De gezonde school en genotmiddelen Training Materiaal & Methodiek voor leerkrachten basisonderwijs

Training Materiaal & Methodiek Programma Welkom Doelstellingen en uitgangspunten Inhoud en opbouw lesmateriaal Opdracht roken en alcohol Nabespreking Evaluatie en afsluiting Training Materiaal & Methodiek

Doelstelling DGSG BO Algemeen 5-4-2017 Algemeen Voorkomen dat leerlingen uit groep 7 en 8 tabak en alcohol gaan gebruiken. Doelstellingen lessen risico's roken en alcohol leren kennen redenen van gebruik leren kennen vaardigheden oefenen om weerstand te bieden aan groepsdruk vertrouwen krijgen in het kunnen weigeren aan kunnen geven wat de invloed van media is inzicht krijgen in het werkelijke gebruik

Uitgangspunten DGSG Onderdelen De gezonde school en genotmiddelen: 5-4-2017 Onderdelen De gezonde school en genotmiddelen: voorlichtingslessen betrekken van ouders signaleren en doorverwijzen van leerlingen met problemen door een verslaafde ouder opstellen van een goed schoolreglement m.b.t. alcohol en roken Doorlopende leerlijn Persoonsgerichte benadering (vs. informatieve en waarschuwende benadering) Het totale programma DGSG bestaat uit meer onderdelen dan alleen de voorlichtingslessen. Juist door aandacht aan meerdere onderdelen te besteden, is de kans op effect het grootst. Vooral het betrekken van ouders vinden we erg belangrijk. De laatste jaren is uit onderzoek gebleken dat zij veel invloed hebben op het gebruik van hun kind. Als ouders net als de school duidelijke regels stellen, gebruiken leerlingen minder en beginnen ze op latere leeftijd met het drinken van alcohol. 2. Het (les)materiaal van het basisonderwijs sluit aan bij dat van het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. Hierdoor is er een doorlopende leerlijn over genotmiddelen. 3. Essentieel bij de aanpak van DGSG is de persoonsgerichte benadering.

Voorlichtingsbenaderingen 5-4-2017 Informatieve benadering focus op overbrengen van informatie Waarschuwende benadering benadrukken van negatieve kanten van alcohol en tabak Persoonsgerichte benadering Leerling staat centraal. Gaat o.a. in op kennis, meningvorming en keuzes maken. Licht elke benadering kort toe. Vraag aan de deelnemers welke benadering zij denken dat effectief is. Informatief: toename kennis op korte termijn, op lange termijn geen effect, geen effect op gedragsverandering Waarschuwend: maakt veel indruk, kan averechts werken als de waarschuwing uitdagend werkt of niet aansluit bij de ervaringen van leerlingen Persoonsgericht: leerling staat centraal, gaat in op kennis, meningvorming, vergroten van eigenwaarde, keuzes maken en weerstand bieden aan groepsdruk. Uit onderzoek blijkt dat de persoonsgerichte benadering het meest effectief is bij preventie van genotmiddelen. De informatie over doelstellingen, uitgangspunten en aspecten van effectieve kunnen docenten nalezen in hoofdstuk 1 en 2 van de docentenhandleiding.

Opbouw en inhoud materialen 5-4-2017 Welke materialen zijn er? Inhoud Opbouw Tijdsduur van de lessen De opbouw en inhoud van de materialen kun je toelichten met behulp van de volgende dia's van deze presentatie. Je kunt er ook voor kiezen om de materialen toe te lichten aan de hand van de concrete materialen en tijdens je verhaal voorbeelden aan te wijzen. Geef informatie over: het aantal lessen welke onderwerpen in groep 7 en/of 8 aan de orde komen (indien bekend) tijdinvestering van leerkrachten Alcohol &  roken, een ander verhaal Hou vol: geen alcohol! Vertel verder over je eigen ervaringen (of de ervaringen die je gehoord hebt). Bijvoorbeeld: de rollenspellen vinden de leerlingen altijd leuk, bij roken opdracht 8 en alcohol opdracht 4 hebben ze vaak hulp nodig, enz..

Lesboekjes alcohol en roken

Inhoud en opbouw lesboekjes (1) In de lesboekjes maken de leerlingen kennis met 5 leeftijdsgenootjes van wie de belevenissen als een rode draad door de boekjes lopen.

Inhoud en opbouw lesboekjes (2) 5-4-2017 Hoofdstuk 1: feitelijke kennis over de onderwerpen Hoofdstuk 2: 'nee' zeggen tegen roken of alcohol Hoofdstuk 3: leerlingen denken na over de vraag of het wel zo normaal is om te roken of drinken Hoofdstuk 4: wat is de invloed van reclame op alcohol- en tabaksgebruik? Hoofdstuk 5: de leerlingen organiseren een afsluitende ouderbijeenkomst Op speelse wijze gaan de leerlingen op zoek naar informatie over roken en alcohol. bv.: wat weet je al over roken of alcohol? welke stoffen zitten er in een sigaret? 2. Ze leren omgaan met groepsdruk. - het is stoer om 'nee' te zeggen tegen alcohol of roken - tips en rollenspellen 5. De leerlingen laten hun ouders zien wat ze geleerd hebben

Opdrachten (1) 5-4-2017 De lesboekjes bevatten allerlei opdrachten waardoor enerzijds de kennis over roken en alcohol bij de leerlingen wordt vergroot en anderzijds de leerlingen gestimuleerd worden na te denken over hun eigen ervaringen, mening en gedrag. Op deze dia staan 2 voorbeelden van kennisopdrachten.

Opdrachten (2) 5-4-2017 Dit is een voorbeeld van een opdracht waarbij de leerlingen na moeten denken over hun eigen gedrag en ervaringen en bovendien gestimuleerd worden een eigen mening te vormen over het onderwerp.

Opdrachten (3) 5-4-2017 Op deze dia staat een doe-opdracht voor de leerlingen. Bij deze opdracht maken de leerlingen poster, filmpje of stripverhaal. Tijdens de afsluitende ouderbijeenkomst presenteren de leerlingen aan hun ouders wat ze gemaakt of bedacht hebben.

Tijdsduur lesboekjes 5-4-2017 De lesboekjes kunnen gebruikt worden in bijvoorbeeld een projectweek over gezondheid, maar de lessen kunnen ook verdeeld worden over meerdere weken. Hoofdstuk 1 2-3 uur Hoofdstuk 2 1 uur Hoofdstuk 3 1 uur Hoofdstuk 4 1 uur Hoofdstuk 5 1 uur Totaal 6-7 uur Uiteindelijk is de tijdsinvestering ook afhankelijk van de persoonlijke invulling van de opdrachten.

Docentenhandleiding alcohol en roken 5-4-2017 Beschrijft het programma De gezonde school en genotmiddelen. Gaat in op de uitgangspunten en opbouw van de materialen. Gaat in op het werken met de lesboekjes. Bespreekt de antwoorden op de opdrachten uit de lesboekjes. Bevat een toets waarmee het project kan worden afgesloten.

Alcohol & roken, een ander verhaal 5-4-2017 Lespakket gebaseerd op de methode verhalend ontwerpen. Leerstof wordt opgehangen aan een verhaallijn. Verhaallijn zorgt voor samenhang tussen de leeractiviteiten. Leerlingen vullen zelf het verhaal in, leven zich in en voelen zich daardoor betrokken. Leerlingen leren haast ongemerkt analyseren, overleggen en kennis toepassen. Voor docenten die aan de slag willen gaan met het lespakket Alcohol & roken, een ander verhaal is een aparte training ontwikkeld.

Tijdsduur AREAV Twee verhaallijnen Het voorlichtingsbureau 5-4-2017 Twee verhaallijnen Het voorlichtingsbureau Afscheid van groep 8 Tijdsduur: 12-14 uur Tijdsduur is inclusief de afsluitende ouderavond.

www.bao-rokendrinken.nl Te gebruiken als aanvulling op zowel de lesboekjes alcohol en roken als het lespakket Alcohol & roken, een ander verhaal Informatie over roken en alcohol Filmpjes, opdrachten en spelletjes Voor op de computer of het digibord Gratis

Hou vol: geen alcohol! 5-4-2017 Hou vol: geen alcohol! is een interventie voor groep 8 leerlingen en hun ouders. Het project bestaat uit 5 magazines, een logboek en een bijbehorende website. In de magazines staat informatie voor ouders en kinderen, testjes, opdrachten en spelletjes. Het kind kan in het logboekje opdrachten uitwerken die in de magazines staan. In elk magazine staat een code die toegang geeft tot de website www.houvolgeenalcohol.nl waar het kind extra materiaal voor het werken met het logboek vindt. De ouders doen deze interventie thuis met hun kinderen.

Inhoud 5 Leerling- en oudermagazines 1 logboek 5-4-2017 5 Leerling- en oudermagazines 1 logboek Website www.houvolgeenalcohol.nl Informatie over alcohol, de werking, feiten & fabels Regels stellen en afspraken maken Hoe praat ik met mijn kind hierover? Als ouders en kinderen beiden worden geïnformeerd over hoe en waarom jongeren geen alcohol zouden moeten drinken, kan het beginnen met drinken worden uitgesteld. Het is daarbij van belang dat ouders regels stellen en op een constructieve wijze het gesprek met hun kind hierover aangaan. Met het gebruik van Hou vol: geen alcohol! kunnen deze doelstellingen worden gerealiseerd. Hou vol: geen alcohol! is een bewerking van het in Amerika effectieve programma 'Smoke Free Kids'. Eind 2012 komen de onderzoeksresultaten beschikbaar van de voor Nederland bewerkte roken-interventie en de eerste resultaten van het onderzoek naar deze alcoholvariant. In 2009/2010 is op 60 scholen (108 moeders en hun kind) een pilot uitgevoerd naar de interventie. De eerste resultaten van de pilotstudie zijn veelbelovend. Uit de voorlopige resultaten blijkt dat de interventie het aantal gesprekken en de kwaliteit van de communicatie tussen moeder en kind bevordert. Het artikel over de resultaten van de pilot verschijnt binnenkort (Suzanne Mares, Radboud Universiteit Nijmegen). Deze uitkomst geldt voor moeders die bovengemiddeld drinken of problemen ervaren met hun drinkgedrag.

Wat doet de school? Ouders informeren Magazines bestellen 5-4-2017 Ouders informeren Magazines bestellen Zorgdragen voor verspreiding via de leerling Tijdsinvestering per school maximaal 2 uur De school hoeft alleen de ouders van groep 8 te benaderen en de magazines via de leerlingen te verspreiden. Vooraf maakt de school een keus of ze de magazines aan alle ouders en leerlingen van groep 8 aanbieden of alleen aan de ouders die kenbaar maken hieraan mee te willen doen. Voor het informeren en de werving van ouders is een ouderfolder beschikbaar. Ook voor de werving van scholen om mee te doen aan dit project is een scholenfolder verkrijgbaar. Voor GGD-en en IVZ is een handleiding voor de implementatie downloadbaar op www.dgsg.nl/professionals. Een set van 5 magazines inclusief het logboek kost € 3,95. Een ouderfolder en een wervingsfolder voor scholen zijn per stuk € 0,20. Te bestellen in de webwinkel op www.trimbos.nl.

Ouderbijeenkomst Vast onderdeel van de lessen 5-4-2017 Vast onderdeel van de lessen Leerlingen presenteren aan hun ouders wat ze geleerd hebben en gemaakt tijdens de lessen over roken en/of alcohol Handleiding ouderbijeenkomst basisonderwijs Vertel dat de ouderbijeenkomst een vast onderdeel uitmaakt van de voorlichtingslessen. De ervaring leert dat de opkomst van zo'n ouderavond hoog is, wanneer leerlingen hun eigen werk presenteren. Darom wordt aangeraden de ouderavond te combineren met de voorlichtingslessen van de leerlingen. Er zijn echter verschillende manieren om een ouderavond in te vullen. Hiervoor is de 'handleiding voor een ouderavond over roken en alcohol voor het basisonderwijs' ontwikkeld. In deze handleiding wordt een programma voor een ouderavond beschreven van ongeveer twee uur. Het programma kan echter op verschillende manieren worden ingekort en daarmee is de ouderavond flexibel in te vullen. Voor meer informatie en beschrijving van de verschillende varianten, zie paragraaf 3.3.5 uit het draaiboek voor het basisonderwijs. De handleiding zelf raadplegen kan natuurlijk ook.

Overige materialen Lessen over roken en alcohol folder voor basisscholen De 10 meest gestelde vragen folder voor ouders

Opdracht roken en alcohol 5-4-2017 De opdrachten roken en alcohol zijn als bijlage opgenomen in het draaiboek voor het basisonderwijs (bijlage 16 en 17). Zorg dat je genoeg kopieën bij je hebt. Het doel van de opdracht is dat de leerkrachten het materiaal zelf kunnen bekijken en met elkaar kunnen praten over (lastige) situaties die in de praktijk kunnen voorkomen. De opdrachten bestaan uit een korte casus met daarbij een viertal vragen rondom de houding van leerlingen, weerbaarheid, het betrekken van ouders en eventueel lastige onderdelen van de lesboekjes. De leerkrachten verdelen zich in groepjes van 3 tot 5 personen en gaan aan de slag met het onderwerp roken of alcohol. Laat de leerkrachten zelf kiezen, maar zorg wel dat beide opdrachten gedaan worden (dus dat niet iedereen dezelfde opdracht maakt). Vraag aan de groepsleden om vooraf te bepalen wie van de groepsleden in de nabespreking de belangrijkste gesprekspunten, vragen en tips vanuit de groep plenair wil toelichten. Het is voor deze opdracht handig als er exemplaren van de lesboekjes roken en alcohol aanwezig zijn, evenals een docentenhandleiding.

Nabespreking 5-4-2017 Neem de deskundigheid van de leerkrachten serieus. Zij weten natuurlijk het beste hoe zij les moeten geven aan hun leerlingen en hoe ze met de lesmaterialen kunnen werken. Maar een aantal dingen uit dit lesmateriaal zal bijzondere aandacht vragen, bijvoorbeeld hoe je de persoonsgerichte benadering in de praktijk kunt toepassen. Vraag per groepje om één persoon de belangrijkste gesprekspunten te laten toelichten. Vraag bij relevante zaken door en vul eventueel aan met tips voor de concrete aanpak van de lessen. Zie bijlage 18 uit het draaiboek basisonderwijs voor verdere aandachtspunten voor deze nabespreking.

Evaluatie en afsluiting 5-4-2017 Evalueer deze training samen met de leerkrachten. Maak eventueel zelf een evaluatieformulier, zodat een en ander schriftelijk vastligt en je het later ter lering nog eens na kan kijken.