Hoofdstuk 25: Globalisering: Internationale Handel Economie, een Inleiding Hoofdstuk 25: Globalisering: Internationale Handel

Globalisering: Internationale Handel Toename van internationale stromen Van goederen en diensten Van diverse vormen van kapitaal Van arbeidskrachten Dalende kosten van transport en communicatie

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

1. Enkele gegevens over internationale handel Globaliseringgolf van tweede helft negentiende eeuw Twee technologische innovaties: Stoomtrein Suezkanaal Globaliseringgolf na Tweede Wereldoorlog Verdere technologische veranderingen: Roll-on Roll-off schepen Gestandaardiseerde containers

1. Enkele gegevens over internationale handel Beschouw Figuur 25.1. Recente evolutie van wereldhandel Belang internationale handel in wereldeconomie sinds 1996 duidelijk gestegen Internationale handel neemt sneller toe dan output Omgekeerd: in crisissen valt internationale handel sterker terug dan totale productie Eerste olieschok (1973) Crisis (2001) Grote Recessie (2009)

1. Enkele gegevens over internationale handel Beschouw Tabel 25.1. Hoge-inkomenslanden Belangrijkste exporteurs en importeurs Echter: belang in wereldhandel is gedaald Ontwikkelingslanden Belang in wereldhandel gestegen

1. Enkele gegevens over internationale handel Beschouw Tabel 25.2. Europese Unie blijkt grootste handelsblok ter wereld Aandeel van China in wereldhandel is pijlsnel gestegen sinds begin van economische liberalisatie (1978) in China

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

2. Comparatieve kostenvoordelen Internationale specialisatie en arbeidsverdeling Elk land legt zich toe op productieprocessen die dat land best liggen Verruimt consumptiemogelijkheden, zelfs voor iemand die minder efficiënt is in eender welke activiteit Comparatieve kostenvoordelen Niet noodzakelijk absolute kostenvoordelen

2. Comparatieve kostenvoordelen Cijfervoorbeeld: Twee landen: Europa en Amerika Twee goederen: graan en kledij Arbeid als enige productiefactor Constante schaalopbrengsten Afwezigheid van transportkosten

2. Comparatieve kostenvoordelen Tabel 25.3.: Amerika: absoluut kostenvoordeel in productie van zowel graan als kleding

2. Comparatieve kostenvoordelen Veronderstel eerst situatie zonder handel Voorbeeld prohibitieve invoerrechten in Amerika Amerikaanse consumptie = Amerikaanse output Dergelijke situatie noemt men autarkie Hetzelfde geldt voor Europa Productievoorwaarden bepalen bijgevolg ruilverhouding Verhouding tussen hoeveelheid arbeid nodig voor één eenheid graan en hoeveelheid arbeid nodig voor één eenheid kledij =

2. Comparatieve kostenvoordelen Veronderstel eerst situatie zonder handel Relatieve prijs van graan ten opzichte van kledij is 1/2, of kleding is dubbel zo duur als graan (in Amerika)

2. Comparatieve kostenvoordelen Veronderstel eerst situatie zonder handel Zelfde berekening voor Europa Verschillende prijsverhouding in Amerika en Europa Graan blijkt comparatief (relatief, uitgedrukt in kledij) goedkoper in Amerika dan in Europa Amerika: comparatief kostenvoordeel in graan Kleding blijkt comparatief (relatief, uitgedrukt in graan) goedkoper in Europa dan in Amerika Europa: comparatief kostenvoordeel in kledij

2. Comparatieve kostenvoordelen Veronderstel vervolgens situatie met handel Voorbeeld prohibitieve invoerrechten opgeheven Verschillende relatieve productiekosten Ruilvoordelen  internationale handel, specialisatie Elk land specialiseert zich in productie van dat goed waarvoor het over een comparatief kostenvoordeel beschikt Dat goed wordt vervolgens ook uitgevoerd Amerika kan 1,25 eenheden kledij kopen voor 1 eenheid graan in Europa In Amerika kosten 1,25 eenheden kledij 2,5 eenheden graan

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

3. Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Verklaring voor internationale handel: Relatieve kostenverschillen, verschillen in comparatieve kosten Verklaringen voor relatieve kostenverschillen: Verschillen in technologie (David Ricardo) Verschillen in relatieve beschikbaarheid van bepaalde productiefactoren Aantal arbeidskrachten, hoeveelheid land, kwaliteit van productiefactoren Hoge- versus lage-inkomenslanden Toenemende schaalopbrengsten

3. Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Toenemende schaalopbrengsten Concurrentie tussen vele landen die gelijkaardige, maar gediversifieerde producten produceren Krugman: in economie waar alle variëteiten van product geproduceerd worden aan toenemende schaalvoordelen zal elk land zich specialiseren in bepaalde variëteit  andere variëteiten invoeren  internationale handel Verklaart aanzienlijke handel tussen (hoge-inkomens-) landen met gelijkaardige productiefactoren

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

4. Internationale handel breidt deconsumptiemogelijkheden uit Voordeel 1: Uitbreiding consumptiemogelijkheden Wereldproductie stijgt Autarkie Consumptiemogelijkheden = Productiemogelijkheden Handel met comparatieve kostenvoordelen Consumptiemogelijkheden > Productiemogelijkheden Beschouw Figuur 25.2.: Helling productiemogelijkhedencurve = relatieve prijs graan/kledij  verschillend voor Europa en Amerika Helling consumptiemogelijkhedencurve = ruilverhou-ding Europa minder productief voor graan en kledij

4. Internationale handel breidt de consumptiemogelijkheden uit Voordeel 1: Uitbreiding consumptiemogelijkheden Opdat beide ruilende partijen voordeel zouden hebben bij internationale handel: Verdeling van voordelen van internationale handel Hangt af van prijsverhouding die tot stand komt Hoe dichter die ligt bij binnenlandse prijsratio van land, hoe kleiner voordelen ten opzichte van autarkie

4. Internationale handel breidt de consumptiemogelijkheden uit Voordeel 2: Ruimer productenassortiment Voordeel 3: Toename van concurrentie Efficiëntie en innovatie  Splendid isolation Voordeel 4: Nieuwe technologieën en knowhow

4. Internationale handel breidt de consumptiemogelijkheden uit Tegenover deze voordelen staan overgangskosten Kosten bij overgang van autarkie naar internationale handel met specialisatie Verhoogde concurrentie: Bepaalde agenten en groepen moeten inboeten aan inkomen, … Specialisatie: Werknemers moeten herscholen, soms moeizaam Conclusie: participatie aan internationale handel lijkt ondanks alles beste strategie op lange termijn

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

5. Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt Douanerechten: belastingen geheven op handelsverkeer over grenzen Percentage van ingevoerde waarde Forfaitair bedrag per ingevoerde eenheid Invoerquota’s: kwantitatieve beperkingen Niet-tarifaire handelsbelemmeringen: maatregelen die invoer bemoeilijken (hoewel niet steeds uitdrukkelijk protectionistisch) Wettelijke en reglementaire voorschriften

5. Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt Invoervergunningen: invoerder mag slechts invoeren na voorafgaandelijke toelating van overheid

5. Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt Argumenten voor protectie: Specifieke objectieven Bescherming van specifieke goederen Diversificatie van productie Nationale onafhankelijkheid en strategische zelfvoor-ziening Minder aanvaardbare argumenten Bescherming tegen concurrentie van landen met lage lonen Bescherming van werkgelegenheid Objectieven gericht op verhoging van welvaart Bescherming van jonge nijverheden Handelspolitiek op strategische markten Beïnvloeding van ruilvoet

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt 1. Bescherming van specifieke groepen Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

5.1. Bescherming van specifieke groepen Douanerechten en contingenten verhogen prijs van producten en genereren zo verborgen transfer Werkgevers en werknemers kunnen nu immers hun inkomen verhogen Kost wordt gespreid over samenleving en lijkt zo beperkt

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt 2. Diversificatie van de productie Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

5.2. Diversificatie van de productie Doorgedreven specialisatie in export van één of beperkt aantal producten Korte termijn Grote afhankelijkheid van schommelingen in prijs en vraag naar deze producten op wereldmarkt Risicovol Lange termijn Kans op problemen wanneer afzetperspectieven voor deze producten verslechteren

5.2. Diversificatie van de productie Importsubstitutie: binnenlandse productie komt weer in plaats van import (grotere diversificatie) Handelsbelemmeringen Alternatief: subsidies aan binnenlandse bedrijven?

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt 3. Nationale onafhankelijkheid en strategische zelfvoorziening Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

5.3. Nationale onafhankelijkheid en strategische zelfvoorziening Uitgangspunt: land mag voor vitale goederen en technologieën niet op eerste plaats afhankelijk zijn van invoer Kwetsbaarheid beperken Landbouw, wapenindustrie, energievoorziening Dergelijke argumentatie vaak misbruikt

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt 4. Bescherming tegen de concurrentie van landen met lage lonen Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

5.4. Bescherming tegen de concurrentie van landen met lage lonen Twee versies: “Rijke landen kunnen gewoonweg niet concurreren met landen met veel lagere lonen” Sociale dumping: “Uitvoer van landen met gebrekkige arbeidswetgeving en onderontwikkeld stelsel sociale zekerheid bedreigen werknemers in landen met degelijke arbeidswetgeving”

5.4. Bescherming tegen de concurrentie van landen met lage lonen Visie staat haaks op internationale handel en zijn vaak achterhaald Rijke landen exporteren zelf ook naar lageloonlanden Rijke landen scoren doorgaans veel beter op vlak van: Infrastructuur Beschikbare bedrijfsuitrusting Kwaliteit van overheidsdiensten, Deze zijn ook determinerend voor kostenvoordelen Sociale clausules ook via andere wegen afdwingbaar

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt 5. Bescherming van de werkgelegenheid Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

5.5. Bescherming van de werkgelegenheid Veelal in periodes met hoge werkloosheid Probleem: Als alle landen invoer beperken, Neemt werkgelegenheid nergens toe Neemt welvaart overal af

5.5. Bescherming van de werkgelegenheid Veelal voor sectoren met moeilijkheden Bepaalde sectoren groeien slechts traag of stagneren Vrees voor ‘sociaal bloedbad’ Geslaagde herstructurering vraagt tijd Probleem: Tewerkstelling rechtvaardigt nooit permanente protectie Omschakeling van productieproces slechts succesvol indien voldoende concurrentiële druk aanwezig

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptiemogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt 6. Bescherming van jonge nijverheden Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

5.6. Bescherming van jonge nijverheden Bescherming van ‘infant industries’ Levenskansen waarborgen in beginfase Jonge nijverheden groeien op (kostenbesparingen) Aanvankelijke bescherming uiteindelijk niet meer nodig Aanvankelijke bescherming mag weliswaar niet té sterk zijn in beginfase Het is belangrijk dat nodige stimuli blijven bestaan, opdat kostenbesparingen effectief worden doorgevoerd

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie- mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt 7. Handelspolitiek op strategische markten Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

5.7. Handelspolitiek op strategische markten Strategische sectoren Sectoren met monopolistische of oligopolistische tendenzen  mogelijke winsten Toenemende schaalvoordelen ten gevolge van hoge vaste kosten Mogelijk vruchtbare samenwerking tussen bedrijfs-wereld en overheid Protectie Subsidies, overheidsbestellingen, … Groter deel van winst die op dergelijke markten te rapen is naar eigen land versluizen

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt 8. Beïnvloeding van de ruilvoet Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

5.8. Beïnvloeding van de ruilvoet Voor landen die belangrijke fractie van werelduitvoer of wereldinvoer verzorgen Afwijking van prijsnemerschap Belangrijke importeur kan ruilvoet verbeteren door importbeperking in te stellen Belangrijke exporteur kan ruilvoet verbeteren door uitvoer te beperken Voorbeeld: OPEC

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie

Na Tweede Wereldoorlog: 6. Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie Na Tweede Wereldoorlog: Open systemen van internationale handel Algemene Overeenkomst over Handel en Tarieven (General Agreement on Tariffs and Trade, GATT) World Trade Organization Regionale economische integratie Nog stap verder Gemeenschappelijk handelsbeleid of zelfs economisch beleid

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie 1. Het naoorlogse internationale handelssysteem: GATT en WTO 2. De regionale economische integratie

6.1. Het naoorlogse internationale handelssysteem: GATT en WTO Ontstaan GATT Grote Depressie van jaren dertig: protectionisme met rampzalige gevolgen Bretton Woods: Internationaal Monetair Fonds (IMF), Wereldbank en Internationale Handelsorganisatie Internationale Handelsorganisatie kwam echter nooit van de grond Algemene Overeenkomst over Handel en Tarieven Verlaging invoerrechten

6.1. Het naoorlogse internationale handelssysteem: GATT en WTO Doel GATT: Multilaterale vrijhandel verwezenlijken Via verlaging douanerechten, … Belangrijk: multilateraal karakter Beginsel van niet-discriminatie Uitzonderingen: vrijhandelszones / douane-unies en preferenties voor ontwikkelingslanden (als groep) Steunt op clausule van meest begunstigde natie

6.1. Het naoorlogse internationale handelssysteem: GATT en WTO Verdere evoluties: Afbouw van handelsbelemmeringen gebeurde via aantal onderhandelingsrondes … Uruguay-ronde Doha-ronde (2010) GATT-secretariaat  Wereldhandelsorganisatie WTO Ontstaan van Conferentie van de Verenigde Naties voor Handel en Ontwikkeling UNCTAD: United Nations Conference on Trade and Development Handelsproblemen van ontwikkelingslanden helpen oplossen

Globalisering: Internationale Handel - Inhoudstafel Enkele gegevens over internationale handel Comparatieve kostenvoordelen Verklaringen voor comparatieve kostenvoordelen Internationale handel breidt de consumptie-mogelijkheden uit Argumenten waarmee protectie verdedigd wordt Naoorlogse internationale samenwerking en regionale economische integratie 1. Het naoorlogse internationale handelssysteem: GATT en WTO 2. De regionale economische integratie

6.2. De regionale economische integratie Vrijhandel Op wereldvlak vooralsnog onhaalbaar Op regionale basis wel al nagestreefd Tussen landen met vergelijkbaar ontwikkelingsniveau Vrijhandelszones en douane-unies Uitzondering op niet-discriminatie principe

6.2. De regionale economische integratie Vrijhandelszone Intern: alle handelsbelemmeringen afgeschaft Extern: elke lidstaat behoudt eigen handelspolitiek Voorbeelden: North American Free Trade Agreement (NAFTA) Tussen Canada en VS Europese Unie

6.2. De regionale economische integratie Ontstaan Europese Unie Verdrag van Parijs Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) Verdrag van Rome Europese Economische Gemeenschap (EEG) Later: Europese Gemeenschap (EG) Oprichting douane-unie Gemeenschappelijk stelsel verbruiksbelastingen Streven naar gemeenschappelijke markt

6.2. De regionale economische integratie Ontstaan Europese Unie Verdrag van Maastricht (1993) Europese Gemeenschap  Europese Unie Voorstel om economische en monetaire unie op te richten Monetaire unie: vrij kapitaalverkeer, monetair beleid door centrale instelling en onveranderlijke vaste wisselkoersen