Artsenbehoefte in Europa en in Vlaanderen neemt toe Renaat Peleman Hoofdarts, UZ Gent ….looming crisis in the medical workforce…

Overzicht Planning en berekening van het aantal zorgverleners in België Het aantal beroepsbeoefenaars in België, Nederland en in landen van de OESO Zorgverleners en de determinanten van de zorgbehoeften Conclusies Aanbevelingen voor het beleid

Hoe wordt de nood aan de verschillende soorten artsen (huisartsen, spoedartsen en alle relevante specialismen) ingeschat voor de periode ? Zullen de Belgische universiteiten voldoende van deze artsen afleveren om aan deze nood tegemoet te komen? Zo ja, kan zij waarborgen dat er de kwaliteit van onze gezondheidszorg niet wordt bedreigd door een tekort aan artsen? Zo niet, wat ondernam of plant zij om aan de geschatte tekorten te verhelpen?

De nood wordt ingeschat door de Planningscommissie- medisch aanbod Rekenmodel voor toekomstprojecties met parameters: – het huidig aantal artsen volgens leeftijd en geslacht, de instroom uit het verleden en de verwachte instroom uit de toekomst (geschat op basis van de aantrekkingskracht van de opleiding geneeskunde, de slaagkansen en de verwachte toekomstige evolutie van de 18-jarigen in België. – Verder zijn er parameters voor migratie, mobiliteit binnen België en zo meer. – Langs de kant van de bevolking wordt er rekening gehouden met de consumptie van zorg volgens leeftijd, geslacht en regio. Antwoord Minister Onckelinckx, ontvangen Belgische Senaat op 6 mei 2011

Rekenmodel voor toekomstprojecties met parameters: – Er wordt gepoogd om de toekomstige verhouding aanbod- vraag zo gelijk mogelijk te houden aan de huidige verhouding aanbod-vraag. – De minima van de specialisaties waarvoor minima nodig wordt geacht (huisartsen, kinder- en jeugdpsychiaters, spoedartsen, artsen acute geneeskunde en geriaters) worden bepaald op basis van wat de betrokken sector vraagt en wat er qua kwaliteitsvolle opleidingsplaatsen haalbaar is. Antwoord Minister Onckelinckx, ontvangen Belgische Senaat op 6 mei 2011

Advies voor de contingenten 2019 en 2020: – Planningscommissie houdt rekening met de werktijdverkorting voor loontrekkende in de gezondheidszorg en met de inkorting van de opleidingsduur van geneeskunde in België. De globale voorziene instroom aan artsen zal over de gehele periode (dus tot en met 2018) zeker aan de Vlaamse kant worden gehaald. Aan de Franstalige kant wordt die zelfs ruimschoots overtroffen. Antwoord Minister Onckelinckx, ontvangen Belgische Senaat op 6 mei 2011

Advies van de Planningscommissie (BS 5 sept 2012 mbt contingentering) Vl GFr GBelgië Huisarts Kinderpsychiatrie12820 Acute Geneeskunde12820 Urgentieartsen6410 Geriatrie12820

1) stand van zaken mbt de ontwikkeling van kadaster van medische beroepen 2) stand van zaken mbt systeem van de 'lissage' en inzake de contingentering 3) impact van de contingentering op menselijk vlak 4) aantal artsen anno 2011 per gewest

Belangrijk onderscheid Numerus clausus – universitaire opleiding, bevoegdheid van de gemeenschappen Contingentering – specialistische opleiding, tot nu nog steeds FOD gereguleerd en dus federaal

Overzicht Planning en berekening van het aantal zorgverleners in België Het aantal beroepsbeoefenaars in landen van de OESO, België, en Nederland Zorgverleners en de determinanten van de zorgbehoeften Conclusies Aanbevelingen voor het beleid

Personen werkzaam in de gezondheidszorg Health and Social Care Professionals/1000 population, 2009 EU level Collaboration on Forecasting Health Workforce Needs, Workforce Planning and Health Workforce Trends – A Feasibility Study. REVISED FINAL REPORT. 29 May 2012 België: Oktober 2012

EU level Collaboration on Forecasting Health Workforce Needs, Workforce Planning and Health Workforce Trends – A Feasibility Study. REVISED FINAL REPORT. 29 May 2012

OECD Health Data 2012

Aantallen verschillen Rapport RIZIV, augustus 2010

RIZIV Jaarverslag 2011, april 2012

Leeftijdspyramide bij artsen Specialist Huisarts

18

OECD Health Data 2012

1500/

OECD Health Data 2012

Behoefte aan verpleegkundigen en vroedkundigen Pacolet en Merckx, 2009 ROB&RVT thuisverpleging ziekenhuizen

23 Geregistreerde geneeskundig specialisten, < 65j Nederland, 1 jan 2012 ”Stichting Capaciteitsorgaan voor medische en tandheelkundige vervolgopleidingen” medisch specialisten huisartsen sociaal geneeskundigen specialisten ouderengeneeskunde 184 Artsen Verstandelijk Gehandicapten 231 kaakchirurgen* ___________________ “specialisten” in totaal (incl huisartsen) België 2010: Capaciteitsorgaan,V.A.J. Slenter, 31 maart 2012

Huidige en toekomstige behoefte NL In- en exclusief verticale substitutie door VPK specialist en Physician assistants excl 2022 incl 2028 excl 2028 incl Aantal specialisten Specialisten FTE Verandering aantal (%)100%+41%+32%+59%+46% Verandering in FTE (%)100%+37%+29%+55%+42% The 2010 Recommendations for Medical Specialist Training in medical, dental, clinical technological and related educational as well as further training areas. Capaciteitsorgaan, Jan 2011

Huidige en toekomstige behoefte NL In- en exclusief verticale substitutie door VPK specialist en Physician assistants excl 2022 incl 2028 excl 2028 incl Aantal huisartsen Huisartsen FTE Verandering aantal (%)100%+30%+18%+46%+30% Verandering in FTE (%)100%+29%+18%+42%+27% The 2010 Recommendations for Medical Specialist Training in medical, dental, clinical technological and related educational as well as further training areas. Capaciteitsorgaan, Jan 2011

Extrapolatie van de huidige en toekomstige behoefte in NL naar B excl2028 excl Aantal huisartsen in NL Aantal huisartsen in BELGIE Verandering aantal (%)100%+30%+46% Aantal specialisten in NL Aantal specialisten in BELGIE Verandering aantal (%)100%+41%+59%

Europa Bevolking veroudert: +65j: 153 mio in 2060 Artsen EU 2009: 30% > 55 jaar EU 2020: > artsen (3.2%)/J op pensioen COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT on an Action Plan for the EU Health Workforce, April 2012

Geschat tekort in de zorg in jobs in de zorg in 2010 BeroepenGeschat tekort Geschat % van niet- ingevulde zorgbehoeften Arts Tandarts, apotheker, kinesist Verpleegkundigen Totaal COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT on an Action Plan for the EU Health Workforce, April 2012

Artsen in België Toekomstig artsenkorps: grijzer en vrouwelijker Slechts 65% van de artsen is betrokken bij directe patiëntenzorg Open grenzen versus nationale planning Selectieve schaarste – Lage instroom – Wachtbelasting – Inkomensverschillen – Aantrekkelijkheid privépraktijk – Aandacht voor work-life balance

Bevraging Zorgnet Vlaanderen 2011

Overzicht Planning en berekening van het aantal zorgverleners in België Het aantal beroepsbeoefenaars in België, Nederland en in landen van de OESO Zorgverleners en de determinanten van de zorgbehoeften Conclusies Aanbevelingen voor het beleid

Determinanten toekomstige vraag naar zorg Demografische ontwikkelingen Epidemiologische ontwikkelingen Socio-culturele ontwikkelingen Beleidsmatige ontwikkelingen Vakinhoudelijke ontwikkelingen

Determinanten toekomstige vraag naar zorg Demografische ontwikkelingen – Bevolkingsomvang – Samenstelling Epidemiologische ontwikkelingen – Vergrijzing – Co-morbiditeit – Beschavingsziekten

Vergrijzing: enkele cijfers

Zorgbehoefte stijgt Benodigde groei Groei (%) Zorgvraagontwikkelingen Demografische ontwikkelingen13 Toename aandeel endoscopie23-75 Huidige onvervulde vraag10 Toename tijdsbesteding/patiënt4 Zorgaanbodontwikkelingen Daling aantal fte door toename aantal vrouwen4 Daling aantal fte door toename aantal vrouwen en toename deeltijd 13 Daling in uren per fte13 Toename niet-patiëntgebonden activiteiten2 Behoefteraming MDL-artsen , NIVEL 2003

Onevenwicht zorgvraag – verzorgenden 2005=100 (Nederland en Vlaanderen) Bron: Financiële Bouwstenen Zorg,CBS 2003 Statvaria Bewerking T. de Vries © T. de Vries 2005

Conclusie I Planningscommissie Uiterst moeilijk om de toekomstige behoefte aan artsen te becijferen in een niet duidelijk gedefinieerde organisatie van de gezondheidszorg Demografische evolutie en de zorgtoename door vergrijzing zijn redelijk te berekenen Zorgtoename door wijzigende socio-economische omstandigheden is moeilijk in te schatten

Conclusie II Welke rol voor de huisarts in het nog te definiëren `GZ model’? – In Vlaanderen zijn er meer krachten die ijveren voor een centrale rol voor de huisarts – In Franstalig Belgie is een duidelijke wil om de rol van de huisarts niet centraal te definiëren. Welke inzet van "paramedische werkkrachten" kan in de toekomst verwacht worden? Welke rol voor VPK in de huisartsgeneeskunde, de chronische zorg, de technische hulp aan artsen in de ziekenhuizen,...?

Aanbevelingen voor het beleid Numerus clausus en contingentering kunnen niet los van elkaar worden aangestuurd Beter om het ingangsexamen te hervormen dan het te omzeilen – Verruimen van de toelatingscriteria voor de artsenopleiding – Gewijzigd ingangsexamen voor tandartsen

Kadaster beroepsuitoefenaren voor berekenig instroom en behoeftenraming specialisten Effectieve tijdsbesteding bepalen Taakuitzuivering en delegatie – Attesten, RR Artsencarriere verloopt niet meer vlak – Uitstroom opvangen – Ervaren mensen in administratie – Medisch recht – ICT Aanbevelingen voor het beleid