Economie, een Inleiding Hoofdstuk 26: Globalisering: Internationale Kapitaalstromen en Migratie

Globalisering: Internationale Kapitaalstromen en Migratie Vorig hoofdstuk: Internationale handel van goederen en diensten Dit hoofdstuk: Ook productiefactoren (kapitaal en arbeid) worden in- en uitgevoerd

Globalisering: Intern. Kapitaalstr. en Migratie - Inhoudstafel Internationale kapitaalstromen Internationale migratie

Globalisering: Intern. Kapitaalstr. en Migratie - Inhoudstafel Internationale kapitaalstromen Internationale migratie

1. Internationale kapitaalstromen Liberalisering van kapitaalstromen: niet zo evident Liberalisering dateert pas van (na) 1970 Ook nu nog houden ontwikkelingslanden beperkingen op kapitaal in- en uitstroom Redenen: Schulden aan buitenland (controle door buitenland) beperken Kapitaalinstroom is volatiel en kan snel opdrogen Impact op wisselkoers Netto uitstroom kan leiden tot daling koers van nationale munt

Globalisering: Intern. Kapitaalstr. en Migratie - Inhoudstafel Internationale kapitaalstromen 1. Enkele gegevens over internationale kapitaalstromen 2. Wat bepaalt de internationale kapitaalstromen? 3. De effecten van internationale kapitaalstromen 4. Beleid inzake internationale kapitaalstromen Internationale migratie

1.1. Enkele gegevens over internationale kapitaalstromen Boekhoudkundig saldo betalingsbalans = 0 Overschot (tekort) op lopende rekening  Tekort (overschot) op ‘rest’ betalingsbalans Overschot op lopende rekening correspondeert met kapitaalexport > kapitaalimport op kapitaalrekening

1.1. Enkele gegevens over internationale kapitaalstromen Vier soorten internationale kapitaalstromen (IMF): Buitenlandse directe investeringen Portefeuille-investeringen Buitenlandse aandelen, obligaties, waardepapieren ‘Andere’ investeringen Toegestane buitenlandse leningen door banken Deposito’s bij buitenlandse banken Veranderingen in deviezenreserves Merk op: veranderingen in deviezenreserves door Beslissingen private agenten Actief beleid van centrale bank

1.1. Enkele gegevens over internationale kapitaalstromen Buitenlandse directe investeringen (BDI) Moederonderneming richt dochteronderneming op in buitenland Moederonderneming: MNO Naast overdracht financiële middelen, ook overdracht van management, technologie en toegang tot input- en outputmarkten Veranderingen in deviezenreserves Verhoging internationale deviezenreserves = uitstroom financieel kapitaal

1.1. Enkele gegevens over internationale kapitaalstromen Stock versus stroom Stocks van buitenlands kapitaal: financiële activa en financiële passiva Activa: buitenlandse bezittingen Passiva: bezittingen van buitenlandse agenten in land van kwestie Stromen: veranderingen in stocks Voorbeeld Wanneer bank in land A lening toestaat aan bedrijf in land B: kapitaaluitstroom uit A en kapitaalinstroom in B Zolang lening niet wordt terugbetaald Heeft land A een vordering Heeft land B een schuld

1.1. Enkele gegevens over internationale kapitaalstromen Tabel 26.1.: VS en eurozone: voornamelijk portefeuille-investeringen en andere investeringen Ontwikkelingslanden: voornamelijk toename officiële deviezenreserves Aanzienlijke veranderingen over tijd Vooral portefeuille-investeringen en leningen van en deposito’s bij banken zijn volatiele stromen

Aanpassen !!! !!!

1.1. Enkele gegevens over internationale kapitaalstromen Figuur 26.1.: Volatiliteit voor Brazilië en Thailand Brazilië: Financiële crisissen in 1994 en in 1998-1999 Terugval van instroom ‘andere’ investeringen In 1994 gecompenseerd door stijging portefeuille-investeringen (instroom) In 1998-1999 gecompenseerd door relatief hoge BDI (instroom) Thailand: Oost- en Zuidoost-Aziatische crisis van 1997-1998 Terugval van instroom bankleningen Correspondeert met daling deviezenreserves

1.1. Enkele gegevens over internationale kapitaalstromen Stel: groot tekort op lopende rekening Massale instroom kapitaal Maar wat als vertrouwen zoek raakt? Buitenlandse beleggers trekken beleggingen terug Moeilijk om nieuwe leningen te verkrijgen Economische crisis Ijsland tijdens Grote Recessie

1.1. Enkele gegevens over internationale kapitaalstromen Tabel 26.2.: Buitenlandse directe investeringen Belangrijke BDI-stocks in Europese Unie en V.S. Sterke stijging BDI-stocks tussen 1980 en 2007 China, India en Rusland inzake BDI goed geïntegreerd in wereldeconomie Buitenlandse directe investeringen in Sub-Sahara Afrika en Latijns-Amerika sterk toegenomen

Globalisering: Intern. Kapitaalstr. en Migratie - Inhoudstafel Internationale kapitaalstromen 1. Enkele gegevens over internationale kapitaalstromen 2. Wat bepaalt de internationale kapitaalstromen? 3. De effecten van internationale kapitaalstromen 4. Beleid inzake internationale kapitaalstromen Internationale migratie

1.2. Wat bepaalt de internationale kapitaalstromen? Opbrengsten: Investeren in buitenland als daar grotere opbrengst kan verworven worden Risicodiversificatie: Risico reduceren door beleggingen te diversifiëren Mogelijkheid: beleggingen over verschillende landen spreiden

1.2. Wat bepaalt de internationale kapitaalstromen? Diverse motieven voor BDI: Exploitatie van grondstoffen Voorbeeld: Union Minière voor exploitatie koper in Congo Vermijden hoge invoerrechten Wereldwijde strategie die MNO’s volgen Onderzoek, productie, marketingactiviteiten overal ter wereld lokaliseren  maximeren winsten

1.2. Wat bepaalt de internationale kapitaalstromen? Vermoeden dat beleggers middelen beleggen, los van landsgrenzen en zonder voorkeur voor investeringen in thuisland? Empirisch niet het geval Feldstein en Horioka: belangrijk deel van sparen wordt binnenlands geïnvesteerd Verklaring??

Globalisering: Intern. Kapitaalstr. en Migratie - Inhoudstafel Internationale kapitaalstromen 1. Enkele gegevens over internationale kapitaalstromen 2. Wat bepaalt de internationale kapitaalstromen? 3. De effecten van internationale kapitaalstromen 4. Beleid inzake internationale kapitaalstromen Internationale migratie

1.3. De effecten van internationale kapitaalstromen Liberalisering van kapitaalrekening: voordelen Financiële middelen vloeien naar landen waar kapitaal meest opbrengt Voordelen voor landen die kapitaalstromen uitvoeren Kapitaal brengt meer op Voordelen voor landen die kapitaalstromen invoeren Hogere investeringen mogelijk Spreiding van risico op negatieve schokken Nationale overheden gedwongen tot discipline

1.3. De effecten van internationale kapitaalstromen Specifieke voordelen van buitenlandse directe investeringen, voor land van bestemming Verhoogde tewerkstelling en inkomens Hogere belastingontvangsten Toegang tot technologieën

1.3. De effecten van internationale kapitaalstromen Liberalisering van kapitaalrekening: nadelen Twijfels over lopend tekort / beleid Kunnen leiden tot massale kapitaaluitstroom en opdrogen van kapitaalinstroom Economische crisis Let wel, crisis 2007-2008 veroorzaakt door rommel-hypotheken eerder dan volatiliteit kapitaalstromen Buitenlandse directe investeringen fluctueren door-gaans in mindere mate dan portefeuille-investeringen en bankleningen

Globalisering: Intern. Kapitaalstr. en Migratie - Inhoudstafel Internationale kapitaalstromen 1. Enkele gegevens over internationale kapitaalstromen 2. Wat bepaalt de internationale kapitaalstromen? 3. De effecten van internationale kapitaalstromen 4. Beleid inzake internationale kapitaalstromen Internationale migratie

1.4. Beleid inzake internationale kapitaalstromen Gouden standaard (1870 tot 1914): Vaste wisselkoersen Open kapitaalmarkten Bretton Woods systeem: Beperkingen op internationale kapitaalmobiliteit Vanaf 1973: Vlottende wisselkoersen Liberalisering van internationale financiële stromen Samenhang!

1.4. Beleid inzake internationale kapitaalstromen Vraag: hoe kunnen we samenhang tussen mobiliteit van internationale kapitaalstromen en wisselkoersen verklaren? Derde parameter: autonomie monetair beleid Kortetermijnintrestvoet Landen kunnen enkel twee van volgende drie opties kiezen (trilemma): Vaste wisselkoersen Vrijheid van internationale kapitaalstromen Autonoom monetair beleid

1.4. Beleid inzake internationale kapitaalstromen Gouden standaard Overheid bereid om intrestvoet aan te passen bij vaste wisselkoers en open kapitaalmarkt Bretton Woods systeem: Overheden niet langer bereid accommoderend monetair beleid te voeren Vandaar: internationale kapitaalstromen aan banden gelegd Sinds 1973: Vlottende wisselkoersen

1.4. Beleid inzake internationale kapitaalstromen Bretton Woods: Beperkte omvang internationale kapitaalstromen stond haaks op nood aan financiële middelen Ontstaan IBRD (International Bank for Reconstruction and Development), later Wereldbank genoemd Leent geld op kapitaalmarkten en geeft leningen aan lidstaten Rol verminderd sinds internationale kapitaalstromen zijn toegenomen In schoot van IBRD ook IDA en IFC opgericht Internationale Ontwikkelingsvereniging Internationale Financiële Maatschappij

1.4. Beleid inzake internationale kapitaalstromen Naast Wereldbank, ook Internationaal Monetair Fonds (IMF) opgericht: Oorspronkelijk doel: Uitoefenen van toezicht op systeem van vaste wisselkoersen Leningen geven aan landen die devalueren (ter ondersteuning van munt) Rol na afschaffing vaste wisselkoers (1973): Jaarlijks consultaties voeren met lidstaten over hun monetair en economisch beleid Leningen toestaan mits conditionaliteit IMF voorstander van liberalisering van internationale kapitaalstromen

1.4. Beleid inzake internationale kapitaalstromen Succes van liberalisering van kapitaalrekening hangt af van: Vermijden van laks fiscaal en monetair beleid Goede regels voor toezicht op financiële instellingen Goede economische instellingen

Globalisering: Intern. Kapitaalstr. en Migratie - Inhoudstafel Internationale kapitaalstromen Internationale migratie 1. Enkele gegevens over de internationale migratie 2. Wat bepaalt de internationale migratie? 3. De effecten van internationale migratie 4. Beleid betreffende internationale migratie

2.1. Enkele gegevens over de internationale migratie Middeleeuwen: West-Europeanen migreerden in oostelijke richting En later ook naar Centraal-, Noord- en Zuid-Amerika Negentiende eeuw: Sterke migratiestroom vanuit Europa naar Amerika Na 1950: Belangrijke migratiestromingen naar hoge-inkomens-landen

2.1. Enkele gegevens over de internationale migratie Tabel 26.3.: 1950: West-Europa: netto immigratie In relatieve termen is netto immigratie in Australië gelijk gebleven en in V.S. gedaald Laatste kwart twintigste eeuw In relatieve termen is netto immigratie in V.S. gestegen

2.1. Enkele gegevens over de internationale migratie Tabel 26.4.: Recente immigratie in enkele landen van West-Europa en in V.S., Australië en Japan Immigratie in meeste landen toegenomen Toename sterkst in V.K., België en Frankrijk

2.1. Enkele gegevens over de internationale migratie Tabel 26.5.: Algemeen: stock immigranten 10% van bevolking Uitzonderingen: Australië (hoger) en Japan (lager) Meeste immigranten in België afkomstig van: West-Europa Meeste immigranten in Duitsland afkomstig van: Turkije en Oost-Europa Meeste immigranten in Frankrijk afkomstig van: Algerije en Marokko Meeste immigranten in V.S. afkomstig van: Mexico

Globalisering: Intern. Kapitaalstr. en Migratie - Inhoudstafel Internationale kapitaalstromen Internationale migratie 1. Enkele gegevens over de internationale migratie 2. Wat bepaalt de internationale migratie? 3. De effecten van internationale migratie 4. Beleid betreffende internationale migratie

2.2. Wat bepaalt de internationale migratie? Internationale migratie gevolg van: Politieke vervolging  asiel zoeken Oorlogen en burgeroorlogen Studeren in buitenland en daar werk zoeken Inkomensverschillen tussen landen Belangrijke determinant van migratie, Figuur 26.2.

2.2. Wat bepaalt de internationale migratie? Figuur 26.2.: Horizontale as: wereldbevolking Bevolking Noord: gemeten van links naar rechts: OA Bevolking Zuid: gemeten van rechts naar links: O’A Noord grotere kapitaalstock dan Zuid Dalende marginale productiviteit van arbeid: dalende rechten (vraag naar arbeid) Grijze rechte: Noord Gekleurde rechte: Zuid

2.2. Wat bepaalt de internationale migratie? Evenwichtsloon in Noord en Zuid: Snijpunt van vraag naar arbeid en (gegeven) aanbod van arbeid (namelijk de bevolking) Loon in Noord > Loon in Zuid Hogere kapitaalstock in Noord Arbeiders uit Zuid migreren naar Noord Migratie gaat verder tot kost loonverschil tussen Noord en Zuid nog net gelijk is aan kost van migratie Bij OB in Noord en O’B in Zuid

2.2. Wat bepaalt de internationale migratie? Conclusie: migratieproces komt op gang wanneer Migratiekosten niet te hoog zijn Er geen migratiebeperkingen bestaan in Noord Andere determinanten (dan inkomensverschillen) van richting van migratie: Aanwezigheid van migranten trekt andere migranten aan Demografische factoren Voorbeeld negatieve natuurlijke bevolkingsgroei in hoge-inkomenslanden

Globalisering: Intern. Kapitaalstr. en Migratie - Inhoudstafel Internationale kapitaalstromen Internationale migratie 1. Enkele gegevens over de internationale migratie 2. Wat bepaalt de internationale migratie? 3. De effecten van internationale migratie 4. Beleid betreffende internationale migratie

2.3. De effecten van internationale migratie Rekening houden met drie partijen: Land van oorsprong Land van bestemming of gastland Migranten zelf Migranten: Ofwel slagen ze in hun opzet om hoger inkomen te verdienen en verbeteren ze hun welvaart Ofwel slagen ze er niet in  terugkeer mogelijk

2.3.1. Effecten op gastlanden Veronderstel: homogene arbeid en perfecte mede-dinging op arbeidsmarkt Linkerpaneel (Figuur 26.3.): economie als kapitaalstock in gastland ongewijzigd blijft Zonder migratie: Totale inkomen uit arbeid: OAKwA Totaal kapitaalinkomen: NKwA Met migratie: Totale inkomen uit arbeid (migranten): ABLM Totale inkomen uit arbeid (autochtonen): OAMwB Totaal kapitaalinkomen: NLwB Inkomensherverdeling van arbeid naar kapitaal

2.3.1. Effecten op gastlanden Rechterpaneel (Figuur 26.3.): economie als kapitaal-stock in gastland toeneemt Toename kapitaalstock doet vraagcurve naar boven verschuiven Met migratie: Totale inkomen uit arbeid (migranten): AKL’K Totale inkomen uit arbeid (autochtonen): OAKwA Totale kapitaalinkomen: NLwA

2.3.1. Effecten op gastlanden Empirische studie Impact van immigratie op inkomen van oorspronkelijke bevolking in haar geheel? Positief maar klein effect Impact van immigratie op lonen laaggeschoolden? Geen blijvend negatief effect Impact op autochtone tewerkstelling? Geen negatief effect Verzet tegen immigratie, vaak gegrond op Verkeerde inschatting economische effecten Niet-economische motieven

2.3.2. Effecten op landen van oorsprong Vier effecten van emigratie op land van oorsprong: Verlichting van bevolkingsdruk Transfers die migranten naar hun moederland zenden Emigratie van hooggeschoolden Terugstroom van menselijke en financieel kapitaal

2.3.2. Effecten op landen van oorsprong Eerste effect van emigratie: Emigratie doet neerwaartse druk op marginale arbeids-productiviteit en lonen afnemen Tweede effect van emigratie: Transfers van migranten aan hun gezin of familie Kunnen leiden tot investeringen

2.3.2. Effecten op landen van oorsprong Derde effect van emigratie: Emigratie van hooggeschoolden: braindrain Negatief: landen van emigratie verliezen hun beste arbeidskrachten Positief (recent): mogelijkheid van emigratie zet meer jongeren aan tot deelname aan hoger onderwijs Vierde effect van emigratie Hooggeschoolde emigranten kunnen ook bijdragen tot ontwikkeling Zij kunnen middelen opnieuw investeren in land van oorsprong Deposito’s, aandelen, oprichten ondernemingen, …

Globalisering: Intern. Kapitaalstr. en Migratie - Inhoudstafel Internationale kapitaalstromen Internationale migratie 1. Enkele gegevens over de internationale migratie 2. Wat bepaalt de internationale migratie? 3. De effecten van internationale migratie 4. Beleid betreffende internationale migratie

2.4. Beleid betreffende internationale migratie Hoge-inkomenslanden Voorstander van open internationale handel in goederen en diensten Voorstander van liberalisering kapitaalstromen Doch minder enthousiast over migratie Migratiebeleid ≠ Asielbeleid

2.4. Beleid betreffende internationale migratie Bepaalde West-Europese landen Grote vraag naar gastarbeiders Na crisis 1973 worden grenzen echter gesloten Sluiting niet absoluut Mei 2009 regeling voor immigratie hooggeschoolden Europese Unie: blauwe kaart voor hooggeschoolden V.S., Canada en Australië laten elk jaar bepaald contingent van immigranten toe

2.4. Beleid betreffende internationale migratie Illegale immigratie Personen die in land verblijven zonder officiële verblijfs-vergunning en er meestal ook werken zonder toelating Wettelijke en illegale immigratie: communicerende vaten Beperkingen op wettelijke immigratie doen illegale immigratie stijgen Onderliggende redenen voor migratie verdwijnen niet door beperkingen op wettelijke migratie Fundamenteel: inkomensverschillen tussen landen Vooruitzichten op hogere inkomens en beter leven