Effecten van alcohol & kwetsbaarheid voor verslaving

Inhoud Wat doet alcohol eigenlijk? Verwachte effecten of echte effecten? Directe en latere effecten Alcohol & agressie Alcohol & spanningsreductie Individuele verschillen in kwetsbaarheid voor alcoholisme Persoonlijkheidsfactoren Individuele verschillen in respons op alcohol

Wat doet alcohol eigenlijk? Proefpersonen: gezellig, spontaan, opgewonden, sexy, romantisch, sloom, agressief, creatief, onbezonnen, onbezorgd, rustig, moe, misselijk, melig, sociaal… Lijst = vol tegenstrijdigheden Effecten toegeschreven aan cultuur Feest ≠ feest zonder alcohol MAAR alcohol = zinloos geweld, verkeersdoden & verslaving

Verwachte effecten of echte effecten? = Gebalanceerd placebo design Verwachtingseffect = verticaal hoofdeffect: Verschillen in gedrag als functie van wat je denkt te drinken ‘Echte’ alcoholeffecten = horizontale hoofdeffecten: Verschillen tussen condities met & zonder alcohol, ongeacht men alcohol krijgt Bij lage dosis alcohol  voornamelijk verwachtingseffecten Bij hogere dosis alcohol  voornamelijk ‘echte’ alcoholeffecten Iemands individuele patroon van alcoholverwachting gemeten m.b.v. vragenlijst Individuele alcoholverwachtingen = goede voorspellers van iemands huidige & toekomstige drankgebruik Individuele verschillen in verwachtingen te maken met individuele verschillen in reactie op alcohol Reactie = genetisch bepaald ≠ tussen verwachte effecten & echte effecten = belangrijk onderdeel v. nieuwe methoden in preventie-onderzoek

Directe & latere effecten Directe effecten = wanneer alcoholpercentage in bloed stijgt & daalt Ook hoeveel drank in relatie tot geslacht & lichaamsgewicht speelt rol Bij lage dosis & direct na inname: alcohol = psychomotor stimulant ‘Echte’ alcohol effecten bij hogere dosis: Beperkingen in capaciteit om info te verwerken Verminderde motorische controle 2 fenomenen vaak met alcohol geassocieerd: Agressie Spanningsreductie

Alcohol & agressie = moeilijk Enerzijds: grote hoeveelheid correlationeel onderzoek dat aangeeft dat alcohol & agressie samenhangen Anderzijds: causaliteit is minder duidelijk Probleem: alcohol ook excuusfunctie in relatie tot agressie Onderliggende mechanisme van alcohol-agressie = concept van alcohol myopia (= alcoholbijziendheid) = attentie-allocatiemechanisme dat optreedt wanneer sprake van ‘responsconflict’ (= iets in omgeving zegt dat je ene moet doen, terwijl iets anders zegt dat je andere moet doen)

Alcohol & agressie Onder invloed v. alcohol  saillante, directe cues onevenredig veel aandacht & daarmee veel invloed op gedrag Wanneer saillante cues agressie uitlokken  agressie onder invloed > dan zonder alcohol Bv. Wanneer student op feestje huisbaas tegenkomt, die al weken niets aan de kapotte kachel doet, zal hij hem eerder huid vol schelden wanneer hij onder invloed is.

Alcohol & agressie Laboratoriumonderzoek: Agressie vooral na consumptie van alcohol indien sprake van responsconflict Relatie alcohol-agressie = afhankelijk van omstandigheden Wanneer directe cues bv. hulpvaardigheid uitlokken  mensen hulpvaardiger onder invlod Ook op andere gebieden alcoholmyopia Bv. onder invloed neiging om onveilig te vrijen

Alcohol & spanningsreductie Alcohol als middel om stress & negatief affect kwijt te raken  alcohol myopia Spanningsreductie enkel bij voldoende afleiding Wanneer geen afleiding  stress neemt toe na inname Appraisal-disruption model: moment waarop gedronken t.o.v. verschijnen van stressor = cruciaal Wanneer iemand onder invloed is op moment v. stress  stressreactie minder sterk

Individuele verschillen in kwetsbaarheid voor alcoholisme Gedragsgenetisch onderzoek: gedrag door genen & omgeving bepaald  tweelingstudies Alcoholafhankelijkheid heeft erfelijke component Kwetsbaarheid > bij kinderen v. verslaafden Maar meerderheid raakt zelf niet verslaafd Diverse genen spelen rol Sommige zijn specifiek gerelateerd aan kwetsbaar-heid voor verslaving aan 1 bepaald middel

Persoonlijkheidsfactoren Kwetsbaarheidfactor verslaving op jonge leeftijd: Impulsiviteit, gebrek aan controle over eigen gedrag & sensatiezucht Ook externaliserende gedragsproblemen (bv. hyperactiviteit) Kwetsbaarheidfactor verslaving op latere leeftijd: Angst, depressie…

Individuele verschillen in respons op alcohol 3 aspecten: Initiële activerende respons (stijgende bloed-alcohol curve) Latere respons (dalende curve) Effecten gerelateerd aan persoonlijkheid

Individuele verschillen in respons op alcohol Initiële activerende respons Bij kinderen van alcoholisten = relatief sterk  grotere hoeveelheid β-endorfine bij in korte tijd veel alcohol β-endorfine respons = genetisch bepaald Kinderen van alcoholisten ervaren meer positieve effecten direct na inname

Individuele verschillen in respons op alcohol Latere respons (dalende bloed-alcoholcurve): Kinderen van alcoholisten minder last van negatieve effecten van alcohol Onderzoek: iemand die goed tegen drank kan  méér risico om afhankelijk te worden van alcohol Andere genetische factor: Aziaten  enzym belangrijk voor afbraak van alcohol kan lever niet aanmaken  na lage dosis alcohol beroerd  = belangrijke beschermende factor

Individuele verschillen in respons op alcohol Persoonlijkheid Weinig gedragscontrole  meer alcohol > kwetsbaarheid = sterkere alcoholbijziendheid Positieve feedback-loop

Cleenewerck Céline Dank voor uw aandacht