Werkgeheugenproblemen bij jongeren met niet-aangeboren hersenletsel Rosa Kroes Masterscriptie Orthopedagogiek Begeleiding: dr. P.F. de Jong en drs. C.M.C.M. Hendriks Amsterdam, mei 2008

Niet-aangeboren hersenletsel Wat wordt verstaan onder niet-aangeboren hersenletsel? Oorzaken Traumatisch hersenletsel Niet-traumatisch hersenletsel Gevolgen

Het werkgeheugen Model van Baddeley & Hitch (1974) Fonologische lus Visuospatiële kladblok Central executive

Central executive Inhibitie Flexibiliteit Updating

Werkgeheugenproblemen bij jongeren met NAH Eerder onderzoek: De fonologische lus: jongeren met NAH laten zwakkere prestaties zien op taken die de fonologische lus meten Flexibiliteit en inhibitie: jongeren met NAH lijken zwakker te presteren op taken die flexibiliteit en inhibitie te meten, maar resultaten niet eenduidig. Overige onderdelen: niet onderzocht

Dit onderzoek Alle onderdelen van het werkgeheugen Hypothese: Jongeren met NAH presteren slechter dan jongeren zonder hersenletsel. Schoolse vaardigheden: rekenen en lezen Executief functioneren bij de jongeren, geobserveerd door ouders/verzorgers en leerkrachten Hypothese: De ouders/verzorgers en leerkrachten van jongeren met NAH observeren meer problemen in de executieve functies dan de ouders/verzorgers en leerkrachten van jongeren zonder hersenletsel.

Participanten Jongeren met niet-aangeboren hersenletsel Hoe gematcht? Elf jongeren; 4 meisjes, 7 jongens. Gemiddelde leeftijd van 15 jaar (M = 15.31, SD = 2.27). Letsel: Niet-aangeboren gesloten hersenletsel als gevolg van een trauma Minstens zes maanden terug ontstaan Exclusiecriteria: niet-traumatische hersenletsel; aangeboren hersenletsel; open traumatisch hersenletsel; een IQ lager dan 50; een psychiatrische diagnose. Allemaal ingeschreven bij Heliomare: leerling (5) , revalidatiekliniek (2); begeleiding (4). 6 speciaal onderwijs; 5 regulier onderwijs Hoe gematcht?

Participanten Controlegroep Elf jongeren; 6 meisjes, 5 jongens. Gemiddelde leeftijd van 15 jaar (M = 15.23, SD = 2.13). Exclusiecriteria: hersenletsel, zowel aangeboren als niet-aangeboren, een IQ lager dan 50; psychiatrische diagnose. De jongeren vanuit speciaal onderwijs hadden allen een somatische/lichamelijke aandoening, als jeugdreuma of diabetes.

Instrumenten Controle-taken: Intelligentieniveau (5) Reactiesnelheid (7) Werkgeheugen Fonologische lus (2) Visuospatiële kladblok (1) Executieve functies Inhibitie (2) Flexibiliteit (3) Updating (1) Schoolse vaardigheden Rekenen (1) Technisch lezen (1) Observaties ouders/verzorgers en leerkrachten Executief functioneren bij hun zoon/dochter of leerling (1)

Procedure Hoe is het onderzoek verlopen?

Resultaten Intelligentieniveau

Resultaten Reactiesnelheid Baselinespeed Overige taken Trend

Resultaten Fonologische Lus Cijferreeksen Nonwoord Repetitie Test

Resultaten Inhibitie Hoofdeffect inhibitie Verschil tussen NAH- en controlegroep Samenhang met intelligentieniveau

Resultaten Overige componenten van het werkgeheugen Geen verschillen tussen de groepen; de NAH groep was soms zelfs beter dan de controlegroep. Samenhang met IQ Bij de meeste werkgeheugentaken sprake van samenhang met het intelligentieniveau Schoolse vaardigheden Geen verschillen tussen de twee groepen

Resultaten Executief functioneren waargenomen door ouders/verzorgers en leerkrachten Ouders/verzorgers Leerkrachten Intelligentieniveau

Discussie Hebben jongeren met NAH een lagere snelheid van reageren? Hebben jongeren met NAH problemen in de capaciteit van de fonologische lus? Hebben jongeren met NAH specifieke werkgeheugenproblemen? Waardoor verschillen de observaties van ouders van jongeren met niet-aangeboren hersenletsel van de observaties van ouders van jongeren zonder hersenletsel?

Aanbevelingen Toekomstig onderzoek: Grotere onderzoeksgroep Twee controlegroepen: een gematcht op intelligentieniveau en een gematcht op chronologische leeftijd Premorbide niveau van de jongeren meenemen