De financiering van de gemeenschappen en de gewesten na de zesde staatshervorming Responsabilisering in de schaduw van Europa K. Bams & dr. T. Corthaut
Dubbel Voorbehoud 1) Ceci n’est pas un auditeur 2) I am from Barcelona, I know nothing
De financieringswet voor juristen Geen cursus staathuishoudkunde Wel: o Constitutioneel kader o Geïllustreerd met concrete mechanismes Belasting der niet-inwoners Responsabilisering o De schaduw van Europa
Constitutioneel kader Artikelen 175 en 177 Grondwet
Twee basisprincipes Een bijzondere wet stelt het financieringsstelsel voor de Vlaamse en de Franse Gemeenschap en de drie gewesten vast De Parlementen regelen, elk voor zich, de bestemming van hun ontvangsten bij decreet/ordonnantie
De bijzondere financieringswet Onleesbaar (voor juristen) o Cijferreeksen: duidelijke gevolgen, onduidelijke redenen o Formules: duidelijke parameters, onduidelijke gevolgen Niettemin: o Gelijkheidsbeginsel? o Artikel 23 GW? o Legaliteitsbeginsel: Bijzondere wet Delegaties aan de gewone wetgever Gewone wetgever als doodgraver van de bijzondere wetgever
Regelen van de bestemming van de inkomsten Middelenoverdrachten houden meestal verband met bevoegdheidsdomein Middelen worden niettemin vermengd andere prioriteiten Kan de bijzondere wetgever sturen? o Gelet op artikel 175, 2 e lid en 177, 2 e lid GW o Gelet op de bevoegdheidsverdelende regels
De principes geïllustreerd Artikelen 175 en 177 Grondwet
Gelijkheidsbeginsel (1)
Gelijkheidsbeginsel (2) Vlaanderen moet prima facie procentueel meer CO 2 uitstoot reduceren dan andere gewesten Een zwaardere Vlaamse inspanning in de toekomst kan worden verklaard doordat Vlaanderen voor de periode nog enigszins achterop hinkt, en dus nu nog een zwaardere inspanning moet doen om in 2030 uiteindelijk een gelijke besparing t.o.v te realiseren als de andere gewesten.
Artikel 23 GW Basisregel: middelen gaan over met bevoegdheid Niettemin: o Budgettaire sanering o Bijdrage in de vergrijzingskost o Middelen volgen niet langer de economische groei Extreem scenario: kan de GGC te weinig middelen hebben voor de kinderbijslagen? o Demografische ontwikkelingen o Geen eigen fiscale ontvangsten ↔ steun BHG o Artikel 23 GW bindt ook bijzondere wetgever
Legaliteitsbeginsel Lokalisatiecriterium belasting der niet-inwoners (artikel 54/2 Bijz. Fin. W.) Basisregel: BNI = exclusief federaal Maar: verrekening gewestelijke belastingregels omwille van vrij verkeer (EU/EER) Probleem: lokalisatie aan bepaald gewest gedelegeerd aan gewone wetgever o I.t.t. de oneigenlijke gewestbelastingen en de personenbelasting (lokalisatiecriterium in bijz. wet) o Geen invloed op bevoegdheden o Wel invloed op de middelen van de gewesten
Het klimaatresponsabiliseringsmechanisme 1) Wat? Gewesten moeten CO 2 -uitstoot gebouwen verminderen volgens traject in bijlage Bonus/malus-systeem Verdeling opbrengst veiling uitstootrechten o Bonus: tot 100% federaal aandeel o Malus: tot 50% aandeel gewest Opbrengst aan te wenden voor klimaatdoelstellingen
Het klimaatresponsabiliseringsmechanisme 2) Problemen Financiering v. bevoegdheid Proportionaliteit beleidssturing Artikel 177 GW o Legaliteitsbeginsel o Uitgaven Band met substitutiemechanisme (16, §3 BWHI)
Het klimaatresponsabiliseringsmechanisme a) financiering v. bevoegdheid Bijzondere wetgever oefent de facto klimaatbeleid gewesten uit Micromanagement Uniformiteit al gegarandeerd door richtlijn 2010/31/EU RvSt ziet geen probleem Niettemin: o Verkeerd beleidsniveau o Contradictie met bevoegdheidswet: inperking bestaande gewestbevoegdheid
Het klimaatresponsabiliseringsmechanisme b) proportionaliteit bonus/malus Wanneer is (toegelaten) sturing via de financieringswet, een (problematische) beperking van de bevoegdheid van de gewesten? Geen coherent kader in Belgische rechtsorde Voorstel: US spending clause case law o South Dakota v. Dole - National Federation of Independent Business v. Sebelius o Evenredigheidstoets: “relatively mild encouragement” v. “it is a gun to the head” In dit geval: loterij o Bescheiden bedrag o Impact verschilt echter met marktprijs
Het klimaatresponsabiliseringsmechanisme c) Artikel 177 GW Legaliteitsbeginsel o Oorspronkelijke ontwerp bijgestuurd Bestemming van de fondsen o Verplichting om bonus te gebruiken voor klimaat o RvSt: 3 voorwaarden: 1° de bestemming van die bedragen rechtstreeks zou worden bepaald in internationale of Europese normen, 2° deze normen de overheid ter zake geen marge voor appreciatie zouden laten, 3° een gecoördineerde federale implementering van deze normen noodzakelijk zijn o Niet opgelost door Artikel 65quater, § 6, tweede lid, Bijz. Fin. W.
Het klimaatresponsabiliseringsmechanisme d) Band met substitutiemechanisme Nieuw artikel 16, § 4, BWHI: apart substitutiemechanisme voor internationale en EU klimaatverplichtingen Federale overheid krijgt keuze: o Ingrijpen via artikel 16 BWHI o Meerontvangsten via malus gewest
De schaduw van het Europees begrotingskader De verborgen staatshervorming
Europees begrotingskader Eurozone Maastricht-criteria o Begrotingstekort o Overheidsschuld Entiteit I v. Entiteit II Versterkt toezicht o Europees semester o Boetes
Prelude: ESM Europees Stabiliteitsmechanisme Bijdrage voor België verschuldigd door federale overheid Indien gebruik fonds t.v.v. België: voorwaarden o Voor federale niveau o Voor deelstaten? Gemengd verdrag? o Federale overheid heeft alleen geratificeerd o RvSt: federaal, maar ook gemengde elementen: Verbindingsbureau? Voorrechten en immuniteiten Collective action clauses o Vlaanderen wil alsnog instemmen
Begrotingspact Verdrag inzake stabiliteit, coördinatie en bestuur in de Economische en Monetaire Unie Gesloten door 25/28 EU lidstaten, naast de bestaande verdragen Kernverplichting: artikel 3: o In beginsel begroting in evenwicht of overschot o Verplicht automatisch mechanisme om maatregelen te nemen indien doelstellingen niet worden gehaald o Doelstelling en mechanisme moeten (quasi-) constitutioneel worden verankerd
Instemming met begrotingspact Onbetwist gemengd verdrag Nood aan voorafgaande grondwetswijziging? o Annaliteit van de begroting (artikel 174 GW) o Ontbreken van democratische controle o Artikel 34 GW o Hoe moet constitutionele verankering gebeuren? Aanpassing grondwet Grondwet + bijzondere wet Samenwerkingsakkoord
Samenwerkingakkoord13 december 2013 Federale overheid, gemeenschappen en gewesten onderschrijven doelstellingen belofte nemen van nodige maatregelen Gemeenten en provincies slechts indirect gebonden de afdeling Financieringsbehoeften van de Hoge Raad voor Financiën o Controle in kader mechanisme o Nood aan verzelfstandiging wijzing Bijz. Fin W. nodig Pro rata verdeling boetes – maar pro rata wat? Voorbehouden in instemmingsdecreten -en ordonnanties
Conclusie Responsabilisering in de schaduw van Europa
Conclusie