restafval, haal eruit wat er in zit ! Voortgangsrapportage huishoudelijk afval 2006

Wie wij zijn: Ryan Palmen, wethouder Simpelveld Pieter Reus, vertegenwoordiger Werkgroep HHA 2006 Provincie Limburg

Ontwikkelingen in de grondstoffenmarkt Afval krijgt positieve waarde als grondstof / hulpstof Azië vraagt om oudpapier, metalen, kunststoffen, etc. Hoge aardolieprijs maakt “groene” energie rendabel Snoeihout voor opwekking elektriciteit en warmte door houtstook GFT-afval voor opwekking gas door vergisting met compostering Restafval voor opwekking elektriciteit en warmte door verbranding Door de stijgende brandstof- en grondstofprijzen wordt afval in toenemende mate als grondstof gebruikt. De grote vraag vanuit China mag bekend zijn. Daarnaast ontstaan mogelijkheden voor groene energie door stijgende aardolieprijzen.

Ontwikkelingen in de grondstoffenmarkt Afval krijgt positieve waarde als secundaire grondstof Bron: Fost-Plus en ASL € 800 2007 € 700 € 600 € 500 € 400 2003 € 300 opbrengst per 1.000 kg 1999 € 200 € 100 dranken kartons Door het stijgend gebruik van afval als grondstof stijgen de prijzen van diverse afvalfracties. Dit plaatje is afgeleid uit de informatie van de jaarevaluatie 2007 van Fost-Plus. U ziet dat een aantal verpakkingsmaterialen flink in opbrengstprijs is gestegen, terwijl er een negatieve waarde aan restafval blijft kleven. restafval € 0 glas papier PET HDPE staal aluminium -€ 100 -€ 200

Uitdaging in de afvalmarkt biologische keten minerale keten inzamelmiddelen (opslag) logistiek (voortransport) logistiek (natransport) 2009 t/m 2013: €10 miljoen besparing energie + grondstof energie + grondstof gekweekt product gemaakt product hout + GFT-afval afgedankt product inzameling inzameling overslag Hier ziet u een tweetal ketens. Afval van biologische herkomst wordt in de linker keten weergegeven. Afval van niet-biologische of gecombineerde herkomst staat in de andere keten, we noemen dat de minerale keten. De uitgangsgedachte is dat voor beide ketens energie, grondstof en arbeid nodig om een product te maken. Vervolgens wordt dit product afgedankt en belandt doorgaans in het gemeentelijk inzamelsysteem voor huisvuil. Afhankelijk van het contract en de stand der techniek wordt een afgedankt product hergebruikt, gerecycled of verbrand. overslag energie + compost energie + grondstof

Situatie Limburg Groei hoeveelheid huishoudelijk afval gestabiliseerd bron: CBS 180 BBP Nederland 160 140 120 kg/inw afval Nederland kg/inw afval Limburg indexjaar 1995 = 100 De grafieklijnen zijn geïndexeerd op het jaar 1995.Allereerst kan worden geconstateerd dat de welvaart in Nederland gestaag is gegroeid naar 180 punten, maar dat het huisvuil sinds 1998 op 120 punten is blijven hangen. Het afval is dus niet meer meegegroeid met de welvaartsgroei. Vanaf 1999 heeft Limburg vervolgens minder huisvuil geproduceerd dan gemiddeld in Nederland. 80 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Situatie Limburg Hoeveelheid huishoudelijk restafval gestabiliseerd bron: CBS 589 542 479 287 288 207 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 600 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 kg per inwoner kg/inw afval NL kg/inw afval Limburg kg/inw restafval NL kg/inw restafval Limburg De hoeveelheid restafval per inwoner is ongewijzigd in Limburg, terwijl de totale hoeveelheid afval licht is toegenomen.

Situatie Limburg Verschillen tussen èn binnen inzamelsystemen restafval onbekend: % bedrijven % nulaanbod % tuinen % “achter- buurten” % tarieven etcetera 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300 gezinsgrootte (13) dure zak (3) gewicht duobak (10) gewicht minicont. (3) volume (2) volume/gezinsgr. (2) volume/frequentie (6) 14 x gratis+vol/freq (8) kg/inw minste gemiddeld meeste restafval Gemiddeld wordt dus 207 kg restafval per inwoner meegegeven met de gemeentelijke inzamelsystemen. In Limburg bestaan diverse afzonderlijke inzamelsystemen. Deze systemen beïnvloeden het gedrag van de inwoners in meer of mindere mate. Deze grafiek toont een overzicht van de prestaties van de onderscheidbare Limburgse inzamelsystemen. In het bovenste systeem kiest een huishouden zelf het volume van de afvalcontainer en mag dat 14 maal gratis aanbieden in een jaar. Naast een vaste afvalstoffenheffing kost elke extra aanbieding vervolgens geld. Het tweede systeem is min of meer hetzelfde, maar er bestaat geen gratis drempel. Naast een lagere basisheffing heeft de burger vervolgens direct invloed op zijn eigen kosten. In het systeem met volume en gezinsgrootte betaalt elk huishouden een vaste afvalstoffenheffing voor het gekozen containervolume en de gezinsgrootte. Het volumesysteem wordt ook bekostigd met een vaste afvalstoffenheffing. De huishoudens betalen per aangeboden kilogram in een gewichtsysteem. Naast een lagere basisheffing heeft de burger vervolgens direct invloed op zijn eigen kosten. Er is in de grafiek een splitsing gemaakt voor gebruik van minicontainers en duocontainers. De dure zak is gebaseerd op een lage basisheffing waarbij elk huishouden een speciale zak moet kopen om het restafval te kunnen aanbieden. In geval van een vaste afvalstoffenheffing op basis van gezinsgrootte kan elk huishouden de minicontainer kostenloos aanbieden. Uit deze grafiek kan worden geconcludeerd dat er een groot verschil in prestaties bestaat tussen en binnen systemen. De verschillen tussen systemen komen overigens redelijk overeen met landelijke analyses. Een aantal zaken zijn van invloed op de prestaties. Zo lift er in sommige systemen afval mee van bedrijven, terwijl een hoeveelheid burgers in andere systemen nooit afval aanbieden. De werkgroep heeft geen zicht op deze zaken.

Situatie Limburg Bandbreedte directe kosten per huishouden van inzameling bron: gemiddelde kosten inzameling 11 Limburgse gemeenten minibenchmark 2006 € 45,00 € 40,00 40 625 kg restafval per huishouden 362 kg per hh € 35,00 meeste € 30,00 25 € 25,00 grof restafval: ophaalroute tractie personeel milieustraat kringloopbedrijf √ √ √ ? ? 21 € 20,00 19 17 € 15,00 minste 9 10 59 kg per hh 57 kg per hh € 10,00 6 € 5,00 De werkgroep heeft afgelopen jaar aan vakambtenaren van 11 Limburgse gemeenten verzocht mee te doen aan een benchmark. De 11 vertegenwoordigen een doorsnee van de Limburgse situatie. Doel hiervan is het inzichtelijk maken van de afvalstromen waar nog veel valt te verdienen voor het milieu èn de kosten. De focus is daarom gelegd op restafval, GFT-afval, oudpapier, glas en verpakkingsafval. Op bijgevoegde grafiek ziet u de directe inzamelkosten voor een aantal afvalstromen. Deze kosten bevatten dus geen algemene opslagen zoals bijvoorbeeld voor beleid, administratie of communicatie. Er bestaan grote verschillen in de gemeentelijke kosten voor inzameling. Ter beeldvorming worden nu de ingezamelde kilo’s restafval per huishouden getoond als zwarte staven. Er is een duidelijk verband zichtbaar tussen de hoeveelheden en gemaakte kosten. Een dergelijk verband gaat niet op voor het grof restafval waar het verschil in kosten niet in verhouding staat met de hoeveelheden. Uit de benchmarkgegevens blijkt de duurste gemeente meer informatie hierover te kunnen aanleveren dan de goedkoopste gemeente. Er zijn gemeenten die bij de inzameling van grof restafval de kosten van het kringloopbedrijf, milieustraat en de grofvuilroute registreren. Een andere gemeente telt de kosten van alleen de milieustraat. Vraag is daarom in welke mate gemeenten hun kosten op de juiste plaats in hun boekhouding hebben verwerkt. 1 1 1 1 € - restafval GFT-afval oudpapier glas verpak- kingen grof restafval

Situatie Limburg Restafval geeft de hoogste kosten gewichtsprocenten directe kosten per huishouden €10 verpakkingen en papier 22% €17 inz. €18 verw. (25%) restafval 51% GFT-afval 27% €40 inzameling €64 verwerking (70%) De gemiddelde resultaten van deze benchmark vindt u terug in bijgevoegde grafieken. De linker cirkel laat zien dat de hoeveelheid restafval de helft van het onderzochte afval omvat. De rechter cirkel laat zien dat restafval 70% van de bijbehorende kosten veroorzaakt. Daarvan wordt gemiddeld € 64 uitgegeven aan verwerking van restafval en € 40 aan inzameling daarvan. Ook kan uit de cirkels worden afgeleid dat verpakkingen en papier relatief de laagste kosten veroorzaken. bron: gemiddelde directe kosten inzameling en verwerking 11 Limburgse gemeenten minibenchmark 2006

Kansen voor Limburg Restafval in kg/inw per Limburgse regio 325 300 bron: www.lokalestatistieken.be 325 300 Parkstad 275 250 kg per inwoner 225 200 Noord-Limburg Midden-Limburg 175 Westelijke Mijnstreek Maastricht & Mergelland Zoals eerder opgemerkt verschillen de prestaties per inzamelsysteem. In deze grafiek komen die prestaties terug per Limburgse regio. Een opvallend aspect is de prestatie in Belgisch Limburg. Dit zogenaamde West-Limburg kende in het begin van de jaren negentig een vergelijkbare startpositie als de regio’s in ons zogenaamde Oost-Limburg. 150 Belgisch Limburg 125 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Kansen voor Limburg Gemeenten zonder Diftar hebben het meeste restafval en minste afvalscheiding 150 glas, textiel en oudpapier 100 50 113 116 88 85 93 90 95 104 94 108 127 50 168 178 gem. 170 100 gem. 243 226 231 228 kg per inwoner 265 264 150 306 305 200 250 300 restafval 350 In deze grafiek staan de hoeveelheid restafval en de uit afvalscheiding verkregen hoeveelheden glas, textiel en oudpapier van de meest verstedelijkte Limburgse gemeenten en een tweetal staven van achtereenvolgens overige gemeenten met of zonder Diftar. Maastricht en Sittard-Geleen gebruiken een diftarsysteem. Brunssum Heerlen Landgraaf Maastricht Kerkrade Roermond Venlo Weert Sittard-Geleen Gemeenten overig Diftar Gemeenten overig Niet-Diftar

Situatie Limburg Belangrijke bevindingen uit Burgerenquête Afval Limburg 2006: mensen willen meer / minder afval scheiden wanneer: meer minder minder rommel / stank 65% 1% indien afval vaak genoeg wordt opgehaald 64% 9% indien (voor gescheiden afval) in totaal minder betalen 63% 4% indien afval wordt hergebruikt 62% indien alles wordt opgehaald 11% betere info gebruik afval 40% betere info scheidingsregels indien dichter bij milieuperron 2% In 2006 zijn ruim 1000 burgers naar rato verdeeld over Limburg via een internetenquête vragen gesteld over afval. De motivatie voor het scheiden van afval wordt in deze tabel weergegeven. De meeste prikkels hebben betrekking op comfortverbetering en 1 prikkel gaat over beloning. Voorts wordt de meerwaarde van hergebruik ook belangrijk gevonden. De behoefte aan informatiebehoefte wordt door 40% kenbaar gemaakt.

Kansen voor Limburg Sorteeranalyses restafval wijzen uit: 90% is vermijdbaar 2006: 287 kg/inw restafval in NL ≈ 25 kg/inw “overig” overig = 1% elektr.app. 3% hout 3% steenachtig 2% REST Bron: SenterNovem overig 9% KCA 0,1% textiel 4% non-ferro 3% ferro 3% glas 4% GFT-afval 34% kunststoffen 20% SenterNovem laat jaarlijks sorteeranalyses uitvoeren bij een geselecteerde groep gemeenten. Voor het jaar 2007 ziet u de gemiddelde samenstelling van het restafval in Nederland. Als het percentage “overig” wordt omgerekend naar kilogrammen, dan komt dat neer op 25 kg daadwerkelijk restafval per inwoner. SenterNovem meldt echter in de begeleidende tekst dat binnen deze groep “overig” het eigenlijk om 6 kg restafval per inwoner gaat. papier 25%

Restafval, haal eruit wat er in zit ! Volgens het CBS heeft Limburg 450 kg/inw afval  Dat betekent voor de afvalinzameling per persoon: GFT papier rest Volgens SenterNovem is er feitelijk 25 kg/inw restafval  Deze uitgangsgedachte geeft het volgende beeld per persoon: GFT papier verpakkingen rest bronmateriaal: soortelijke gewichten van Infomil Feitelijk 5% daadwerkelijk restafval is volgens dat plaatje correct geïnterpreteerd. Als er in feitelijk vastgestelde hoeveelheden wordt gedacht. Dan kan worden gesteld dat het benodigde volume voor restafval beperkt blijft tot 1 volle minicontainer, terwijl dit voor oudpapier het tweevoudige en voor verpakkingen het vijfvoudige betreft. Ook tuingebonden woningen zullen veel meer minicontainers nodig hebben, tenzij alles thuis wordt gecomposteerd.

Restafval, haal eruit wat er in zit ! GFT papier verpakkingen rest Volgens CBS is de opbouw van huishoudens in Limburg: 1 persoon 32,3% 2 personen 35,8% 3 personen 13,6% 4 personen 13,6% 5 of meer personen 4,6% Als vanuit deze uitgangsgedachte wordt gekeken naar de samenstelling van de Limburgse huishoudens, dan blijkt het gebruik van restafvalcontainers beperkt te blijven tot 1 of 2 containers voor 68% van alle huishoudens. Zelfs grote gezinnen hebben dan maar 5 grijze containers. Moeten we nog wel een grijze container gebruiken?

De interactieve discussie STELLINGEN De interactieve discussie

Restafval, haal eruit wat er in zit ! Stelling Afval is afval en burgers zijn burgers Scoren lukt niet als je staat te verdedigen Er is een wereld te winnen (milieu, comfort, kosten) GEMEENTEN MOETEN OVER HUN VOOROORDELEN DURVEN TE STAPPEN Stelling voor gebruik door dagvoorzitter Peter Freij

Restafval, haal eruit wat er in zit ! Stelling: 80% van beleid en regelgeving komt uit Europa Verschillen met België zijn opvallend en uitdagend Afvalbedrijvigheid is een internationale markt GEMEENTEN MOETEN OVER HUN (PROVINCIE)GRENZEN DURVEN TE STAPPEN EN SAMENWERKING MET DE BUREN ZOEKEN Stelling voor gebruik door dagvoorzitter Peter Freij

Restafval, haal eruit wat er in zit ! Stelling: Grote verschillen in scheiding van burgers Grote verschillen in comfort voor burgers Grote verschillen in kosten voor burgers INZICHT & UNIFORMEREN IN SCHEIDING, COMFORT & KOSTEN IS GEEN BEDREIGING MAAR KANS ! Stelling voor gebruik door dagvoorzitter Peter Freij

Restafval, haal eruit wat er in zit ! Stelling: De burger wil meer comfort, beter milieu en lagere kosten Huidig beleid is gebaseerd op storten en verbranden Huidige afvalketen is daarmee gedateerd AFVALBELEID MOET WORDEN HERVORMD OMDAT HET CONDITIONEERT EN INNOVATIE BLOKKEERT Stelling voor gebruik door dagvoorzitter Peter Freij