De derde hoofdvraag van de sociologie: RATIONALISERING = McDONALDISERING Wout Ultee

Wetenschap verder voortgeschreden Techniek op hoger peil Weber 1920: Vergeleken met Chinese, Indiase, Islamitische beschaving, is de hedendaagse Westerse wereld uniek: Wetenschap verder voortgeschreden Techniek op hoger peil Bouw-, beeldhouw- en schilderkunst berusten op technische kennis Staat met geschreven wetten en vakgeschoolde ambtenaren (formele staat, bureaucratie) Productie van goederen efficiënter (kapitalisme)

Al deze zaken brengt Weber samen onder de noemer RATIONALISERING Volgens Weber was tot 1600 de rationalisering in China verder dan in Europa

China: boekdrukkunst, buskruit, kompas uitgevonden Weber: niet uitgebuit voor commerciële doelen China: meer ambtenaren Weber: leerden schoonschrijven en gedichten maken, leerden niet wetboeken schrijven en toepassen India: nul uitgevonden, meer medische ervaringskennis Weber: niet het idee van bewijs in de wiskunde, medische wetenschap geen basis in scheikunde

Hedendaagse Weber kritiek: Geen rechtstreekse band van Grieken en Romeinen rond jaar nul naar Renaissance en Wetenschappelijke revolutie 16e eeuw, Griekse kennis bewaard tot 12e eeuw door Islamitische geleerden Hedendaagse anti-kritiek: bewaard door islamitische en joodse geleerden, vertalen van wetenschappelijke teksten is nog geen wetenschap verder brengen De wetenschap komt niet verder door ontzag voor teksten, maar door kritiek op theorieën in teksten met behulp van waarneming en experiment

Bouwkunst: het overspannen van grote ruimten 128 na Christus Pantheon, Rome Doorsnee 43 meter 1436 de Dom van de Santa Maria Del Fiore, Florence, gebouwd door Brunelleschi Doorsnee 46 meter

537 Constantinopel, hoofdstad oostelijk deel van het christelijke Romeinse Rijk, kerk Sant Sophia, koepel doorsnee van 31 meter 1453, Constantinopel valt en wordt Istanbul, de hoofdstad van het islamitische Ottomaanse Rijk 1500 Sultan Beyazid moskee, doorsnee 18 meter 1557 Sultan Suleiman moskee, doorsnee 27 meter 1574 Sultan Mehmet moskee, doorsnee 31 meter

Steeds levendiger beelden van mensen bij de Oude Grieken Beeldhouwkunst Steeds levendiger beelden van mensen bij de Oude Grieken Van stilstaan, via een voet vooruit, naar vrij bewegend 580 voor Christus: Polymedes van Argos, De broers Celobis en Biton (gevonden in Delphi)

Maker onbekend, begin 5e eeuw voor Christus Levensgrote bronzen beelden van een krijger en een atleet (opgedregd in zee bij de kust van Zuid-Italië)

Perspectief herontdekt in de Renaissance Schilderkunst De Grieken kenden het perspectief in de (tweedimensionale) schilderkunst al; achterliggende kennis van de wiskunde ging verloren Perspectief herontdekt in de Renaissance Standaardvoorbeeld: Massagio, De heilige drievuldigheid, Florence, Sante Maria Novello, 1427

Leonardo da Vinci, Mona Lisa, 1502 Een van de meest levendige uitbeeldingen van een persoon ooit. Waarom zo levendig? Lijn in landschap achter vrouw is niet helemaal horizontaal, daardoor lijkt ze met haar heupen te wiegen. De vrouw glimlacht door een schaduw bij haar lippen.

lichtblauw, donkerblauw, groen, paars/rood Binnen de Islamitische godsdienst was het verboden personen af te beelden; geen wonder geen toepassing van nieuwe technieken in portretschilderkunst In de zestiende eeuw vooruitgang in het Ottomaanse Rijk (Turkije), geregeerd door Islamitische sultans in de pottenbakkerkunst: de tegels en borden uit Iznik Het aanbrengen van kleuren op aardewerk mislukt vaak; in elk geval komt de voor het bakken aangebrachte kleur veelal niet overeen met de kleur na het bakken De pottenbakkers van Iznik konden rond 1560 niet alleen heel wit aardewerk bakken; ze gingen ook over van wit-blauw aardewerk naar meerkleuren aardewerk: lichtblauw, donkerblauw, groen, paars/rood

Dia’s bij elkaar gezocht uit eigen vakantiefoto’s Foto’s gemaakt in Benaki Museum, Athene David Verzameling, Kopenhagen British Museum, London Metropolitan Museum of Art, New York Louvre, Parijs, Niet in Topkapi Paleis, Istanbul daar wel tegels, borden verloren bij branden in de veelal houten huizen van de stad

Webers wereldbeeldenhypothese: Hoe meer daadkracht het in een samenleving opgang makende en in een godsdienst vervatte wereldbeeld aan haar inwoners toekent, des te sterker is de aandrang van de leden van die samenleving tot gebruikmaking van economische vrijheden en daarmee tot rationale vormen van economisch handelen, Des te groter is de kans dat zij bedrijfsondernemers worden of tot het hoger geschoold personeel behoren En des te hoger is de economische groei in die samenleving Het volgende schema concretiseert Webers toepassing van deze hypothese op de verschillende wereldgodsdiensten