De invloed van sekse en groepssamenstelling tijdens computer-ondersteund samenwerkend leren Jeroen Janssen, Gijsbert Erkens, Annemarie Schep Research Centre Learning in Interaction, Universiteit Utrecht Onderwijs Research Dagen 2006, Amsterdam projectnummer 411-02-121

Sekseverschillen tijdens interacties Leaper & Smith’s (2004) meta-analyse: Participatie (deelname aan interactie): ♂ = ♀ Affiliatief taalgebruik (bv. overeenstemming tonen, complimenten geven, ondersteunen): ♀ > ♂ Assertief taalgebruik (bv. kritiek geven, instrueren, argumenteren): ♂ > ♀. Verklaringen: Social role theory: Mannen vervullen traditioneel andere rollen dan vrouwen, waardoor stereotypen zijn ontstaan. Expectation states theory: Status van mannen en vrouwen tijdens interactie is verschillend.

Verwachtingen tijdens CSCL / CMC Tegenstrijdige verwachtingen over online samenwerking en communicatie: Tijdens online samenwerking dezelfde patronen als tijdens face-to-face samenwerking (Ridgeway, 2001). Door aard van het medium is status moeilijker te bepalen en speelt een minder grote rol. Verschillen worden kleiner (Kiesler & Sproull, 1992). Gebrek aan nonverbale mogelijkheden past minder goed bij vrouwen. Verschillen worden groter (Postmes & Spears, 2002).

Onderzoek naar invloed sekse en groepssamenstelling Participatie: Vaak ♂=♀, maar ook ♂>♀ en ♀>♂ . Invloed groepssamenstelling onduidelijk. Affiliatief taalgebruik: ♀>♂, bv. vaker overeenstemming tonen (Wolfe, 1999). Groepen gedomineerd door vrouwen: Meer affiliatief (Savicki et al, 1996; Van der Meijden, 2005). Assertief taalgebruik: ♂>♀, bv. meer dominantie en meer assertiviteit (Postmes & Spears, 2002; Herring, 1993). Groepen gedomineerd door mannen: Meer tegenargumenten en meer grof taalgebruik (Savicki et al., 1996).

Doel onderzoek Invloed van sekse en groepssamenstelling onderzoeken op: Participatie. Affiliatief taalgebruik. Assertief taalgebruik. Manier van samenwerken. Perceptie van de samenwerking. Kwaliteit van het groepsproduct. Verschillen met eerder onderzoek: Voortgezet onderwijs (i.p.v. hoger onderwijs). Langere periode (8 lessen in 4 weken). Synchrone communicatie i.p.v. asynchrone communicatie.

Onderzoeksopzet 5-VWO leerlingen (+/- 16 jaar). 40 vrouwen, 25 mannen. Groepsgrootte: 2-4. 16 groepen door vrouwen gedomineerd (♀D), 5 door mannen (♂D). Vak: Geschiedenis. Groepsopdracht: Praktische opdracht over heksen en heksenvervolgingen. Duur: 8 lessen in 4 weken. CSCL-omgeving: VCRI. Gegevens verzameld met vragenlijsten, analyse van chatprotocollen en analyse van groepsproducten.

CSCL-omgeving: VCRI Virtual Collaborative Research Institute. Groupware, gedeelde tools. Onderzoeks-projecten en praktische opdrachten. Communicatie synchroon (chat) en asynchroon (forum). Diverse tools (bronnen, tekstverwerker). Apart pro- gramma voor docenten.

Fragment 1 Paul: maar wat is dat dan wat er bij co-writer staat? Bas: het eerste streepej Paul: eerste streepje? Anne: ? Bas: ja. r staan er 2 bij opdr 1 Paul: en wat houd dat in? Bas: lees dan gewoon man Paul: ik zie bij opdr 1 3 bolletjes Bas: nou 1 daarvan gaat over 250 woorden typen Bas: dat moet jij doen Paul: maar leg me dan eens goed uit wat dat in de co-writer is? Bas: tering sukkel lees dan gewoon Anne: bas does ff normaal joh!

Fragment 2 Anouk: gaan we verder waar we gebleven waren?? Ellen: oui Anouk: hay daar ben je Anouk: welke ga jij nou eigelijk doen? Ellen: jaa nu ben ik er Ellen: k was bezig met 3 Anouk: toppie Ellen: alleen ik geloof dat ik een beetje vastloop dus k zal wel ff kijken Anouk: lukt het?? Ellen: jawohl Anouk: bij joris ook?? Joris: hmm jawqel Anouk: klinkt niet heel positief Anouk: ff vraagje Ellen: ja Anouk: hoe heette dat franse meisje ook al weer die later als heks op de brandstapel kwam Ellen: jeanne d’arc? Anouk: dank je

Resultaten 1: Participatie Chatuitspraken opgesplitst in dialooghandelingen. Dialooghandeling heeft één enkele communicatieve functie. Chatuitspraak kan bestaan uit een dialooghandeling, maar ook uit meerdere. Onderscheid in lange (>5 woorden) en korte (<=5 woorden) dialooghandelingen. Sekse: ♀>♂. Groepssamenstelling: ♂D=♀D.

Resultaten 2: Affiliatief taalgebruik Maakt gebruik van dialooghandelingen filter (Erkens et al. 2005). Affiliatief: Overeenstemming / bevestiging. Acceptatie. Prijzen. Sekse: Overeenstemming: ♀>♂. Acceptatie, prijzen: ♀=♂. Groepssamenstelling ♂D=♀D.

Resultaten 3: Assertief taalgebruik Instructies Ontkenningen Argumenten geven Negatief / grof taalgebruik Sekse: Instructies, negatief/grof taalgebruik: ♂>♀. Argumenten geven: ♀>♂. Ontkenningen: ♂=♀. Groepssamenstelling Instructies, argumenten, negatief/grof: ♂D=♀D. Ontkenningen: ♀D>♂D.

Resultaten 4: Manier van samenwerken Instrument: Codeerschema voor online discussies. 4 hoofdcategorieën: Taakinhoudelijk. Regulatie van taakprocessen. Sociale processen. Regulatie van sociale processen. Sekse: Positieve evaluaties van taakuitvoering & Bereiken en bewaken van wederzijds begrip : ♀>♂. Begroetingen, negatief groepsklimaat & off-task: ♂>♀. Groepssamenstelling: Verlies van wederzijds begrip: ♀D>♂D. Off-task: ♂D>♀D.

Resultaten 5: Perceptie van de samenwerking Instrument: 2 schalen in vragenlijst: Positief groepsgedrag. Negatief groepsgedrag. Sekse: Vrouwen rapporteren meer positief en minder negatief groepgedrag. Verschillen zijn slechts marginaal significant (p=.08, p=.07). Groepssamenstelling: ♂D=♀D.

Resultaten 6: Kwaliteit van het groepsproduct Groepsproducten beoordeeld op: Gebruik van bronnenmateriaal. Inhoud en argumentatie. Tekstconstructie en taalgebruik. Groepssamenstelling: ♂D=♀D.

Samenvatting Resultaten stemmen deels overeen met eerder onderzoek: Vrouwen meer affiliatief taalgebruik. Mannen meer assertief taalgebruik. Weinig effecten van groepssamenstelling. Resultaten deels verschillend van eerder onderzoek: Vrouwen participeren meer tijdens online samenwerking. Vrouwen geven meer argumenten.

Discussie Klein aantal leerlingen (65) en groepen (21). Geen verklaring voor gevonden verschillen tussen mannen en vrouwen. Invloed van groepssamenstelling nog onduidelijk door beperkt aantal groepen met alleen mannen of alleen vrouwen. CSCL nadelig voor mannelijke leerlingen? (minder participatie en minder argumenten)

Einde E-mail: j.j.h.m.janssen@fss.uu.nl URL: http://edugate.fss.uu.nl