VUmc Basispresentatie Op weg naar een adequate eiwit- en energie inname op dialysedagen bij patiënten die hemodialyse ondergaan Trudeke Struijk-Wielinga Brechje Adrichem Thilly Tomassen

Agenda Achtergrond informatie Waarom is een eiwitrijk tussendoortje tijdens de dialysebehandeling of kort daarna belangrijk? De situatie in de dialysecentra in Nederland? Uitslag enquête Kan de inname van eiwit en energie worden verbeterd door het verstrekken van een tussendoortje? Uitkomsten van de interventiestudie De risico’s van eten tijdens de dialysebehandeling Implementeren? ja ? Hoe ? Welke ondersteuning kun je verwachten?

Achtergrondinformatie Gewichtsverlies van hemodialysepatiënten na 3 jr VUmc Basispresentatie Achtergrondinformatie Gewichtsverlies van hemodialysepatiënten na 3 jr Wat je hier ziet is dat de gemiddelde dialyse patiënt 3 kg af na 3 jaar Als je geen voedingsinterventie doet en geen begeleiding geeft. Hemo studie .

Achtergrondinformatie 40% van de patiënten reageert niet op voedingsinterventie, vooral diabetes patiënten Focus dus op voorkómen van ondervoeding, liever dan op behandelen van ervan

Achtergrondinformatie Strategieën om ondervoeding bij hd patiënten te voorkomen >1.2 gram eiwit/kg/dag Inname van energie vlg H&B + 30 % Optimale Kt/V Regelmatige begeleiding door de diëtist: ongeveer 4x per jaar Behandeling van metabole acidose Lichamelijke activiteit Eiwitrijke tussendoortjes en maaltijden tijdens de dialysebehandeling Drinkvoeding indien de inname van eiwit en energie laag is

Waarom Aanbieden eiwitrijke tussendoortje en maaltijden tijdens de dialysebehandeling P = 0,022 Er bestaat een gat (verschil) tussen de eiwit en energiebehoefte en de eiwit en energieinname. Dit is niet alleen aangetoond in Amerikaanse literatuur maar ook in de pilot uitgevoerd in 2011 in het VU medisch centrum. Hier ziet u de conclusies tav eiwit. U ziet hier in blauw de gemiddelde behoefte aan eiwit 83 gram. In geel de inname van eiwit op dialysedagen 72 gram, dat is 11 gram minder dan de behoefte en net niet significant In groen de inname op nietdialysedagen 65 gram 18 gram eiwit verschil. Gemiddeld is het verschil 15 gram eiwit per dag te kort. Eiwitinname op dialysedagen is beter, en 7 gram meer dan op niet dialysedagen, maar nog steeds te weinig Hierbij is het verschil tussen dialysedagen en nietdialyse dagen significant verschillend. N= 20

Waarom Aanbieden eiwitrijke tussendoortje en maaltijden tijdens de dialysebehandeling P=0,058 P=0,03 Er bestaat een gat (verschil) tussen de energiebehoefte en de energieinname. Dit is niet alleen aangetoond in Amerikaanse literatuur maar ook in de pilot uitgevoerd in 2011 in het VU medisch centrum. Hier ziet u de conclusies. in blauw de gemiddelde behoefte aan energie 1878 kcal In geel de inname van energie op dialysedagen 1786 kcal gram, ongeveer 100 kcal minder dan de behoefte In groen de energieinname op nietdialysedagen 1579 kcal, ongeveer 300 kcal minder dan de behoefte. Gemiddeld verschil is 240 kcal N =20

VUmc Basispresentatie Waarom Effect van eiwitrijke tussendoortjes en maaltijden tijdens de dialysebehandeling op eiwitafbraak Maaltijden gedurende hemodialysebehandeling kunnen mogelijk de katabole effecten onderdrukken van de hemodialysebehandeling HD- niet dialyse dag midden in de week na s nachts vasten (HD-fas). In de middag weren 6 kleine eiwitverrijkte energieverrijkte maaltijden verstrekt (HD-Fed) Dialyse dag na s nachts vasten HD+Fas Dialyse dag met eiwitrijke energierijke maaltijd tijdens de dialyse HD Fed Op niet dialysedagen is de eiwitbalans negatief na vasten. Consumptie van een maaltijd resulteert in positieve eiwitbalans Op dialysedagen is de eiwitbalans nog negatiever. Consumptie van eiwitrijke en energierijke maaltijd of tussendoortje tijdens dialyse resultaat in een positieve eiwitbalans in dezelfde mate als op niet dialysedagen.

Uitslagen enquête (n=33) VUmc Basispresentatie Uitslagen enquête (n=33) 100% warme maaltijd of een broodmaaltijd (favoriet) 6% verstrekt geen tussendoortje, 42% 1 tussendoortje, rest > 1 td 6% (n=2) van de dialysecentra verstrekt geen tussendoortje omdat de beleidsmakers dat niet nodig vinden Met welke voedingsstoffen houdt men rekening? warme maaltijd: natrium (83%), kalium (58%), eiwit (42%) broodmaaltijd: natrium (55%), eiwit (42%), geen (26%) tussendoortje: eiwit (71%), natrium (55%), geen (23%) Conclusie: we zijn op de goede weg, maar we moeten fine tunen Hoeveel eiwit bevatten de tussendoortjes??? Hoe is het gesteld met het verstrekken van tussendoortjes en maaltijden op de dialyseafdelingen in Nederland Jl juli werd een enquete gehouden onder de dietisten nierziekten nederland. van 33 centra kregen we de gegevens terug De vraag is hoeveel eiwit deze tussendoortjes bevatten. Bij het beoordelen van onze tussendoortjes bleek deze maximaal 5 gram – 8 gram eiwit te bevatten

VUmc Basispresentatie Vraagstelling Kan de energie- en eiwitinname van dialyse patiënten in het VUmc op dialysedagen worden verbeterd door een 6 weekse voedingsinterventie met een energie- en eiwitrijk tussendoortje in combinatie met voorlichting over het belang van voldoende energie en eiwit?

Methoden Onderzoeksdesign Interventieonderzoek Metingen Inclusiecriteria Patiënten van het Vumc; Chronische nierinsufficiëntie; > 2 keer p.w. dialyseren; > 18 jaar; Interventie (6 weken) Eenmalige groepsvoorlichting; Extra verstrekking van een energie- en eiwitrijk tussendoortje. Metingen Energiebehoefte; Eiwitbehoefte; Energie- en eiwitinname; Eetlust; Handknijpkracht; Voedingstoestand; Gewicht; Fosfaat

VUmc Basispresentatie 15 gram eiwit en 240 kcal

Voorlichting Dit hoort ook ondermethoden

VUmc Basispresentatie

Eiwitinname bij 0 meting en na 6 weken vergeleken met de behoefte

Energieinname bij 0 meting en na 6 weken vergeleken met de behoefte

Conclusie & Aanbeveling VUmc Basispresentatie Conclusie & Aanbeveling Conclusie Een voedingsinterventie bestaande uit een voorlichting in combinatie met het aanbieden van een eiwitrijk tussendoortje tijdens de dialyse behandeling levert een bijdrage aan het behalen van de energie- en eiwitbehoefte van hemodialysepatiënten in het VUmc. Aanbeveling Eiwitrijk tussendoortje (> 15 gram) verstrekken op hemodialyseafdelingen in Nederland in combinatie met een voorlichting

Belemmeringen van intradialytische tussendoortjes en maaltijden Hypotensie (5% van alle hd sessies) Hyperfosfatemie Kosten Werklast van de verpleging en voedingsassistenten Hygiëne De risico’s zijn kleiner dan de voordelen en acceptabel

Welke ondersteuning kun je verwachten? VUmc Basispresentatie Welke ondersteuning kun je verwachten? Maart 2013 – december 2014 Communicatieplan Artikel in diverse bladen Presentaties op regiomiddagen en congressen, Fase 4 Disseminatie Beschikbaar stellen van ontwikkelde materialen website Diëtisten Nierziekten Nederland Uitvoeren communicatieplan Maria ter Welle April 2012 Fase 3 ontwikkelen van hulpmiddelen Stappenplan, voorbeeld presentatie, poster eiwit Brochure voor patiënten Voorbeeld klinische lessen September 2012 Januari 2013 April- oktober2013 Fase1A:VervolgPilot Interventie met eiwitrijk/energierijk tussendoortje + Informatie patiënt Fase 2 Vaststellen van begeleidingsgroep in Diëtisten Nierziekten Nederland Fase 1 B Uitrol in Vumc Introductie extra tussendoortje Februari Maart 2013 januari 2013

Welke materialen kunnen ondersteunen? Stappenplan voor implementatie Hoe introduceer je dit project op de afdeling (Voorbeeld power point presentatie / klinische les) Welke eiwitrijke tussendoortjes kan ik verstrekken? Hoe organiseren ik “ eiwit dagen”? power point met informatie over eiwit om te patiënt te informeren Brochure voor patiënten Poster geheugensteuntje alles over eiwit Poster eiwitrijke tussendoortjes Downloaden www.nierstichting.nl of www.dietistennierziekten.nl