ICRP: Concepten en Aanbevelingen Hans Beijers, KVI-Groningen Stralingsbescherming Nivo 3 Inleiding – historisch overzicht ICRP concepten Uitwerking voor ‘Practices’ Uitwerking voor ‘Intervention’

Inleiding – historisch overzicht International Commission on Radiological Protection Bescherming van mensen tegen de nadelige gevolgen van ioniserende straling zonder het nuttig gebruik ervan onnodig te beperken. 1928 Oprichting tijdens 2de International Congres of Radiology Bescherming werkers tegen X- en radiumstraling Voorkomen van deterministische effekten (1 R/week) 1950 Ook andere bronnen van ioniserende straling Bescherming werkers en algemene publiek (0.3 rem/week) 1959 Algemene aanbevelingen ICRP-1 Voorkomen van stochastische effecten (50 mSv/jaar)

1964 ICRP-6 Rechtvaardigingsbeginsel en ALARA principe 1966 ICRP-9 Stochastische en deterministische dosislimieten. 1977 ICRP-26 Weefselweegfactoren wT, effectief dosisequiv. HE, systematiek. Stochastische risicofactor: 1.65 %/Sv. Verwerkt in EU basisnormen van 1980, basis van Nederlandse wetgeving. 1990 ICRP-60 Nieuwe definities en grotere risicofactoren (5 %/Sv), lagere dosislimieten. Verwerkt in EU basisnormen van 1996, basis van huidige Nederlandse wetgeving. 2007 ICRP-103 Nieuwe stralings- en weefselweegfactoren, exemption levels, iets veranderde risicofactoren.

2. ICRP-60 Concepten Oorzaak-gevolg keten Bronnen Momentaan (effectieve dosis) Toekomstig (volgdosis) Potentieel (risico) Blootstellingspaden Blootstelling aan straling Mensen Beroepsmatig Medisch Publiek

Practices: bestaande en voorgenomen handelingen die leiden tot blootstelling aan straling Intervention: bronnen zijn reeds aanwezig, verminderen van blootstelling aan straling Doel van stralingsbescherming Bescherming van mensen tegen de nadelige gevolgen van straling zonder het nuttig gebruik van straling onnodig te beperken.

Stochastische effecten geen drempeldosis kans, niet ernst, neemt toe met dosis lineair-kwadratische dosis-effect relatie Gegevens uit epidemiologische studies Hiroshima & Nagasaki patient gegevens (diagnostiek, therapie) stralingswerkers (Ra-schilders, U-mijnbouw) Belangrijkste problemen: vaststellen DDREF=2 (alleen voor b,g straling) projectiemodellen

Deterministische effecten wel drempeldosis ernst van het effect neemt toe met dosis sigmoide dosis-effect relatie Dosis (Gy) Effect 0.25 – 1 afname aantal bloedlichaampjes 2 – 4 fataal beenmergsyndroom 4 – 10 fataal maag-darm syndroom 10 – 100 centraal zenuwstelsel syndroom

3. Systematiek voor Practices Rechtvaardiging, optimalisatie en dosislimieten Rechtvaardiging keuze tussen verschillende opties netto gunstig resultaat niet alleen stralingsaspecten nieuwe en bestaande praktijken

Optimalisatie ALARA, met inachtname van economische en sociale factoren brongericht individuele en kollektieve effectieve dosis multi-attribuut analyse bronafhankelijke deelnormen

Dosislimieten randvoorwaarden bij rechtvaardiging en optimalisatie individu gericht continue blootstelling tot net boven limiet is onacceptabel niet universeel toepasbaar toegekend in jaar van blootstelling begrenzen van detriment t.g.v. stochastische effecten voorkomen van deterministische effecten

Practices: beroepsmatige blootstelling Blootstelling aan straling op het werk dat onder verantwoordelijkheid valt van het management Blootstelling aan natuurlijke bronnen Radon: indien aangegeven door de overheid Materialen die aanzienlijke hoeveelheden natuurlijke radioactiviteit bevatten: aangegeven door de overheid Commerciële luchtvaart Ruimtevaart Optimalisatie: bronafhankelijke deelnormen

Dosislimieten toepassingsgebied verruimt t.o.v. ICRP-26 vaststelling limiet anders dan ICRP-26 acceptabel, tolerabel, onacceptabel multi-attribuut analyse totale kans op fatale kanker aantal verloren levensjaren afname levensduur kans op niet-fatale kanker erfelijke effecten detriment:

Dosislimieten voor beroepsmatige blootstelling 20 mSv per jaar gemiddeld over 5 jaar (dus 100 mSv in 5 jaar) met een maximum van 50 mSv in 1 jaar additionele deterministische limieten voor ooglens en huid: ooglens 150 mSv per jaar huid 500 mSv per jaar gemiddeld over 1 cm2 voor zwangere vrouwen: buik 2 mSv voor zwangerschapsperiode maximale inname 1/20 ALI

Practices: medische blootstelling Blootstelling aan straling t.b.v. medische diagnose/therapie Blootstelling van familieleden en verzorgers van patiënten Blootstelling van vrijwilligers Rechtvaardiging: ook beroepsmatige, publieke en evt. potentiële blootstelling beschouwen Optimalisatie: dosisreductie in diagnostiek deelnormen Dosislimieten: niet van toepassing Bij zwangere vrouwen bestraling van onderbuik zo mogelijk vermijden

Practices: publieke blootstelling Alle blootstellingen aan straling anders dan beroepsmatig/medisch Beheersing: brongericht collectieve effectieve (volg)dosis per bron Optimalisatie: deelnormen kritieke groep beperking radioactieve lozingen

Dosislimieten: randvoorwaarde voor deelnormen gelden voor practices, niet voor intervention 1 mSv per jaar gemiddeld over 5 jaar additionele deterministische limieten voor ooglens en huid: ooglens 15 mSv per jaar huid 50 mSv per jaar gemiddeld over 1 cm2

Potentiële blootstelling voorbeelden: ongelukken, omgevingsveranderingen van belang voor opslag van r.a. afval, etc. van belang voor practices en intervention preventie en reductie risico analyse en risicolimieten pi = p1(D) · p(effect|D) multi-attribuut analyse geen dosislimieten

4. Systematiek voor Intervention van belang als bronnen en blootstellingspaden al aanwezig zijn vnl. van toepassing op publieke blootstelling Systematiek rechtvaardiging: netto gunstig resultaat optimalisatie: vorm, schaal, tijdsduur, evaluatie en monitoring dosislimieten: niet van toepassing, interventie nivo’s Voorbeelden radon r.a. afval van mijnen en industrieën ongelukken en noodgevallen