Academische lerarenopleiding UGent Leergemeenschappen binnen portfoliocontext, een uitdaging? Academische lerarenopleiding UGent Reine De Rudder (reine.derudder@ugent.be) Promotor: Prof. Dr. Antonia Aelterman

Inhoud Alternatief leertraject e-Portfolioconcept Analyse Toekomstperspectief Virtuele leergemeenschappen

1. ALTERNATIEF LEERTRAJECT

Doelstellingen en doelgroep Centrale doelstellingen Alternatief leertraject voor student-leraren Afstemming op individuele leerbehoeften Professionele groei staat centraal Leren los van plaats en tijd d.m.v. e-portfolio en ELO Doelgroep Studenten werkzaam in het onderwijs (= LIO’s) 2de en 3de graad SO Professionele bacheloropleiding CVO Tenminste 30% van een FTE en min. tot de Paasvakantie

Portfolioproject Looptijd Strategische keuzes 2004-2006 2006-2007 Opstart en optimalisering Algemene vakken 2006-2007 Alle vakken Testcase nieuwe decreet LO Strategische keuzes Één projectmedewerker Teamvergaderingen Portfolio is onderdeel takenpakket lesgevers

Competentiegerichte en sociaalconstructivistische invalshoek Professionele groei Basiscompetenties LSO – groep 2 10 functionele gehelen (vaardigheden en deelvaardigheden) 10 overkoepelende attitudes Rode draad van portfolio Eigen sterktes en zwaktes in beeld brengen Vorderingen aantonen: initiatieven aangeven om te ‘groeien’ in leraarschap Onderwijspraktijk als reële leercontext Focus op actief, ervaringsgericht, probleemgestuurd en collegiaal leren Grote verantwoordelijkheid in eigen leerproces Reflectie is een grondhouding

2. e-PORTFOLIOCONCEPT

e-Aspect Open Source Digitale Leeromgeving (Dokeos): portfoliosite Gesloten cursus Iedere student: afgeschermde portfolio-, documenten-, en discussieruimte Centrale documentenruimte Discussiefora Links, ad valvas, aankondigingen e-Portfolio Ontwikkelingsgerichte of procesfunctie Assessmentfunctie  Begeleidings- én beoordelingsinstrument Showcase- of productfunctie

Opbouw e-portfolio Referentiekader Sterkte/zwakteanalyse Introductietekst CV Situering op micro-meso-macroniveau Onderwijsopvattingen/praktijktheorie Sterkte/zwakteanalyse Beginevaluatie Actieplan (leerdoel-leerweg-good practice met bewijsmateriaal) Slotreflectie Intervisieopdrachten Gefaseerd logboek Opdracht per opleidingsonderdeel

Begeleiding Op school Door opleiding Door medestudenten Mentor fungeert als coach 3 x klasbezoek met verslag Comments worden verwerkt in portfolio Door opleiding Informatiesessie en begeleidingssessies Technische basistraining Permanente feedback van begeleiders Tussentijdse begeleidingsgesprekken in januari Klasbezoeken Door medestudenten Informele collegiale consultatie Intervisieopdrachten

Beoordeling algemene vakken Vijf basiscriteria Inpassing theorie Diepgang Coherentie Kritische reflectie Creativiteit Specifieke criteria per onderdeel Evaluatiegesprek (juni) 2 beoordelaars lezen portfolio (vast beoordelingsschema) 1 beoordelaar voert het gesprek Toelichting zelfevaluatie Toekenning eindscore portfolio

Beoordeling vakdidactiek Zes basiscriteria Idem algemene vakken Integratie vakdidactische inhouden en inzichten Specifieke criteria per onderdeel Eindevaluatie (juni) Beschouwingen mentor Zelfevaluatie student Eindevaluatie docent en praktijkbegeleiders Eindgesprek met één of twee beoordelaars

3. ANALYSE

Meerwaarden Online bevraging + focusgesprek studenten 2004-2005 en 2005-2006 + bundeling ervaringen begeleiders Meerwaarden Plaats- en tijdsonafhankelijk en spreiding studielast Zinvolle koppeling theorie-praktijk Authentiek leren Beter leerresultaat Gerichter begeleiding Actieve bewustwording basiscompetenties Ontwikkeling praktijkkennis Kritische reflecties Collegiaal leren Attitude levenslang leren

Toekomstige uitdaging! Knelpunten Arbeidsintensieve karakter Technisch gebruik portfolio-instrument Te weinig zicht op concrete onderwijsgedrag Te weinig afstemming school-lerarenopleiding Toekomstige uitdaging!

4. TOEKOMSTPERSPECTIEF een antwoord op het nieuwe decreet betreffende de lerarenopleidingen in Vlaanderen

Introductie LIO’s Uitgangspunten decreet Partnerschap tussen de lerarenopleiding en afnemende veld Versteviging praktijkcomponent Begeleiding door mentor op school Ondersteuning vanuit opleiding Assessment op het einde van het leertraject Uitdagingen binnen portfoliocontext LIO Lerarenopleider(s) Mentor(en) Werkplek-leren Leergemeenschappen binnen LIO-school Leergemeenschappen schooloverstijgend Tussen LIO’s

5. VIRTUELE LEERGEMEENSCHAPPEN

Basisprincipes Hoe? Leren op de werkplek Reële werksituatie als leeromgeving Werkelijke problemen als leerobject Samenwerkend leren als instructiestrategie Gezamenlijk construeren van kennis met anderen Computer ondersteund samenwerkend leren – CSCL Gebruikmakend van technologieën die de samenwerking en interactie ondersteunen Krachtige leeromgeving in de school Hoe?

Leergemeenschappen binnen LIO-school Afstemming taken begeleiders school-opleiding Frequente contacten Evenwicht e-coaching en F2F-coaching Digitale didactiek Gratis webruimte en praktische trainingen Gezamenlijke kennisconstructie met focus op praktijkkennis Kleinschalige pilot met vrijwilligers Onderzoeksvragen Wat is de meerwaarde van deze leergemeenschappen? Wat is de leerwinst van deze leergemeenschappen? Welke componenten van het e-portfolio lenen zich goed tot samenwerking? Hoe kan de organisatie van deze leergemeenschappen het best verlopen?

E-portfolio een geschikt instrument? (Firssova e.a., 2006) Het e-portfolio kan: onderwerp zijn van begeleidingsgesprekken bij de voorbereiding van een gesprek geraadpleegd worden naast andere bronnen (observaties, lesbezoeken, andere gesprekken) voor verdieping zorgen constructieve communicatie mogelijk maken binnen de driehoek LIO-mentor(en)-lerenopleiders Heikel punt! Condities: Algemeen overzicht van en inzicht in de opleiding Helder geformuleerde verwachtingen van rol en verantwoordelijkheid bij begeleiding LIO Structureel contact met opleiding

Leergemeenschappen schooloverstijgend Groepsintervisie met taakinstructies Permanente intervisie op vrijwillige basis Permanent en op vrijwillige basis Concreet Groepjes van 3 à 4 studenten 3 van de 4 opdrachten: geven van feedback en support bij kritisch praktijkstuk 1 opdracht: gezamenlijk product schrijven 2 tot 18 weken Voorlopige analyse Duidelijke taakinstructie, gekoppeld aan kwalitatieve criteria en praktische richtlijnen (spelregels), stimuleert studenten om te komen tot constructieve oplossingen.

Leergemeenschappen binnen portfoliocontext, een uitdaging? Zeker! Zowel binnen LIO-school als schooloverstijgend bieden leergemeenschappen reële uitdagingen! Onderzoek is hierbij wel vereist!

Basiscompetenties & overkoepelende attitudes De leraar als begeleider van leer- en ontwikkelprocessen opvoeder inhoudelijk expert organisator innovator/onderzoeker partner van ouders lid van schoolteam partner van externen lid van onderwijsgemeenschap cultuurparticipant Beslissingsvermogen Relationele gerichtheid Kritische ingesteldheid Leergierigheid Organisatievermogen Zin voor samenwerking Verantwoordelijkheidszin Creatieve gerichtheid Flexibiliteit Gerichtheid op adequaat en correct taalgebruik en communicatie