De Verlichting

Verlichting en rationalisme Rationalisme (ratio=rede=verstand)→ goed nadenken ↓ redelijk Verlichting→licht in de duisternis (onwetendheid en bijgeloof) Door goed nadenken tot kennis van de waarheid komen Vooruitgangsoptimisme Idee van de maakbare samenleving

Wanneer begint de Verlichting? Verlichting komt voort uit de wetenschap- pelijke revolutie Richt zich vooral op de menselijke samen- leving (i.p.v. de natuur) -is ook aan wetten gebonden -ontstaan nieuwe wetenschappen als economie,sociologie,geschiedenis Voorloper Verlichting in Engeland (17e eeuw) Hoogtepunt Verlichting Frankrijk (18de In 1752 Diderot eerste Encyclopedie

Aspecten van de Verlichting ervoor erna Godsdienst -staatskerk -kerk boven de staat -onverdraagzaamheid tov andersdenkenden Sociale verhoudingen -standenmaatschappij Opvoeding -kind is kleine volwassene -mens is van nature slecht (zondig)→straffen -godsdienstvrijheid -scheiding kerk-staat -verdraagzaamheid (tolerantie) (Voltaire) -Deïsme (god =horlogemaker) -mens van nature vrij en gelijk (geen privileges meer) -kind is wezen met eigen aard (tabula rasa) -mens is van nature goed→ bouw scholen,geen gevange- nissen

vervolg ervoor erna Economie Mercantilisme→staatsinvloed Rechtspraak -willekeur -klasse justitie Politiek -absolutisme (Droit Divin) -censuur Economisch liberalisme→ vrijheid -rechtsstaat -iedereen gelijk voor de wet -ideeën van Locke, Rousseau en Montesqieu -vrijheid van drukpers

Locke Two treatises of government (1670) Onderdanen maken afspraak met de re- geerders: Ze staan macht af in ruil voor orde en rust (bescherming van recht op leven,vrijheid, bezit) Als de regeerder zich niet aan de afspraak houdt, mag hij worden afgezet

Montesquieu De l’esprit des lois(1748) Trias politica leer→ Scheiding en evenwicht van de 3 machten (wetgende,uitvoerende,rechterlijke macht) Montesquieu is een aristocraat→ -Uitvoerende macht bij de vorst -Wetgevende macht bij een met census- kiesrecht gekozen parlement -Rechterlijke macht bij onafhankelijke rechters

Rousseau Du contrat social (1762) Leer van de volkssoevereiniteit→ hoogste macht ligt bij het volk Regeringen aangesteld om het algemeen belang (de volkswil) te dienen Rousseau is een democraat Emile ou de l’education Vrije natuurlijke opvoeding (geen straffen)

Verspreiding van de Verlichting -salons→ rijke mensen ontvangen verlichte schrijvers om hun ideeën te aanhoren -brieven, romans, toneelstukken enz. -cafés en koffiehuizen→ discussiëren over de ideeën van de verlichte schrijvers

Verlichting

Diderot

Voltaire

Deïsme

Locke

Ideeën over oorsprong van de macht Bossuet Locke God God koning koning onderdanen onderdanen

Montesquieu

Rousseau

Salon