De woonbuurt als domein van bedrijfshulpnetwerken? Bart Sleutjes Urban and Regional research centre Utrecht (URU) Faculteit Geowetenschappen, Universiteit Utrecht Ruimteconferentie Planbureau voor de Leefomgeving Cruise Terminal Rotterdam

Inleiding Veronderstelde wederkerige relatie tussen bedrijven en woonbuurten: Ondernemers zetten zich meer in voor leefbaarheid in buurten dan bewoners Bedrijven presteren beter in bepaalde wijken Focus op lokale bedrijfsnetwerken (binnen 1km en 3km afstand) en hun invloed op bedrijfssucces  Relationele economische geografie: bedrijven ingebed in relaties met andere bedrijven, personen en instituties (Bathelt & Glückler, 2003) Informeel bedrijfshulpnetwerk (emotionele of praktische ondersteuning): Wie helpt bedrijf af en toe met kleine klussen? (financiële zaken, administratie, vervoer etc.  NIET inhuren van diensten) Met wie zijn belangrijke zakelijke dingen besproken? (advies of raad bij problemen) Totaal bedrijfshulpnetwerk: Informele hulp Met welk bedrijf wordt regelmatig officieel samengewerkt?

Bedrijfssucces Bedrijfssucces: winstgroei en werknemersgroei Belangrijkste determinanten volgens literatuur: Eigenschappen bedrijf: leeftijd, omvang, sector Eigenschappen ondernemer: ‘ human capital’, financieel kapitaal, ambitie Bedrijfsnetwerken: professioneel, maar vaak ook sociaal karakter

Sociale netwerken… … zijn een belangrijke factor bij lokatiekeuze (kleine) bedrijven, vooral familie en vrienden (Dahl & Sorenson, 2009) … bieden toegang tot kennis- en kapitaalbronnen, die nodig zijn om te kunnen overleven en groeien: resource-based perspective (Penrose, 1959) Empirisch bewijs: Brüderl & Preisendörfer, 1998; Davidsson & Honig, 2003; Lechner et al. 2006; Watson, 2007 …kunnen (verdere) groei belemmeren, indien banden te sterk zijn: ‘over-embeddedness’ Empirisch bewijs: Uzzi, 1997; Westlund & Bolton, 2003 …zijn vooral belangrijk voor ondernemers met tekort aan kennis en kapitaal (klein, jong, laag opgeleid, geen zakelijke partner etc.): compensatie-hypothese (Brüderl & Preisendörfer, 1998) Tot dusver alleen empirisch bewijs voor etnische ondernemers (Waldinger et al., 1990)

Rol van de buurt? Tot dusver onderbelicht in onderzoek: vooral focus op regionaal niveau Belangrijkste en meest intensieve contacten binnen eigen regio (Oinas, 1998; Malecki, 2009) Buurt speelt belangrijke rol voor aantal en intensiteit sociale contacten van bewoners  sociale cohesie (Forrest & Kearns, 2001; Völker et al., 2007) Maar is de buurt ook relevant voor bedrijfscontacten? Indicaties uit empirisch onderzoek: bedrijven profiteren van een sociale omgeving met sterke relaties (Dubini, 1989; Dahl & Sorenson, 2009) Zakelijke netwerken (vooral informeel) kunnen voortkomen uit persoonlijke contacten (Jack, 2008) Sommige ondernemers hebben een dubbele binding met de buurt: via wonen EN werken

Vragen en hypotheses 1) Presteren ondernemers met buurtnetwerken beter dan ondernemers met netwerken buiten de buurt? H1: Lokaal netwerk leidt tot meer groei H2: Sterker netwerkeffect voor kwetsbare ondernemers 2) Welke verschillen bestaan er tussen buurten met een hoge of een lage mate van sociale cohesie? H3: Cohesie  méér lokale netwerken H4: Cohesie  stérker lokaal netwerkeffect op groei

Data ONDERNEMERS IN BUURTEN: Survey of Social Networks of Entrepreneurs (SSNE) 2008: 385 ondernemers in 145 buurten (PC5-gebieden) Lokale ondernemers: wonen in dezelfde buurt als bedrijf (max. loopafstand 10 minuten) Gegevens over: Kenmerken bedrijf en ondernemer zelf Bedrijfsprestaties Binding met en mening over buurt Bedrijfsgerelateerde contacten (en persoonlijke relaties) BEWONERS VAN DEZELFDE 145 BUURTEN: Survey of Social Networks of the Dutch (SSND) 2000: Mate van sociale cohesie (contacten met buurtgenoten)

Welk aandeel van bedrijfsnetwerken is lokaal?

Welk aandeel van bedrijfsnetwerken is lokaal? Verschillen tussen typen buurten naar cohesie?

Model winstgroei (gecontroleerd voor bedrijfs- en ondernemerskenmerken) Totaal Met werknemers Zonder werknemers Omvang totaal netwerk ++ 0 Omvang informeel netwerk 000 % informeel netwerk < 1km -+ Geen werknemers *% informeel netwerk < 1km + 00 % totaal netwerk < 1km 0 -+ Geen werknemers *% totaal netwerk < 1km + 00 % informeel netwerk < 3km 00 + Geen werknemers*% informeel netwerk < 3km + 00 % totaal netwerk < 3km 000 Geen werknemers* totaal netwerk <3km 0 00 Mate van sociale cohesie woonbuurt 000 Mate van sociale cohesie *% informeel netwerk <1km 000 Nagelkerke's R² 0,2240,1780,289

Model werknemersgroei (gecontroleerd voor bedrijfs- en ondernemerskenmerken) Totaal Zonder werk- nemers Ouder dan 10jr Zonder zakelijke partner Laag opgeleid Omvang totaal netwerk Omvang informeel netwerk % informeel netwerk <1km Geen werknemers*% informeel netwerk <1km % totaal netwerk <1km Geen werknemers*% totaal netwerk <1km % informeel netwerk <3km Geen werknemers*% informeel netwerk <3km % totaal netwerk <3km Geen werknemers*% totaal netwerk <3km Mate van sociale cohesie woonbuurt Mate van sociale cohesie* % informeel netwerk <1km Nagelkerke's R² 0,366 0,599 0,441 0,488 0,653

Conclusies Buurtnetwerk voor bedrijfshulp in het algemeen niet belangrijk voor het bereiken van bedrijfsgroei Vooral kenmerken ondernemer/ bedrijf en totale omvang van netwerk spelen rol (bevesting van resource-based perspective) H1 wordt verworpen: lokaal netwerk leidt niet tot meer groei Voor bedrijven zònder werknemers spelen lokale netwerken WEL een rol Vooral sterk effect voor winstgroei, minder voor werknemersgroei H2 wordt niet verworpen: sterker netwerkeffect voor ‘kwetsbare’ ondernemers Aangescherpte ‘compensatie-hypothese’: niet de hoeveelheid steun, maar het aandeel lokale relaties beïnvloedt bedrijfssucces Lokale netwerken kunnen nadelig zijn voor grotere bedrijven mogelijk door “over-embeddedness”

Conclusies (2) Sociale cohesie in buurt speelt beperkte rol De mate van sociale cohesie in de buurt hangt niet samen met lokale netwerken en hun effecten Wel klein direct effect op werknemersgroei voor sommige ‘kwetsbare’ bedrijven H3 verworpen: niet significant méér lokale contacten in hoog cohesieve buurten H4 verworpen: geen sterker lokaal netwerkeffect in cohesieve buurten Beleidsimplicatie: Stimuleer bedrijfsnetwerken op buurtniveau, met speciale aandacht voor de kleine en ‘kwetsbare’ ondernemer Bijvoorbeeld: ondernemersverenigingen of –netwerken stimuleren, bijeenkomsten organiseren om ondernemers met elkaar in contact te brengen Maar: sociaal kapitaal is voor groot deel niet maakbaar!

Einde Contact: Bart Sleutjes, Universiteit Utrecht