Jaarverslag 2009: stand van de drugsproblematiek in Europa Deze PowerPoint-presentatie is gebaseerd op persberichten en nieuwsberichten die zijn opgesteld voor de presentatie van het Jaarverslag 2009 in 23 talen. De spreker wordt geadviseerd zich volledig op de hoogte te stellen van deze berichten voor het geven van deze presentatie. Voor de pers- en nieuwsberichten, waaronder deze PPT-presentatie en Drugnet Europe nr. 68, geldt een embargo tot de presentatie van het verslag op 5 november 2009 om 10:00 uur MET. Persmaterialen (Online in 23 talen) Nr. 7/2009 — Actuele informatie over de drugsproblematiek in Europa ‘Jaarverslag 2008 van het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs’ (Bekendmaking, geen embargo) Voor alle andere berichten hieronder geldt een embargo: http://www.emcdda.europa.eu/events/2009/annual-report Boodschap van Wolfgang Götz, directeur van het EWDD ter gelegenheid van de presentatie van het Jaarverslag 2009: stand van de drugsproblematiek in Europa Nr. 8/2009 — JAARVERSLAG 2009: KERNPUNTEN Cocaïne en heroïne houden de Europese drugswereld stevig in hun greep Nr. 9/2009 — NIEUWE DRUGS: MOEILIJKHEDEN VAN HET ‘RAKEN VAN EEN BEWEGEND DOELWIT’ Marktinnovatie en verfijning stellen het drugsbeleid op de proef, volgens EWDD Zie ook Samenvattingen geselecteerde kwesties NB Verwijzingen in de grafieken hebben betrekking op het Statistisch bulletin 2009 http://www.emcdda.europa.eu/stats09 of het betreffende hoofdstuk van het Jaarverslag 2009. NB embargo tot 5 november 2009 10:00 uur MET

Actuele informatie over de drugsproblematiek in Europa Overzicht van de situatie met betrekking tot drugs in 30 Europese landen Gegevens en analyses: in heel Europa en per land Nieuwste trends en reacties Geselecteerde kwesties 2009 Polydruggebruik: patronen en reacties Drugsdelicten: straffen en andere gevolgen

Een meertalig informatiepakket Jaarverslag 2009 in 23 talen http://www.emcdda.europa.eu/events/2009/annual-report Extra materiaal online Statistisch bulletin Landenoverzichten Geselecteerde kwesties Nationale verslagen Reitox

Overzicht 2009 Drugsgebruik nog steeds hoog in Europa Maar geen grote stijgingen voor meeste vormen van gebruik Amfetamine- en ecstasygebruik: in het algemeen stabiel Cannabis: bewijs van afgenomen gebruik, vooral onder jongeren Cocaïne en heroïne houden Europese drugswereld stevig in hun greep, met weinig tekenen van recente verbeteringen Polydruggebruik: nu wijdverbreid en een groeiend probleem voor hulpverleners

Overzicht 2009 Nieuwe drugs: marktinnovatie en verfijning Markt voor synthetische drugs wordt complexer en veranderlijker Synthetische cannabinoïden: het nieuwste op het gebied van ‘designer drugs’ Veranderingen binnen de markt voor ecstasy Methamfetamine wint mogelijk terrein

Deel I Cocaïne Heroïne Cannabis Polydruggebruik

Cocaïne, nog steeds het populairste stimulerende middel van Europa Zo’n 13 miljoen Europese volwassenen (15–64 jaar) hebben ooit cocaïne geprobeerd; zo’n 4 miljoen volwassenen hebben het in het afgelopen jaar gebruikt Nog geconcentreerd in het westen van de EU; elders in Europa is het gebruik beperkt De meeste landen melden een stabiele of stijgende trend in het gebruik onder jonge volwassenen in het afgelopen jaar In Denemarken, Spanje, Ierland, Italië en het Verenigd Koninkrijk varieerde de prevalentie (15–34 jaar) vorig jaar van 3,1% tot 5,5% Inbeslagnamen en onderzoeken wekken zorgen over potentiële verdere verspreiding

Trends in de prevalentie van cocaïne onder jonge volwassenen (15-34 jaar) in het afgelopen jaar, gemeten door bevolkingsonderzoeken Landen met drie of meer onderzoeken

Cocaïne — meer cijfers… Inbeslagnamen van cocaïne namen toe tot 92 000 in 2007 (84 000 in 2006) Maar de in beslag genomen hoeveelheid daalde naar 77 ton in 2007 (121 ton in 2006) 22% van degenen die zich voor het eerst laten behandelen voor drugsgebruik noemt cocaïne als voornaamste drug In 2007 werden ongeveer 500 aan cocaïne gerelateerde sterfgevallen gemeld

Heroïne — trend daalt niet langer Nieuwe gegevens bevestigen de analyse van vorig jaar van ‘een stabiel, maar niet meer afnemend probleem’ Drie indicatoren van heroïnegebruik wekken bezorgdheid: vraag naar behandeling doden door drugsgebruik inbeslagnamen Niet de epidemische verspreiding van heroïneproblemen zoals die in de jaren tachtig en negentig in Europa bestond Toch alertheid geboden — heroïne blijft verantwoordelijk voor het grootste deel van de aan drugs gerelateerde medische en sociale kosten

Signalen (i): vraag naar behandeling 1,2 tot 1,5 miljoen probleemgebruikers van opiaten (EU + Noorwegen) Nog steeds nieuwe mensen verleid tot heroïnegebruik Aantal nieuwe vragen naar behandeling (heroïne als voornaamste drug) was in 2007 6% hoger dan in 2002 Acht landen meldden dat tussen 2006 en 2007 het aantal gebruikers dat werd behandeld voor gebruik van heroïne als voornaamste druk toenam: in aantal en als percentage van alle cliënten

Andere stimulerende middelen Trend in geschat aantal nieuwe cliënten die worden behandeld, per voornaamste drug die ze gebruikten, van 2002 tot 2007 Aantallen cliënten per voornaamste drug Translation picture: Number = aantal Heroïne Cocaïne Cannabis Andere stimulerende middelen

Signalen (ii): drugsdoden In de periode 1990–2006 werden in Europa jaarlijks 6 400 tot 8 500 sterfgevallen als gevolg van drugsgebruik gemeld De meeste fatale overdoses hebben betrekking op opiaten (doorgaans meer dan 85%) Na een algemeen dalende trend in sterfgevallen door drugsgebruik tussen 2000 en 2003, laten nieuwe gegevens een stijging zien In 2007 meldden 13 van de 18 landen een stijging

Signalen (iii): inbeslagnamen Aantal gemelde inbeslagnamen van heroïne (EU + Noorwegen) steeg tussen 2002 en 2007 met gemiddeld 4% per jaar Naar schatting 56 000 inbeslagnamen in 2007 (51 000 in 2006) Hoeveelheid in beslag genomen heroïne (EU + Noorwegen) nam na 2002 af, maar steeg van 8,1 ton in 2006 tot 8,8 ton in 2007 Turkije, belangrijk doorvoerland voor heroïne die de EU binnenkomt, meldde een record van 13,2 ton in beslag genomen heroïne in 2007 (2,7 ton in 2002)

Cannabis — afnemend gebruik Zo’n 74 miljoen Europeanen (15–64 jaar) hebben ooit cannabis geprobeerd, onder wie 41,5 miljoen jonge volwassenen (15–34 jaar) 17 miljoen jonge volwassenen hebben het in het afgelopen jaar gebruikt Nieuwe gegevens bevestigen echter het beeld van vorig jaar van afnemende populariteit, vooral onder jongeren Dalende trend is vooral merkbaar onder schoolkinderen Onderzoeksgegevens van scholen in de VS en Australië laten ook een dalende trend zien sinds ongeveer 2000

Cannabis — scholieren Verschillende patronen in cannabisgebruik onder scholieren (15–16 jaar) in Europa (ESPAD-onderzoeken 1995, 1999, 2003, 2007) West-Europa plus Kroatië en Slovenië — een daling of stabilisatie van ooit-gebruik van cannabis in 2007 Midden- en Oost-Europese landen — de stijgende trend tot 2003 stabiliseert zich mogelijk (alleen Slowakije en Litouwen melden een toename van meer dan 3%) Noord- en Zuid-Europa — algemeen stabielere en lagere geschatte ooit-prevalentie van cannabisgebruik tussen midden tot eind jaren negentig en 2007

Verschillende patronen in trends ooit-prevalentie van cannabisgebruik onder 15- tot 16-jarige scholieren 3 2 1 NB: THIS SLIDE HAS ANIMATION. THERE ARE 3 GRAPHICS TO ILLUSTRATE THE POINTS ON THE PREVIOUS SLIDE. ENTER SLIDE SHOW MODE TO MAKE THE ANIMATION WORK.

Cannabisprevalentie. Vergelijking van trends in gemiddelde (ongewogen) ooit-prevalentie van cannabis (%) onder 15-16-jarige scholieren in Europa, de VS en Australië Translation legend: EU-gemiddelde VS Australië

Cannabis — jonge volwassenen Cannabisgebruik in het afgelopen jaar onder jonge volwassenen (15–34 jaar): algemeen een stabilisatie of afname tussen 2002 en 2007 Minder bemoedigend is het aantal regelmatige en intensieve cannabisgebruikers in Europa Mogelijk gebruikt tot 2,5% van alle jonge Europeanen dagelijks cannabis Grote populatie loopt risico en heeft eventueel behandeling nodig Een voorbeeld van innovatieve reacties: behandelinterventies voor drugs via internet

Trends in cannabisgebruik in het afgelopen jaar onder jonge volwassenen (15–34 jaar), gemeten door nationale onderzoeken Landen met drie of meer onderzoeken

Polydruggebruik — patronen en reacties Polydruggebruik, wijdverbreid in Europa Gecombineerd gebruik van verschillende middelen is ‘verantwoordelijk voor de meeste problemen waarmee we te maken hebben, of verergert deze’ Verhoogt de risico’s en maakt behandeling moeilijker Alcohol wordt gebruikt door bijna alle polydruggebruikers ‘Geselecteerde kwestie’ — overzicht van dit gedrag onder: schoolkinderen (15–16 jaar) jonge volwassenen (15–34 jaar) probleemgebruikers

Polydruggebruik — schoolkinderen Van de schoolkinderen (15–16 jaar) die hebben deelgenomen aan een onderzoek in 22 landen: zei 20% in de afgelopen maand alcohol met sigaretten te hebben gebruikt had 6% cannabis met alcohol en/of sigaretten gebruikt had 1% cannabis met alcohol en/of sigaretten plus ten minste één andere illegale drug (ecstasy, cocaïne, amfetaminen, LSD of heroïne) gebruikt Polydruggebruik kan het risico van vergiftigingseffecten vergroten en wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op de ontwikkeling van problemen op de lange termijn

Polydruggebruik — jonge volwassenen Onder jonge volwassenen (15–34 jaar) kan polydruggebruik een teken zijn van vaste patronen van middelengebruik, die mogelijk op de lange termijn gezondheidsproblemen veroorzaken, maar ook van acuut risicogedrag in de vrije tijd Onder frequente of zware alcoholgebruikers in deze leeftijdsgroep was de kans twee tot zes keer zo groot dat ze in het afgelopen jaar cannabis hadden gebruikt dan onder de algemene bevolking De kans dat ze in die periode cocaïne hadden gebruikt, was twee tot negen keer zo groot

Polydruggebruik — probleemgebruikers Komt vooral veel voor onder probleemgebruikers Kan hun toch al moeilijke gezondheidssituatie verslechteren, wat leidt tot meer risico’s en soms ernstige gevolgen Volgens een recente analyse meldde meer dan de helft (57%) van de mensen die zich lieten behandelen voor drugsgebruik problemen met ten minste twee verschillende drugs Toxicologische verslagen na fatale overdoses vermelden vaak de aanwezigheid van meerdere middelen Beheersing van polydruggebruik onder probleemgebruikers is een complexe taak

Deel II Het is moeilijk ‘een bewegend doelwit’ te raken Detectie van nieuwe drugs Toezicht op het internet ‘Spice’ Ecstasy Methamfetamine

Het is moeilijk ‘een bewegend doelwit’ te raken Marktinnovatie en verfijning stellen drugsbeleid op de proef Markt voor synthetische drugs wordt complexer en veranderlijker Leveranciers zijn ‘zeer innovatief’ in hun productieprocessen, productaanbod en marketing ‘Toenemende verfijning’ in het op de markt brengen van legale alternatieven voor illegale drugs (zogenoemde ‘legal highs’) Groot scala aan middelen en toenemend gebruik van het internet

Detectie van nieuwe drugs Europa boekt vooruitgang in de detectie van nieuwe drugs EU-systeem voor vroege waarschuwing (mechanisme voor snelle reactie dat is opgericht in 1997) heeft tot nu toe meer dan 90 stoffen gedetecteerd In 2008 meldden de EU-lidstaten 13 nieuwe psychoactieve stoffen bij het EWDD en Europol Voor het eerst was er onder de gemelde drugs een synthetische cannabinoïde, JWH-018 Synthetische cannabinoïden — de nieuwste fase in de ontwikkeling van ‘designer drugs’

Monitoring van het internet Monitoring van het internet — een ‘steeds belangrijker element voor het signaleren van nieuwe drugstrends’ Een belangrijke handelsplaats voor psychoactieve stoffen In 2009 onderzocht het EWDD 115 onlinewinkels in 17 Europese landen De meerderheid van de websites van onlinehandelaren was geregistreerd in het Verenigd Koninkrijk (37%), Duitsland (15%), Nederland (14%) en Roemenië (7%) Innovaties van de onlinemarkt zijn onder meer de creatie van zich onderscheidende merken en aantrekkelijke verpakkingen, waarvan ‘Spice’ een goed voorbeeld is

Is ‘Spice’ een voorproefje van wat komen gaat? Producten die op de markt worden gebracht onder de merknaam ‘Spice’ zijn sinds begin 2008 gevolgd door het systeem voor vroegtijdige waarschuwing Volgens de informatie op de verpakking zijn deze producten een mengsel van planten- en kruidenextracten (vaak verkocht als wierook), maar sommige partijen bevatten synthetische cannabinoïden (bijv. JWH-018) Deze ingrediënten komen niet voor in de productinformatie en kunnen dus onbewust worden geconsumeerd Zo’n 48% van de onderzochte 115 onlinehandelaren bood ‘Spice’ aan

Veranderingen in de markt voor ecstasy De meeste ecstasypillen die tot 2007 werden geanalyseerd, bevatten MDMA of een andere ecstasy-achtige stof (bijv. MDA, MDEA) Dit kan in sommige EU-landen veranderen: de helft van de ‘ecstasy’-pillen die recentelijk in beslag zijn genomen of zijn verkocht in Denemarken en Nederland bevat geen MDMA (maar mCPP) Veranderingen in de markt voor ecstasy kunnen het gevolg zijn van succesvollere pogingen om de aanvoer van precursoren te voorkomen Een tekort aan PMK, een sleutelprecursor voor het maken van MDMA, verklaart mogelijk de recente veranderingen

Methamfetamine wint mogelijk terrein Methamfetamine heeft nog geen belangrijke positie binnen de markt voor stimulerende middelen in West-Europa (cocaïne en amfetamine overheersen nog) Maar er zijn tekenen dat methamfetamine terrein begint te winnen (ook buiten Tsjechië) Er zijn problemen met methamfetamine ontstaan in Slowakije en de drug lijkt gemakkelijker verkrijgbaar te worden in delen van Noord-Europa, zoals Noorwegen en Zweden Er lijken nieuwe productielocaties aanwezig te zijn in Litouwen, waar de geografische ligging de import van de methamfetaminevoorloper BMK van buiten de EU vergemakkelijkt

Methamfetamine — Noorwegen en Zweden In 2007 werden in Europa bijna 4 500 inbeslagnamen van methamfetamine gemeld, met een totaal gewicht van zo’n 340 kg Noorwegen telde veruit de meeste inbeslagnamen (1 284) en de grootste hoeveelheid methamfetamine die werd gevonden (167 kg) De op een na grootste hoeveelheid methamfetamine in Europa (51 kg) werd in Zweden aangetroffen De methamfetamineproductie in Europa vond traditioneel plaats in kleinschalige keukenlaboratoria in Tsjechië Europol meldt nu enkele grotere locaties in andere delen van Europa (bijv. Duitsland, Nederland)

Opgerolde productie-faciliteiten voor meth-amfetamine in 2008 en voornaamste smokkel-routes Translation legend: Belangrijkste productielanden voor methamfetamine Opgerolde productiefaciliteit voor methamfetamine Belangrijkste smokkelroutes

Deel III Huidige behandeling Geselecteerde kwestie: drugsdelicten Ontwikkeling van effectief drugsbeleid in Europa en daarbuiten

Behandeling: van standaardaanpak naar maatwerk Hulp aan drugsgebruikers is steeds meer gedifferentieerd en wordt aangeboden binnen een geïntegreerd zorgpakket Schadebeperking en behandelingsinterventies zijn vaak gekoppeld en worden aangeboden door dezelfde instanties In 2007 ontvingen naar schatting 650 000 opiatengebruikers in Europa substitutiebehandelingen De behandelingsdekking is nog ongelijk (bijv. beperkte toegang tot behandeling buiten grootstedelijke gebieden, klein deel van de substitutiebehandelingen in de oostelijke EU-lidstaten) Integratie van verslavingsbehandeling in de algemene gezondheidszorg kan bijdragen aan bredere zorgverlening Meer projecten voorzien in de behoeften van gebruikers van stimulerende middelen en cannabis

Trend in het aantal cliënten dat opiatensubstitutiebehandeling ontving van 1993 tot 2007 in de EU-27 Translation legend: Aantal cliënten in substitutiebehandeling

Drugsdelicten: straffen en andere gevolgen Er is weinig bekend over de gevolgen van drugsdelicten Geselecteerde kwestie — een stap om deze hiaat in de informatie te overbruggen Onderzoekt wat er gebeurt met mensen die drugswetten overtreden in 26 landen Bestudeert nationale statistieken (politie, aanklagers, rechtbanken) op grond van: type delict (persoonlijk gebruik, handel) type gevolg (boete, vrijheidsstraf, behandeling, taakstraf) Vrijheidsstraffen worden zelden opgelegd voor drugsgebruik of -bezit, maar zijn gebruikelijk voor delicten op het gebied van handel

Ontwikkeling van effectief drugsbeleid in Europa en daarbuiten De Europese Unie en de Verenigde Naties hebben allebei hun actieplannen op het gebied van drugs herzien Beide onderstrepen ze het belang van toezicht en evaluatie om het drugsbeleid te verbeteren Bijna alle EU-lidstaten hebben een nationale drugsstrategie of een nationaal actieplan Twee derde van hen is van plan deze beleidsdocumenten te evalueren