkomen van risico’s.... Dodelijk voor innovatie” (Ger Vos: Belemmerende factoren op systeemniveau voor innovatie in de glastuinbouw) water als kennis12

Casus Agrohydrologie (Onderzoeksinstituut) (1) ICW: opgericht in 1956 als onderzoeksinstituut van CD Rentmeester van COLN Financieel onafhankelijk (inputgefinancierd) Onderzoeksprogrammering: zelfsturend en gebaseerd op vertrouwen Gaandeweg steeds meer dood hout maar ook zeer productieve onderzoekers Mix van hypothesegedreven en praktijkgericht onderzoek Langlopend veldonderzoek was vanzelfsprekend onderdeel Onderzoekswalhalla water als kennis13

Casus Agrohydrologie (Onderzoeksinstituut) (2) Goed onderzoek geeft antwoorden op vragen die nog gesteld moeten worden Veel kennis opgebouwd die nog steeds wordt (her)gebruikt Kennisdoorstroming: top-down via publicaties, detacheringen maar ook themadagen (CHO-TNO) Dit instituut, fysiek en als model, bestaat (helaas) niet meer (en dat is maar goed ook) Maar ook hier is er die badwaterconnotatie Want veldonderzoek en contact met de praktijk (echte hydrologie) vervangen door ‘virtuele’ werkelijkheid (vrij naar Jaco van de Gaast) Field hydrologists zijn nu screen hydrologists (vrij naar Van der Molen) en dat heeft veel maar niet alles te maken met slecht opdrachtgeverschap water als kennis14

Casus Agrohydrologie (Onderwijs en Voorlichting) Stelling uit mijn proefschrift (1986): “ De kennis omtrent water in de bodem is in de landbouw over het algemeen gering. Dit moet mede worden geweten aan de te geringe aandacht die in de agrarische beroepsopleiding aan de waterhuishouding wordt besteed” Leerstoelgroep Agrohydrologie (sinds 1971) bestaat niet meer Voorlichting: Consulentschappen in Algemene Dienst voor Bodem- en Water- en Bemestingaangelegenheden bestaan niet meer CV is nog steeds state of the art. Dat geeft te denken water als kennis15

Voorbeeld 1: HELP-tabel HELP-tabel uit 1987: vooral gebaseerd op praktijkproeven (natschade) en modelberekeningen (droogteschade) en getuned door experts Niet bedoeld voor bedrijfstoepassingen Bij gebrek aan beter de standaard voor nat- en droogteschadeberekeningen op alle schaalniveaus Beperkingen (...) en mogelijkheden voor herziening al veelvuldig beschreven en gemeld, maar bij wie moet het kwartje vallen? Al jaren bezig de financiering van een opvolger te regelen water als kennis16

Voorbeeld 2: zouttoleranties Bekende tabel uit het CV Is aantoonbaar niet goed Ook hier geen onderzoek meer aan gedaan en ook de onderzoekers zijn uitgestroomd Behoefte een actualisering zeer groot Opportunistische studies Ten einde raad gaan we maar bij de praktijk te rade, want die zullen het wel het beste weten water als kennis17

Kennis als water Water kan verdampen (halfwaardetijd van kennis) Water kan wegsijpelen (mensen gaan weg uit het vak) Water kan wegstromen (kennisinstituten houden de facto op kennisinstituut te zijn) Water kan bevriezen (oude kennis wordt niet meer gebruikt) In tegenstelling tot water gaat de wet van behoud van kennis niet op water als kennis18

Is dat erg? (de vermeende teloorgang van kennis) Maatschappelijke ontwikkelingen en klimaatverandering vragen om voortdurende adaptatie. Dat vraagt om een innovatieve en flexibele kennisinfrastructuur. Staat haaks om risicomijdend gedrag Maatschappelijke ontwikkelingen zijn eveneens bepalend voor rol van kennis (artikel in Volkskrant, volgende sheet) water als kennis19

“Kennis maakt ons in de war” (Roel in ‘t Veld) Iedereen is kennisdrager Sturende rol en gezag van overheid niet meer vanzelfsprekend De marketeers regeren Paradox: naarmate er meer kennis is lijkt de hang naar simplificatie toe te nemen. Agenda’s bepaald door de onderbuik van de populisten water als kennis20

Is dat erg? Maatschappelijke ontwikkelingen en klimaatverandering vragen om voortdurende adaptatie. Dat vraagt om een adaptieve kennisinfrastructuur. Staat haaks om risicomijdend gedrag Maatschappelijke ontwikkelingen zijn eveneens bepalend voor rol van kennis Adaptatievermogen van agrariërs was groot en is (mee)gegroeid onder maatschappelijke druk, waardoor adaptatiegerichte innovaties toch wel doorgaan. Die zijn bijna per definitie sectoraal gekleurd en gericht op korte termijn Zaken als voedselzekerheid en duurzaamheid kun je niet (alleen) aan de markt overlaten. Zie kredietcrisis. De komende voedselcrisis zal die in de schaduw stellen (is mijn overtuiging) water als kennis21

Hoe teloorgang kennis te voorkomen? Een overheid moet sturend zijn voor de lange termijn en sectoroverstijgend, en ook een behoorlijke mate van altruïsme bezigen –Masterplan Kennisontwikkeling aanzienlijk deel RenD inputgefinancierd, met toetsing achteraf restauratie OVO-drieluik? Herstel van vertrouwen. Weg met die control kramp en duizend- en-één potjes met bijbehorende bureaucratie en opportunistisch gedrag Op organisatieniveau: bewust kennisbehoud- en doorstroombeleid Weg met de verplichte pensionering (voor kenniswerkers). DHV- gold Slim inzetten van zzp’ers water als kennis22

Betekenis voor Aequator Er vanuit gaan dat de door mij geschetste ontwikkelingen niet zullen stoppen, laat staan dat er herstel optreedt Expliciet inspelen op adapatievermogen Logistiek manager van kennis van Bodem en Water: –de IKC-functie is vacant (tweezijdig) –netwerk van innovatieve(re) bedrijven? –spin in netwerk van zzp’ers Zelf komen met innovatieve ideeën c.q. verder uitwerken, aansluitend op externe ontwikkelingen Maar bovenal zelf deskundig zijn en dat ook uitstralen. Trots zijn op je vakmanschap water als kennis23

Dank voor jullie aandacht water als kennis