‘Verbinden’ SOLK Workshopleiders: Drs. Leonore Nicolai (Landelijke Vereniging POH GGZ) Drs. Liesbeth van der Jagt (Nederlands Huisartsen Genootschap)

Doel en opzet workshop Richtlijn SOLK Taakverdeling huisarts-POH-GGz Wat kan er beter?

Kernboodschappen richtlijn SOLK SOLK = Lichamelijke klachten langer dan enkele wk Adequaat medisch onderzoek laat geen aandoening zien die klachten voldoende verklaart Ernst van SOLK wordt ingeschat op 5 dimensies (SCEGS) Goede AP relatie is van belang bij beleid In beleid nadruk op voorlichting en adviezen gericht op tijdscontingente uitbreiding van belasting en activiteiten

Top 10 ervaren klachten (2e Nat Top 10 ervaren klachten (2e Nat. Studie 2004) op 1: moeheid [36%] op 2: hoofdpijn [34%] op 3: slapeloosheid [24%] op 4: pijn nek/schouders/rug [21%] op 5: verstopte neus [21%] op 6: pijn laag in de rug [20%] bij kinderen: hoofdpijn [15%] & buikpijn [12%] In de geneeskunde is altijd heel veel aandacht uitgegaan naar de oorzaken van ziekte en de mogelijkheden om te genezen c.q. symptomen te verminderen. In deze cursus staat deze les vrij vooraan: symptomen hebben kan heel normaal zijn, het hoort bij het normale leven. U weet dat uiteraard wel, maar in de spreekkamer blijft dit soms onderbelicht. In de moderne geneeskunde wordt aan symptomen onvoldoende aandacht geschonken (Sharpe, 2006)

Een derde van alle patiënten (polikliniek en huisarts) heeft symptomen die niet door een ziekte verklaard kunnen worden Other studies on other countries of other specialties show a similar picture It is a big problem Sharpe 2006

Artsen vinden patiënten zonder pathologie moeilijker te helpen De mate waarin artsen het moeilijk vinden om patiënten te helpen wordt meer naarmate de klachten onverklaarbaarder worden. Dat is natuurlijk niet zo gek: de dokter wil een goede, of op zijn minst plausibele verklaring kunnen geven aan de patiënt. En de patiënt is vaak ook uit op een (plausibele) verklaring. Vaak is dat zelfs genoeg en hoeft er niet iets aan gedaan te worden. Als je de patiënt gerust kunt stellen met een plausibele verklaring, is het grootste leed alweer geleden en kan de patiënt wel weer leven met zijn symptomen. [Carson et al JNNP 2004]

Symptomen zijn meestal medisch onverklaard En kijk eens: dat is ook meestal het geval met symptomen!

Onverklaard, onverklaarbaar, onbegrepen? dus somatisatie? of: angst/depressie of: psychosociale problematiek? of: vooralsnog onbekende oorzaak? of: fysiologische fenomeen?

verklaringsmodellen aandacht voor en ‘uitvergroting’ van fysiologische sensaties, attributies HPA-as verstoringen, post aut propter in standhoudende mechanismen: ziekteovertuiging catastroferen ziekenrol stress/distress

Biopsychosociaal model Biologisch PIJN Psychologisch Sociaal

Exploreren Informeren Plannen maken FASEN IN HET CONSULT Exploreren Informeren Plannen maken We schetsten de achtergrond van ‘onverklaarde klachten’. Nu dan terug naar het consult met een patiënt met lichamelijk onverklaarde klachten. We beginnen met de basis nog eens neer te zetten. Het consult is volgens een simpele indeling te verdelen in 3 fasen: exploreren, informeren en plannen maken. Bij patiënten met lichamelijk onverklaarde klachten zijn hier misschien wat puntjes op de i te zetten.

S (somatisch) C (cognitief) E (emotioneel) G (gedragsmatig) Exploreren met SCEGS S (somatisch) C (cognitief) E (emotioneel) G (gedragsmatig) S (sociaal)

Informeren Anamnese en L.O. Verklaring voor de klachten Oorsprong en beloop van de klachten Bijstellen cognities / verwachtingen Rol van vicieuze cirkel

Mogelijke verklaringen: Instandhouding, hoe werkt dat? Leg uit aan de hand van vicieuze cirkels Een positieve verklaring zou (deels) gevonden kunnen worden in de rol van vicieuze cirkels.

Voorbeelden van vicieuze cirkels Hartkloppingen (meer) angst / stress Hartkloppingen voelen; “er is iets mis” (catastrofale interpretatie) Aandacht naar binnen gekeerd Aandacht meer naar binnen gekeerd, speciaal op hart Zie je wel:

Bespreek werkhypothese aan de hand van Klachtenregistratie Klacht (Ernst) Bezigheden Gedachten (over klacht)

Observaties patiënt, legt patiënt link? LINK LEGGEN Observaties patiënt, legt patiënt link? Observaties huisarts, legt patiënt link? Interpretatie huisarts Commentaar patiënt, bevestigt link? Patiënt herkent link niet, dan stoppen

(cognities bijstellen/reattributie) FASEN IN HET CONSULT Exploreren (klachtregistratie) Informeren (vicieuze cirkels) (cognities bijstellen/reattributie) Plannen maken We schetsten de achtergrond van ‘onverklaarde klachten’. Nu dan terug naar het consult met een patiënt met lichamelijk onverklaarde klachten. We beginnen met de basis nog eens neer te zetten. Het consult is volgens een simpele indeling te verdelen in 3 fasen: exploreren, informeren en plannen maken. Bij patiënten met lichamelijk onverklaarde klachten zijn hier misschien wat puntjes op de i te zetten.

Informeren doe je zó Voor de patiënt begrijpelijk Aansluitend bij wat patiënt weet/kan (uit exploratieve fase) Gedoseerd zodat patiënt kan reageren Mondeling én schriftelijk

Plannen maken Concrete afspraken Kleine, haalbare stappen Barrières identificeren en bespreken Hulp(bronnen) inschakelen Afspraak maken voor evaluatie

Taakverdeling huisarts-POH GGz Behandel stapsgewijs (zie tabel). Begin met de lichtst mogelijke effectieve behandeling. Vervolg bij onvoldoende resultaat met intensivering van de behandeling in stap 2. Overweeg bij een eerste presentatie van matig-ernstige of ernstige SOLK om naast stap 1 ook direct een intensievere behandeling te starten (stap 2 en eventueel stap 3).

Stepped care bij SOLK Stap 1 Patiënt met milde SOLK Door huisarts zelf Afsluiting klachtexploratie en eventueel verricht lichamelijk en/of aanvullend onderzoek. Gezamenlijke probleemdefinitie, op basis van de klachtexploratie. Voorlichting en advies: voorlichting en uitleg; bespreken van herstelbelemmerende factoren; advisering. Gezamenlijk opstellen van tijdcontingent plan.

Controles: voortgang plan monitoren en bij stagnerend herstel opnieuw klachtexploratie; bij wijzigingen in de klachten opnieuw klachtexploratie en gericht lichamelijk en eventueel aanvullend onderzoek.

Stap 2 Patiënt met matig-ernstige SOLK In samenwerking met andere eerstelijnshulpverleners Samenwerking met/verwijzing naar:(psychosomatisch) fysio- of oefentherapeut; POH-ggz of SPV in de eerste lijn; cognitief-gedragsmatig geschoolde ELP.

Stap 3 Patiënt met ernstige SOLK In samenwerking met tweedelijnshulpverleners Samenwerking met/verwijzing naar multidisciplinaire teams/behandelcentra.

Uw ervaring en visie Knelpunten in de taakverdeling huisarts-POH GGz Wat kan beter Wat kun je daar zelf aan doen

Lessons learned

Nascholing over SOLK en CGT? NHG Standaard in de Praktijk cursus (StiP) SOLK NHG cursus Cognitieve Gedragstherapeutische Technieken bij SOLK voor huisartsen, POH en ELP www.nhg.org