Armoede en conflict Conferentie België in de VN-Veiligheidsraad

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 2 Armoede, wat is? Absolute armoede: geen toegang tot essentiële basisvoorzieningen, gebonden aan inkomen Relatieve armoede: afhankelijk van zelfperceptie (subjectieve beleving) en onderlinge vergelijkingen (cfr inkomensongelijkheid)

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 3 Verspreiding van armoede Extreme armoede = minder dan 1 $/dag; Gewone’ armoede = minder dan 2 $/dag (Wereldbank) In 2001 waren er 1,1 miljard extreem armen en 2,7 miljard mensen met inkomen van < 2$/dag Kritiek: inkomen alleen is mager. Hoe staat het met HDI (alfabetisering, levensverwachting en koopkracht) Zegt niets over inkomenskloof (ongelijkheid cr. Gini-coëfficient)

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 4 Kloof tussen rijk en arm 5 % rijksten hebben een inkomen 114 keer groter dan 5 % armsten 1 % rijksten hebben evenveel als 57 % armsten rijke Amerikanen hebben evenveel als 2 miljard armen In 2003 waren er 476 miljardairs (samen miljard $), in (2.200 miljard $) In 2001 zijn er meer dan 1 miljard extreem armen

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 5 Gewelddadige conflicten vandaag Veranderde aard van oorlogen Geweld tussen staten is afgenomen. Er is een toename van burgeroorlogen Percentage burgerslachtoffers is gestegen Karakter van veel gewelddadige conflicten is veranderd Oorlogsvoerende partijen zijn onduidelijker Oorlogen als uitwassen van maatschappelijke tegenstellingen Veelal uitgevochten met lichte wapens Maar: interventieoorlogen blijven geregeld opduiken

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 6 Burgeroorlogen

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 7 Aantal gewelddadige conflicten in ontwikkelingslanden

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 8 Gewelddadig conflict door combinatie van factoren Meeste burgeroorlogen zijn een gevolg van het op elkaar inwerken van verschillende variabelen (vgl UNDP-concept van menselijke veiligheid, 1994): Economisch (belang van inkomen) Landbouw en voedselschaarste Milieudegradatie etnische of culturele rivaliteiten Gebrek aan democratie, politieke corruptie en mensenrechtenschendingen,….. Bewapening Internationaal economisch beleid (WB, IMF, WTO,….)

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 9 Oorzaak van burgeroorlogen (Wereldbank, 2003) ‘Rechtse’ analyse: etnische oorzaken of religieuze haat ‘centrum’-analyse: gebrek aan democratie; gebrek aan mogelijkheid regelen politieke geschillen ‘Linkse’ analyse: erfenis kolonialisme en economische ongelijkheid en onderontwikkeling Conclusie Wereldbank: gebrekkige economische ontwikkeling is sleutelfactor voor gewelddadig conflict

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 10 Oorlog en ontwikkeling Wederzijds verband Oorlog zorgt voor ontwikkelingsproblemen Ontwikkelingsproblemen zorgen voor geweld Drie groepen landen (indeling Wereldbank) Hoge inkomenslanden (Oeso-landen) Midden inkomenslanden (4 miljard mensen) 4 X meer kans op gewelddadig conflict Lage inkomenslanden (1 miljard mensen) 15 X meer kans op gewelddadig conflict

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 11 Risico op burgeroorlog Factoren volgens Wereldbank (2003) Inkomen en groei Verdubbeling van inkomen zorgt voor halvering van risico op rebellie 1 procent economische groei doet risico op oorlog met 1 procent verminderen Grondstoffen Grote afhankelijkheid van grondstoffenexport zorgt voor groter risico (prijsschokken zijn desastreus voor veiligheid)

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 12

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 13 Armoede en conflict: ‘greed’ en ‘grievance’ Veel rebellenbewegingen worden gedreven door hebzucht eerder dan politieke objectieven (greed): strijd voor mineralen en fossiele brandstoffen exportgewassen in tijden van hoge prijzen Frustratie en uitsluiting zorgen voor geweld en vijandschap tussen Individuen en groepen (grievance): Verpaupering als gevolg van gebrek aan landbouwgrond of te lage grondstoffenprijzen

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 14 Leenpolitiek volgens Washington Consensus WB en IMF-politiek van standaard structurele aanpassingen (SAP) zorgde voor inkomensongelijkheid en verarming bij de onderste lagen door bv: overheidsbestedingen bij voorkeur naar omlaag (vb. landbouwsubsidies of openbare diensten) muntdevaluatie om export te doen groeien (stimuleert grootschalige landbouw – van voedselproductie naar exportgewassen) Handelsliberalisering (zwakke economieën kunnen niet concurreren met sterke spelers) verwelkomen van rechtstreekse buitenlandse investeringen (ondergraaft eigen economische behoeftenpolitiek) Privatiseringen (winst ipv dienstverlening wordt drijfveer; opleggen van ‘user fees’)

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 15 Case: Rwanda Verwaarlozing van sociaal-economische grondoorzaken van genocide van 1994 Genocide was deels product van koloniaal systeem: Scheppen van sociaaletnische rivaliteiten in bestuurlijk systeem Omschakelen van voedselproductie naar exportgewassen (‘les cultures obligatoires’ op gemeenschapsgronden)

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 16 Rwanda Postkoloniaal economisch systeem: afhankelijkheid van koffie voor exportinkomsten. Probleem: Internationaal koffie-akkoord op dood punt Koffie stabilisatiefonds van de staat geraakt inde schulden Groeiende demografische druk, tekort landbouwgronden en bodemerosie zorgen voor interventie van Wereldbank via SAP: Stopzetten van invoerbeperkingen voedselimport Stopzetten van subsidies Devaluatie van de munt (50 %) Privatisering van staatsondernemingen

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 17 Rwanda Gevolgen van WB en IMF-optreden Prijsstijgingen van essentiële consumptiegoederen en energie Inflatie, schuldenlast stijgt met 34 % tussen ’89 tot ’92 Publieke dienstverlening stort in Gezondheidszorg verslechterde (Malaria stijgt met 21 %) Onderwijs gaat achteruit (o.a. vragen van schoolgeld) In juni 92: tweede devaluatie Omschakeling naar koffieproductie was desastreus voor voedselproductie FAO waarschuwt voor honger als gevolg van ineenstuiken van koffieproductie, oorlog en hele marktsysteem Leningen gingen voor deel naar aankoop militair materieel Leger breidt fors uit van naar manschappen Wapens komen ook bij milities terecht

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 18 Beleidsconsequenties: conflictpreventie in brede zin Halvering extreme armoede en honger (MDG 1): Eerste stap met positieve veiligheidsconsequenties Maar mag geen symptoombestrijding worden: Koppelen aan arbeid en inkomen Uitschakelen van te grote afhankelijkheidsrelaties Vergt discussie over (globaal) economisch model Landbouwpolitiek: Meer aandacht voor lokale markt en behoeften Stoppen dumping Volledige schuldkwijtschelding Stabiele grondstoffenprijzen

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 19 Beleidsconsequenties: conflictpreventie in brede zin (2) Goede ontwikkelings- samenwerking is efficiënter veiligheidsinstrument dan militair veiligheidsbeleid Ownership multistakeholdership Partnership

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 20 Beleidsconsequenties: conflictpreventie in brede zin (3) Wapenhandel: Strikt naleven van de wetgeving (Europese gedragscode) Strikte inperking van wapens naar regio’s met laag HDI

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 21 Militaire uitgaven en inkomen

19 december 2006 Armoede en conflict – Ludo De Brabander – vrede vzw 22 Militaire interventie Symptoom van te laat handelen en mislukt preventiebeleid Legaliteit versus legitimiteit Intentie: humanitair of belangen? Kwestie van efficiëntie Militair interventiebeleid obstakel voor geweldpreventiebeleid en proportionaliteit Is tot mislukken gedoemd indien: Indien geen duidelijke en haalbare politieke doelstellingen die grondoorzaken van conflict aanpakken Indien geen zekerheid over bereiken van doelstellingen via militaire middelen Kan het geweld doen toenemen (Irak, Somalië,…)