Hersenmetastasen Franca Horstink Specialist ouderengeneeskunde en kaderarts palliatieve zorg Regionaal Palliatief Team Waardenland

Incidentie (1) 50-70 per 100.000 Incidentie lijkt toe te nemen door de langere levensduur van patienten met kanker door de verbeterde behandelingsmogelijkheden

Incidentie (2) Solitair Enkelvoudig Multipel Onderscheid = belangrijk ivm de behandeling solitair-= 1 hersenmetastase als enig bekende metastase bij de patient Enkelvoudig= slechts 1 hersenmetastase , onafhankelijk van eventuele metastasen elders in het lichaam Multiple hersenmetastasen= meerdere hersenmetastasen , onafhankelijk van de aan-of afwezigheid van metastasen elders ( 2/3 pte-en met hersenmetastasen)

Incidentie (3) Gemiddelde overleving= 3-4 maanden Bij meer dan 50% van de patienten is extracraniele tumorprogressie de direkte doodsoorzaak

Ontstaanswijze Metastasen ontstaan meestal door hematogene verspreiding Primaire hersentumoren metastaseren meestal naar de longen Primaire bronchuscarcinomen en longmetastasen verspreiden zich gemakkelijk naar de hersenen 30-60% metastase van longcarcinoom/ 20% mammacarcinoom en 10% melanomen

Symptomen t.g.v. Directie druk op of beschadiging van hersenweefsel Oedeem Inklemming Bloed hersenbarriere raakt beschadigd waardoor oedeem van het omringende hersenweefsel

Soort symptomen (1) *Hoofdpijn ( 25-50%) *Misselijkheid ( <10%) *Braken ( < 10%) *Cognitieve en gedragsstoornissen ( 15-35%) *Epilepsie ( 10-25%) *Ataxie en loopstoornissen ( 10-33%) *Krachtsverlies ( 15-33%) Klassieke hoofdpijn treeds ‘s ochtends vroeg op en verdwijnt na het opstaan; veel vaker echter aspecifieke hoofdpijn

Soort symptomen (2) *Afasie ( 9-15%) *Sufheid ( <10%) *Visusstoornissen ( <10%) *Duizeligheid ( <10%) *Sensibiliteitsstoornissen ( <10%)

Inklemmen Delen van de hersenen worden verplaatst onder de falx cerebri, het tentorium cerebelli of door het achterhoofdsgat Leidt tot uitval hersenstamfuncties Ruimte innemende werking van de metastasen+ oedeem: delen van de hersenen verplaatst

Klachten bij inklemmen Hoofdpijn Misselijkheid Toename neurologische uitval Bewustzijnsdaling Hypertensie Verhoogde T Vertraagde hartslag Bij coma door inklemmen kan de dexa worden gestopt omdat pijnsystemen niet goed meer geleiden.

Aard en ernst symptomen Plaats hersenmeta Grootte meta Aantal meta’s Hoeveelheid omgevend hersenoedeem

Acute presentatie Epilepsie Infarcering Bloeding in een metastase Inklemming Bij 25% van de hersenmetastasen ontstaat acuut neurologische klachten

Behandeling Bij symptomatische hersenmetastasen: Dexamethason 1dd 4-16mg Bij anti epileptica dexamethason hoger doseren; 1dd 6mg . Anti epileptica verlagen de effectiviteit van dexamethason met meer dan 25%!

Enkelvoudige/solitaire hersenmetastasen Resectie Stereotactische radiotherapie

Multiple hersenmetastasen <4: stereotactische radiotherapie >4: totale schedelbestraling Bij slechte lichamelijke toestand symptomatisch behandelen

Bij chemo- of hormoongevoelige tumoren: deze behandeling overwegen Longca: chemo Mammaca: chemo of hormoonth/