Opnieuw Advent Bekende tekst Matteüs 2: het lesje opgedreund Kom je met Micha 5 bij Jezus uit? God verrast je met zijn woord Goede kans dat er een lichtje ging branden toen we aan Micha 5:1 begonnen: “Uit jou, Betlehem in Efrata, te klein om tot Juda’s geslachten te behoren …” Dat klinkt bekend, nietwaar? Het is een van de vaste teksten die je vroeger leerde in de tijd van Advent. Want dit stukje Micha komt terug bij Matteüs als hij vertelt over de wijze mannen die uit het Oosten komen om de pasgeboren koning van de joden te zoeken. Als het stukje je bekend voorkomt, dan is je vast ook opgevallen dat het wel heel anders klinkt in de context van Micha dan bij het verhaal over de wijzen in Matteüs. Als koning Herodes de schriftgeleerden laat komen om de puzzel op te lossen van de nieuwe koning van de joden, dan dreunen ze zonder moeite de tekst op: Betlehem in Efrata, daar moet het gebeurd zijn. [KLIK] Maar zou je dat er ook uithalen als je alleen Micha had? Kom je met deze tekst zomaar bij Jezus en bij het Kerstfeest uit? Laat die vraag maar even staan, en houd je verbazing maar even vast. Want dat is best goed, dat Advent een beetje anders gaat dan je dacht. Het heeft een risico, elk jaar dezelfde route nemen van de verwachting in het Oude Testament naar de komst van Jezus. Je kunt het zowat dromen, maar gaat het dan soms ook niet langs je heen? God weet ons steeds weer te verrassen met zijn woord. Dat maken we vanmorgen mee bij Micha. Wij weten al heel veel meer dan de mensen die voor het eerst deze boodschap hoorden. En toch willen we even weer daar beginnen, bij hoe het toen klonk, en dan krijgt de bekende Adventstekst een nieuwe klank. * We proberen even de aanloop mee te maken van hoe Micha uitkomt bij die prachtige woorden aan het begin van hoofdstuk 5. Daarvoor zijn we ook begonnen te lezen in hoofdstuk 4.

Nulpunt Micha 4: tussen heil en onheil Afgang van Israëls koning “richter” => terug voorbij af Zelfs Davids koningschap stukgelopen Van mensen komt de verlossing niet God maakt het nieuwe begin “Wij zullen wel even …” – vergeet het maar! Het gaat een paar keer heen en weer. God belooft bevrijding aan de stad Jeruzalem, die zo in het nauw gebracht was door de volken – laten we vooral denken aan Assyrië en Babel. Maar die bevrijding gaat niet vanzelf, steeds komen er moeilijke dingen tussen. Dat roept spanning op bij de mensen in Jeruzalem: er komt redding, maar hoe zal het gaan? En hoe lang zal het duren? In Micha 4:13 denk je nog: dat gaat goed, Sion zal de vijanden vertrappen. Beetje pijnlijk voor die vijanden, maar dat hebben ze verdiend. Maar in het volgende vers gaat het weer helemaal de andere kant op, je hoort over de afgang van de leider van Israël. Met de staf in het gezicht geslagen, dat doet niet alleen pijn, maar het is ook een enorme vernedering. Ik herinner me nog hoe boos mijn vader was toen ik m’n broer een klap in het gezicht had gegeven. Dat doe je niet, dat is zo vernederend! En nog iets voor de fijnproevers: in dat vers 4:14 gebruikt Micha voor de leider het woord “richter”. Daarmee kom je terug in de tijd van vóór de koningen, Saul, David, enzovoort. Dat was geen beste tijd. Af en toe was er iemand die het volk een stukje verder kon helpen. Maar in feite lag het land aan alle kanten open voor de vijanden, en binnen het volk Israël deed iedereen wat goed was in zijn eigen ogen. Precies op dat punt komt de profetie van Micha 5 binnen. Je bent terug voorbij af. Terug in de tijd van anarchie. Er is geen centraal gezag meer, geen bescherming door een sterke koning. Het oude koningschap, eeuwenlang iemand uit de familie van David, heeft afgedaan. [KLIK] Het werkt niet meer. Moet je je voorstellen, het koningschap van Davids familie! Daar zat de belofte van God zelf achter. En toch is het stukgelopen. Daar zit iets diepers achter. God laat het voelen aan zijn volk in de dagen van Micha, en wij voelen het vandaag even goed: van mensen kan de verlossing niet komen. Eigenlijk is dat de grote conclusie die je uit het hele Oude Testament kunt trekken. God heeft het op zoveel manieren geprobeerd, maar op al die manieren hebben de mensen het laten afweten. Je zou zeggen: laat dan maar zitten, laat de mensen maar vastlopen. Maar dat doet God niet. Tegen dat kleine Betlehem, niet in tel bij Juda’s geslachten, zegt God: jou moet ik hebben, uit jou haal ik iemand naar voren die voor mij zal heersen. Dat is een nieuw begin. Een wending die je totaal niet verwacht. Maar die wending maken wij ook als we dit jaar Advent vieren. Aan de kant van de mensen loopt het stuk. En het gaat alleen verder omdat God een nieuw begin maakt. Aan die ontdekking kun je niet voorbij. Je kunt misschien een poosje denken dat we Nederland nog een beetje christelijk kunnen houden, zolang de kerken hun best doen. Vergeet het maar. Dat krijgen wij niet voor elkaar. Je hebt idealen voor de perfecte gemeente, en als we daar maar met z’n allen aan willen werken … Vergeet het maar. Je zou zo graag alleen maar crescendo gaan in je geloof, meer Bijbelkennis, meer vertrouwen, meer uitstraling. Vergeet het maar. Je zult tijden beleven dat je het helemaal kwijt bent, tijden dat je de bijbel niet open krijgt, tijden dat het alleen maar schraal is in je geloof. Wij mensen krijgen het niet voor elkaar. Het kan alleen wat worden als God komt. * En dan gaat er wel wat gebeuren, als God ingrijpt! Het is geen negatief evangelie dat Micha brengt.

Op de zijlijn Nieuw begin heel concreet: Betlehem Waar komt redding vandaan? Uit het centrum van de macht? Nee, uit klein stadje! Geheim van Gods uitverkiezing: genade + trouw “Te klein” – net als bij David Maar die moet het worden! Zo kan het wel even klinken: het nulpunt, dat je zelf als mens niets kunt. Maar dat wordt het aangrijpingspunt voor de redding die God geeft. En dus alle reden om blij te zijn als je hoort wat Micha zegt. Heel apart hoe concreet en precies hij het brengt. Betlehem in Efrata, daar zou je niet zomaar op komen. Micha had ook kunnen zeggen: uit een klein stadje, uit een hoek waar je het niet verwacht, daar komt de nieuwe heerser vandaan. Maar hij wijst het gewoon aan op de kaart: daar, Betlehem. En zo kunnen straks, zeven eeuwen later, de schriftgeleerden het ook precies reproduceren. Waar verwacht je dat de redding vandaan zal komen? Vergelijk het vandaag eens met de eurocrisis. Wie zal dat gaan oplossen? Veel mensen zijn terecht eurosceptisch geworden. De leiders hebben het verprutst, door te rommelen bij de invoering van de gezamenlijke munt, en ze hebben niet ingegrepen toen het nodig was. [KLIK] En toch: je blijft kijken naar Brussel, je blijft uitzien naar de persconferentie van het duo Merkel/Sarkozy. Zij hebben de macht, er kan alleen een oplossing komen van die kant. Dezer dagen wordt de Top der toppen gehouden, hier zal de doorbraak moeten komen. De hoofdlijn van de macht, daar verwacht je de redding van. Het zou toch raar zijn als de redding van de euro begint in, pakweg, Bergschenhoek. Toch pakt God het wel zo aan: niet op de hoofdlijn, maar op de zijlijn. Niet de hoofdstad Jeruzalem met alle bestuurlijke en militaire macht. Maar een klein stadje op zo’n negen kilometer afstand. Het telt niet eens mee in de geslachten van Juda. Juist daar begint God. Daar zit nog een keer in: het moet echt van God komen. In deze aankondiging van een nieuwe heerser stuit je op het geheim van Gods uitverkiezing. Daar gaat het in de bijbel niet vaak met zoveel woorden over. Maar hier komt het heel duidelijk naar voren. God maakt een nieuw begin om redding voor zijn volk te brengen. Het gaat helemaal van Hem uit. Dit is pure genade, nergens aan te danken. En tegelijk blijft God trouw. Trouw aan wie Hij is, de God die mensen opzoekt om ze aan zich te verbinden. Trouw aan waar Hij mee begonnen is, trouw aan wat Hij eerder heeft beloofd. Want het mag dan een verrassing zijn dat Betlehem er uit gepikt wordt, helemaal toevallig is het ook weer niet. Voor deze nieuwe start sluit God wel aan bij hoe het eerder was gegaan. De kinderen in de kerk weten het al, en anders ga je het in de tijd rond Kerst zeker horen: Betlehem was de stad waar David vandaan kwam. In Betlehem was God al eens eerder overnieuw begonnen, toen het spaak liep met Israëls eerste koning, Saul. “Te klein om mee te tellen” – het klinkt als een echo van het verhaal over de oude profeet Samuël die een zoon van Isaï moest gaan zalven als nieuwe koning. Alle zoons waren aan de beurt geweest, te beginnen bij de statige oudste. Is er nog niet één? O ja, David, het jonkie, maar die telt niet mee – te klein. En juist die moest het worden. God pakt de lijn weer op waar het ooit begon, in Betlehem, bij de familie van David. Maar het moet wel van heel ver weg komen.

Eeuwige dagen Lang vervlogen tijden – oude papieren? Verder terug: in God zelf de eeuwige Zoon Gods diepste bedoeling: mensen redden Lange adem van God Uitzien naar een Kind, vanaf Genesis 3:15 Wachten: … totdat een vrouw zal baren En het komt ook van heel diep weg. “Zijn oorsprong ligt in lang vervlogen tijden, in de dagen van weleer.” Oppervlakkig denk je aan de lange geschiedenis van Davids koningshuis: als er nu weer een nieuwe heerser komt, heeft die oude papieren. Toch is dat maar het begin. Die lang vervlogen tijden, die dagen van weleer, die gaan terug tot God zelf. Het zijn de eeuwige dagen waarin God de verlossing al heeft klaargemaakt voor dit moment. [KLIK] Als christelijke kerk geloven we dat Jezus de Zoon van God is, en dat Hij als Zoon bij de Vader is van eeuwigheid, vóór alle tijd. Dat zal Micha nog niet hebben begrepen. Maar hij mag wel deze boodschap doorgeven: deze nieuwe redding gaat helemaal terug tot in God zelf. Daar zit een enorme bemoediging in. Want als God hier al zo lang mee bezig is, dan zal niets Hem er nog van afbrengen. Wat God in zijn eeuwige dagen klaarmaakt, daar zit zijn diepste bedoeling in, dat waar het God uiteindelijk om begonnen is: zijn volk redden. Micha 5 vertelt je over de lange adem van God. Hij pakt de draad op, nog verder terug dan wij ons kunnen herinneren. Israël mag uitzien naar een kind, zoals de mensen al uitzien naar een kind vanaf het moment dat God het aan de eerste mensen beloofde: “Vijandschap sticht ik tussen jou en de vrouw, tussen jouw nageslacht en het hare, zij verbrijzelen je kop, jij bijt hen in de hiel.” Maar dat uitzien kan wel even duren, en daar gaat in Micha 5 dat raadselachtige vers 2 over. Een vrouw die baren zal – wanneer je de Adventsteksten goed in je hoofd hebt, denk je al snel aan Jesaja 7:14, waar net zo iets gezegd wordt: “de jonge vrouw is zwanger, zij zal spoedig een zoon baren en hem Immanuel noemen”. Toch vraag ik mij af of hier hetzelfde bedoeld wordt als in Jesaja. In Micha 4 hebben we al eerder gehoord over een vrouw die baren moet, en dan is het beeldspraak die gaat over de stad Jeruzalem. Deze stad van God moet door een pijnlijk proces van weeën heen voordat de bevrijding komt. Dat zegt Micha 5:2 nog een keer: er komt nog een moeilijke periode, een tijd waarin Israël aan z’n lot wordt overgelaten. Maar daarna zal het echt goed komen, want dan komt de heerser die God belooft. Kun je daar op wachten? * Advent heeft soms iets onwerkelijks. Je wacht op iemand die al lang gekomen is.

Een plaatje Advent: Jezus zien Herder: metafoor voor koning Slechte leiders in Israël: geen herders, maar rovers Bekleed met macht en majesteit van de HEER Jezus in volle glorie Wat dat betreft staan we er heel anders in dan de mensen die de woorden van Micha voor het eerst hoorden. Maar één ding is hetzelfde: we kunnen ons verwonderen over wat we te zien krijgen, als we naar het plaatje kijken dat Micha geeft in vers 3. Dat is het mooie van Advent, en dat blijft zo, ook als je voor het zoveelste jaar naar Kerst toeleeft: je krijgt Jezus te zien, en dat blijft altijd een verrassing. Kijk maar eens goed naar die nieuwe heerser uit Betlehem. Zie wie Hij is en hoe Hij optreedt. Een herder die zijn volk zal weiden. De herder, dat is vanaf David een bekende metafoor voor de koning in Israël. Een koning zorgt voor z’n onderdanen, hij beschermt ze, hij leidt ze de goede kant op en jaagt de vijanden weg. Maar de meeste koningen maken dat niet waar. [KLIK] Micha heeft het nog scherp aangewezen in hoofdstuk 3, hoe de leiders misbruik maken van hun macht over het volk: “Jullie haten het goede en houden van het kwaad. Jullie stropen mijn volk de huid af en rukken het vlees van hun botten. Zij eten hun vlees, ze stropen hun huid af en breken hun botten. Als vlees om te koken, als vlees voor de pot hakken ze mijn volk in stukken.” Dat zijn geen herders, maar rovers. Maar nu komt Jezus, en Hij is echt de goede herder, die aan het eind zelfs zijn leven geeft om de schapen te redden. En nog meer: als Jezus verschijnt, dan zie je God zelf komen. Luister naar Micha: de nieuwe koning is bekleed met de macht van de HEER en met de majesteit van diens verheven naam. Stel je de pracht en praal van een koning voor: een schitterende mantel, een gouden kroon op z’n hoofd, een prachtige koets getrokken door trotse paarden, een lijfwacht in gala-uniform voorop. Zo doen koningen dat, ze laten met een schitterende uitstraling zien hoe belangrijk ze zijn. De koning waar Micha het over heeft heeft geen goud of paarden nodig, want Hij heeft de mooiste uitstraling die er is: de uitstraling van God zelf. Gods glorie en Gods macht schittert als deze heerser optreedt. Kijk maar even heel lang naar dit plaatje, dit schitterende beeld van de Heer Jezus. Dat is het feest van Advent, dat God zelf op aarde is gekomen met volle glans en glorie, met al zijn goedheid en genade. Wordt daar maar stil van, val in aanbidding neer voor deze koning. * De nieuwe heerser die God laat komen, is indrukwekkend, je ziet in Hem de glorie van God zelf. Toch hoef je niet van angst weg te kruipen.

Vrede Veilig bij Jezus Van buiten: geen vijanden meer Van binnen: Hij is vrede Vrede ervaren? Fysiek? Micha 5:4-5 politiek ingevuld? Alleen bij Jezus veilig Want zo groot en zo machtig deze koning is, zo goed en liefdevol is Hij ook. Je bent bij Hem helemaal veilig. Ik zie daar twee kanten in: van buiten en van binnen. Van buiten, want deze koning heerst tot aan de einden der aarde. [KLIK] Geen vijand kan je meer bedreigen als je hoort bij deze machtige koning. En ook veilig van binnen, want deze heerser brengt vrede. Eigenlijk staat het er nog sterker: Hij is vrede. Als Jezus komt, de nieuwe koning namens God, dan brengt Hij in eigen persoon vrede op aarde. Als je bij Hem bent, dan deel je meteen in de vrede die Hij verspreidt. Vrede met God, vrede met jezelf, vrede met elkaar. Dat roept wel een vraag op bij ons vandaag: ervaar je die vrede, wanneer je messias Jezus volgt? En als je antwoord zoekt op die vraag, zit je er gauw naast, want je probeert zomaar om die vrede te vertalen in waarneembare, fysieke omstandigheden. Dat wij vrijheid hebben in dit land om ons geloof te belijden. Dat wij een goed en rustig leven kunnen leiden zonder dat we op de vlucht gejaagd worden. Het lijkt alsof in Micha 5:4-5 iemand er iets tussen gegooid heeft, na die korte zin aan het begin van vers 4. “Hij brengt vrede” – OK, maar waar zie je dat dan? En dan wordt het concreet, tastbaar ingevuld: “Wij zullen zeven herders doen opstaan, ja acht vorsten uit mensen gekozen.” Hoort dit bij de boodschap die Micha doorgeeft namens God? Of is dit een misverstand, een politieke interpretatie van de belofte over de nieuwe heerser die komen zal? God stuurt een herder – nou, wij zullen er wel eens zeven opstellen; God belooft een nieuwe vorst – maar wij hebben er nog wel acht op de bank zitten. Zo kun je nog altijd het koninkrijk van God en de belofte van vrede naar je toe proberen te halen: wij sturen een batterij zendelingen naar Afrika en dan komt het wel goed! Wij trainen christelijke opinieleiders om het bijbelse geluid flink te laten klinken in de media. We zetten in de politiek een tandje bij om het belang van godsdienstvrijheid te verdedigen. God belooft vrede en heil – en wij willen het wel even opknappen. Vergeet het maar! Weet je nog hoe het begon in Micha 5? Je begint op het nulpunt. Met ons mensen en met wat wij te bieden hebben, wordt het niks meer. Maar dan gaat God ingrijpen. Ons nulpunt wordt de nieuwe start, en het is de start die God maakt. Hij brengt vrede: dat is het grote nieuws van Advent. Christus is onze vrede. Alleen in Hem zullen we veiligheid en geluk en bescherming vinden. Midden in de strijd van ons leven zet Hij zijn vrede neer. In de onrust van ons hart is Hij de plek waar we veilig kunnen wonen. We mogen schuilen aan zijn hart, want daar is het goed.