Onderzoek naar ethiek, leiderschap en professionele ontwikkeling In het finance-bacheloronderwijs

Programma 15.00 uur Welkom en inleiding 15.20 uur Pilot projecten Door Frank Jan de Graaf 15.20 uur Pilot projecten Door Hans Krabbe, Eric Melse & Eelco Hessling 15.50 uur Pauze 16.05 uur Ronde-tafeldiscussie Onder leiding van Frank Jan de Graaf en Hans Krabbe 16.45 uur Terugkoppeling ronde-tafeldiscussie 17.15 uur Borrel

Horizontale en verticale samenhang Beroepsvorming Hoofd, handen en hart. Onderwijsvisie HvA (HvA, 2013) HBO standaard (HBO Raad, 2009) Horizontaal de werkgebieden Gedegen theoretische bagage Verticaal beroepsvorming Onderzoekend vermogen Professioneel vakmanschap Beroepsethiek en maatschappelijke oriëntatie Beroepsproducten op de snijvlakken (LooBE 2013) Strategie Controlling Accounting Operations Management Werkgebieden Evidence-based practise Professioneel vakmanschap Beroepsethiek en bildung Bron: CAREM 3 3

Pilotprojecten

Hans Krabbe

Bankierseed rabobank Schiedam .

Eed mbo-bestuurders

Hoe ziet jouw eed eruit? Wat wil je beloven? Eed

Waar het allemaal om begonnen is Goed leven als persoon: deugdzaam bij jezelf blijven Goed samen leven: rechtvaardigheid voor allen

Mijn thema’s: 1. Taalbeheersing, argumentatie, discursieve vaardigheden, critical thinking 2. Communicatiemanagement, copywriting 3. Ethiek, bedrijfsethiek, ethisch leiderschap, ethische communicatie 4. Onderzoeksvaardigheden, onderzoek ethiek & pr en ethisch leiderschap 11

Praktijkonderzoek ethiek en leiderschap in het HvA-onderwijs: in de minor Inspirerend Leiderschap

Opzet Morele ontwikkeling als noemer? Evaluatie onderzoek naar ethisch leiderschap in minor Inspirerend Leiderschap Uitkomsten Ervaringen studenten Lessons learned

Vaak en veel minder vaak gehoorde oplossingen voor morele crises Regels, eed, codes, controle achteraf (positivisme) Ethische sensitiviteit (moreel instinct, morele emotie, opvoeding) Ethische reflectie: discussie, gesprek Sterke leider Ethische leiders: betekenisbouwers Ethisch inzicht en ethische kennis (gevoel & ratio, onderwijs & onderzoek)

Zoeken naar een noemer: ‘morele ontwikkeling’? leiderschap goed bestuur verantwoordelijkheid mvo professionele houding burgerschap maatschappelijke oriëntering duurzaamheid ethiek moraal cultuur bildung inspiratie

Gebaseerd op Kohlberg ontwikkelde ‘Rest de DIT’ (Defining Issues Test) voor individuele morele ontwikkeling. Morele ontwikkeling beroepsgroepen: Seminarians/philosophers 65.1 Medical students 50.2 Practicing physicians 49.2 Journalists 48.4 Dental students 47.6 Nurses 46.3 PR-professionals 46,2 Graduate students 44.9 Undergraduate students 43.2 Veterinary students 42.2 Navy enlisted men 41.6 Orthopedic surgeons 41 Adults in general 40 High school students 31 Prison inmates 23.7 Junior high students 20 (zie Coleman, R., & Wilkins,L.,2009)

Dimensies morele ontwikkeling Mate en bereik van morele betrokkenheid van autonome morele agent Mate en bereik van morele betrokkenheid van werknemer als deel van organisatie Bereik morele betrokkenheid: puur eigenbelang --- compassie --- altruïsme

Morele typen en rollen van professionals (Krabbe, 2013)

Enkele mogelijkheden onderzoek naar morele ontwikkeling in hbo-onderwijs DIT onder studenten en werkveld Onderzoek morele typen, rollen, stijlen van professionals. Beschrijvend, verwoordend en ‘vormend’ praktijkonderzoek naar gepercipieerde kenmerken, deugden, waarden, motieven en gedrag van zowel studenten als professionals. Voorbeeld: onderzoek in minor Inspirerend Leiderschap en Minor Beleggingsadvies Toetsend onderzoek naar ethiek en leiderschap in onderwijs (Eric Melse)

Korte evaluatie praktijkonderzoek naar ethisch leiderschap in minor Inspirerend Leiderschap

Vraagstelling onderzoek naar ethisch leiderschap Wat zijn de zelfpercepties van leiders in de financiële sector en zakelijke dienstverlening van het belang en de wenselijkheid van deugden/kenmerken, waarden, motieven en gedrag als ethische leiders? Wat zijn hun percepties van het belang en de wenselijkheid van deze aspecten voor hun leiders als ethische leiders? En hoe kunnen we deze percepties begrijpen?   Deelvragen Welke professionele deugden/kenmerken, waarden, gedrag en motieven vinden leiders belangrijk voor zichzelf als ethisch leider? Welke professionele deugden/kenmerken, waarden, gedrag en motieven vinden leiders belangrijk voor hun leiders als ethische leiders?

Methode Uitgebreide handleiding voor studenten Inleidend college voor studenten Kwalitatief In de organisaties Halfgestructureerde interviews In te vullen formulieren, minicase en open gedeelte

Opvallende verschillen met de academische literatuur Niet in literatuur wel uitkomst van ons onderzoek: Op anderen betrokken zijn of algemeen verantwoordelijk handelen (dit gaat verder dan mvo of duurzaamheid): empathie werknemers kunnen overtuigen eerlijk zijn daadkrachtig zijn Wel in literatuur, geen uitkomst onderzoek: fairness integriteit stimuleren ethisch gedrag consistentie

Ervaringen studenten De studenten gaven aan dat ze het fijn vonden om een ‘real life’ onderzoek te doen: zakelijke contacten leggen met de professionals die ze anders normaal niet zouden tegen komen De meeste studenten gaven aan dat het onderzoek leerzaam was Het was voor de studenten niet altijd gemakkelijk om de juiste respondenten te vinden. Dit had vooral te maken met de planning rondom jaarwisseling De handleiding met instructies werd als prettig ervaren De studenten gaven aan dat de enquêtevragen op elkaar leken

Evaluatie organisatie onderzoek Het lukte nog niet iedereen om goed door te vragen zonder hun eigen oordeel te geven. Ook stuurden een aantal studenten het interview te veel. Ze namen niet altijd een neutrale houding aan Interviewtraining is nodig

Evaluatieve opmerkingen studenten (1) ‘Het onderzoek heeft mij een stimulerend gevoel gegeven wat betreft leiderschap. Ik vond het een erg leuk en gemoedelijk interview. Ik hoop dat, wanneer ik zelf leider ben, ik net zo gepassioneerd kan spreken als zij’. ‘Het meest heeft mij verrast hoe de houding van de geïnterviewde tot een wisselend resultaat kan leiden. Wanneer je steeds doorvraagt bereik je veel meer resultaat en krijg je een soort wisselwerking tussen beiden en lijkt het een echt gesprek en verdwijnt de spanning’.

Evaluatieve opmerkingen studenten (2) ‘Wat denk je dat de enquêtevragen zullen opleveren? Inzicht in wat een leider belangrijk vindt en waarom hij hiernaar handelt. In één woord: praktijkervaring’. ‘Ik had verwacht dat ethische dilemma’s meer voorkwamen bij bijvoorbeeld banken, verzekeringsmaatschappijen en in de industrie. Ik realiseer me dat er waarschijnlijk nog heel veel ethische beslissingen elke dag worden genomen waar ik persoonlijk geen weet van heb. Sommige van deze beslissingen kunnen helaas het daglicht niet verdragen’.

Eric Melse

Lectoraat CGL Kwantitatief onderzoek bij financiële professionals Waarvoor? Kwantitatief onderzoek ondersteunt kwalitatief onderzoek door het inzicht te onderbouwen met enquêtes en testen Waarom? Om het onderzoeksresultaat te objectiveren Wanneer? Als een onderzoeksvraag aanleiding is om bij een grote groep studenten of financiële professionals het onderzoek uit te voeren Werkt kwantitatief onderzoek bij de HvA? Tijdens de FOS-les hebben we een pilot gedaan: - met een test van de manifest needs (motivatie) - studievertraging op dit moment - studievertraging op het moment van afstuderen - of de student verder wil gaan studeren - of de student als accountant wil gaan werken

MANIFEST NEEDS Intrinsic need for achievement A desire to achieve for its own sake Extrinsic need for achievement A desire to achieve in order to show that one is more capable of doing something The need for cooperation A desire to be with people and to cooperate The need for social interaction A desire to interact with others and to maintain and create affective relationships with others The need for power A desire to exert control and influence other people The need for leadership A desire to obtain a (formal) position of power The need for independence A desire to work alone or independently The need for responsibility A desire to go one’s own way, making decisions for oneself, uninfluenced but not coerced by others

Model 1 – Er is nu al sprake van studieachterstand ♂=34, 65% ♀=18, 35%

Model 2 – De student zal verder gaan studeren ♂=34, 65% ♀=18, 35%

Model 3 – De student wil een accountant worden ♂=34, 65% ♀=18, 35%

Lectoraat CGL Wat willen we gaan doen? Met ACC & BE studenten Kwantitatief onderzoek naar de drijfveren die prestatie en ethisch handelen beïnvloeden, zoals bijvoorbeeld: - studieresultaat - beroepskeuze - beroepsmatige beslissingen (met risico’s) Waarom? Om studenten meer te betrekken bij onderzoek als vast onderdeel van het curriculum (scriptievaardigheid, FOS) Als mogelijkheid voor studenten om zelf kwantitatief onderzoek te doen CGL onderzoeksprogramma Huidige negatieve perceptie van financiële professionals (bankiers, accountants) vraagt om praktijkgericht kwalitatief en kwantitatief onderzoek naar de onderliggende drijfveren die gedrag bepalen Volgende stap Het lectoraat wil graag met jullie samenwerken om kennis te verwerven en kennis te gebruiken in de opleidingen

Eelco hessling

Pauze

Ronde-tafeldiscussie

Ronde-tafeldiscussie Geef persoonlijke voorbeelden van best & worst practices betreffende ethiek en leiderschap Hoe kan je ethiek (en leiderschap) een plek geven in het onderwijs? Hoe kan de rol van praktijkonderzoek naar ethiek en leiderschap het onderwijs versterken? Wat is de ‘taal’? Hoe maak je de begrippen en bijbehorende competenties concreet?

Terugkoppeling Ronde-tafeldiscussie

Borrel