Hoofdstuk 24: Wisselmarkten Economie, een Inleiding Hoofdstuk 24: Wisselmarkten

Verschillende munten met wisselkoersen Wisselmarkten Nationaal geld Handel in één specifiek land Verschillende munten met wisselkoersen Handel tussen verschillende landen Prijs van buitenlandse munt uitgedrukt in termen van binnenlandse munt = wisselkoers

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden Wisselkoerssystemen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden Wisselkoerssystemen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit

Wisselkoersen (WKbuitenlandse munt) 1. Enkele begrippen Wisselmarkten Markten waar nationale munten geruild wordt tegen buitenlandse munten = buitenlandse deviezen = buitenlandse valuta Munten die door betrokken centrale banken vrij worden ingewisseld tegen munten van andere landen zijn convertibel Wisselkoersen (WKbuitenlandse munt) Prijzen van buitenlandse munten uitgedrukt in nationale munt

Voorbeeld wisselkoers (prijs van dollar in euro's) 1. Enkele begrippen Voorbeeld wisselkoers (prijs van dollar in euro's) Waarde Relatieve prijs van één eenheid buitenlandse munt Notering met vaste waarde in buitenland Beschouw Tabel 24.1. Prijs USD: 0,8158 euro’s Prijs Britse pond: 1,1991 euro

1. Enkele begrippen Relatieve prijs kan altijd omgekeerd worden (prijs van euro in dollars) Waarde Notering met vaste waarde in binnenland

Appreciatie versus depreciatie 1. Enkele begrippen Appreciatie versus depreciatie Appreciatie van dollar: dollars worden duurder Wisselkoers van dollar stijgt Keerzijde: depreciatie van euro: euro’s worden goed-koper

1. Enkele begrippen Arbitrage Stel: Wisselkoers van Japanse yen in Brussel = 0,009 euro, dus wisselkoers van euro in Japan zou 1/0,009 = 111,111 Japanse yen moeten zijn Echter: wisselkoers van euro in Tokio bedraagt slechts 100 Japanse yen Japanse yen is dan duurder in Tokio en euro is dan goedkoper in Brussel Winstmogelijkheden: personen zullen yen kopen in Brussel en verkopen in Tokio of euro’s kopen in Tokio en verkopen in Brussel Dit proces gaat verder tot koers van yen op beide plaatsen gelijk wordt

Oplossing: termijnmarkt 1. Enkele begrippen Wisselrisico Onzekerheid m.b.t. toekomstige koersen Bijvoorbeeld wanneer Belgische importeur in toekomst bepaalde geldsom moet betalen (in buitenlandse munt) Oplossing: termijnmarkt Belgische koper kan op termijnmarkt voor buitenlandse deviezen contract afsluiten om in toekomst buitenlandse munt te kopen tegen overeengekomen koers Wisselkoers op termijnmarkt en op contantmarkt Voorbeeld: yen duurder op termijnmarkt: agio Voorbeeld: yen duurder op contantmarkt: disagio

Oplossing 2: optiemarkt 1. Enkele begrippen Oplossing 2: optiemarkt Belgische koper kan op optiemarkt voor buitenlandse deviezen recht (calloptie) kopen om in toekomst buitenlandse munt te kopen tegen overeengekomen koers Importeurs Belgische verkoper kan op optiemarkt voor buitenlandse deviezen recht (putoptie) kopen om in toekomst buitenlandse munt te verkopen tegen overeengekomen koers Exporteurs Men is niet verplicht recht uit te oefenen: flexibiliteit Tegenover deze flexibiliteit staat premie

Onze transacties met buitenland 1. Enkele begrippen Onze transacties met buitenland Importtransacties en exporttransacties Kapitaaltransacties Interactie met wisselmarkt vaak via banken Indien bank deviezen aankoopt bij centrale bank, daalt voorraad (of reserve) buitenlandse deviezen van die centrale bank Bijgevolg: daling geldaanbod Banken staan (binnenlands) geld af in ruil voor deviezen

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden Wisselkoerssystemen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit

2. De prijsvorming op de wisselmarkten Prijs of wisselkoers van buitenlandse deviezen komt tot stand door werking van vraag en aanbod

2. De prijsvorming op de wisselmarkten Negatief geïnclineerde vraag naar dollars Gevraagde hoeveelheid dollars neemt af wanneer koers van dollar stijgt Vragers Europese importeurs Personen die Amerikaanse aandelen of obligaties kopen Ondernemingen die investeren in VS

2. De prijsvorming op de wisselmarkten Positief geïnclineerd aanbod van dollars Aangeboden hoeveelheid dollars neemt toe wanneer koers van dollar stijgt Aanbieders Europese exporteurs Amerikanen die Europese aandelen of obligaties kopen Amerikaanse ondernemingen die investeren in Europa

2. De prijsvorming op de wisselmarkten Evenwicht komt snel tot stand Doch wisselkoersen fluctueren van dag tot dag en van uur tot uur Reden: veelvuldige veranderingen in factoren die vraag en aanbod bepalen

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden Wisselkoerssystemen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit

3. Factoren die de prijsvorming beïnvloeden Beschouw Figuur 24.2.: Evolutie van euro-dollarkoers (dollars per euro) Periode 1999-2001: daling euro t.o.v. dollar Speculatieve zeepbel ‘Wall Street’ Periode 2002-2008: stijging euro van bijna 100% Ommekeer optimisme Tekorten op Amerikaanse lopende rekening Na 2008: eerst terugval, dan opnieuw piek Terugval: Europese schuldencrisis Bespreking van economische factoren Subtitels 3.1., 3.2. en 3.3.

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden 1. De economische activiteit in binnen- en buitenland 2. Het prijsniveau in binnen- en buitenland 3. De intrestvoeten in binnen- en buitenland 4. De verwachtingen en de rol van speculatie Wisselkoerssystemen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit

3.1. De economische activiteit in binnen- en buitenland Beschouw Figuur 24.3.: Economische activiteit in VS neemt toe Amerikaanse invoer neemt toe Europese uitvoer naar VS neemt toe Aanbod van dollars neemt toe Evenwichtswisselkoers van dollar daalt Dollar deprecieert en euro apprecieert Ceteris paribus Later komen ook effecten op kapitaalstromen enerzijds en verwachtingen anderzijds aan bod

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden 1. De economische activiteit in binnen- en buitenland 2. Het prijsniveau in binnen- en buitenland 3. De intrestvoeten in binnen- en buitenland 4. De verwachtingen en de rol van speculatie Wisselkoerssystemen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit

3.2. Het prijsniveau in binnen- en buitenland Beschouw Figuur 24.4.: Prijsstijging in VS Europese export wordt relatief goedkoper in VS Europese uitvoer naar VS neemt dus toe Aanbod van dollars neemt toe Europese invoer uit VS neemt af Vraag naar dollars neemt af (hoewel niet zeker) Uiteindelijk volume???, wisselkoers alleszins gedaald Inflatie  depreciatie Koopkrachtpariteitentheorie

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden 1. De economische activiteit in binnen- en buitenland 2. Het prijsniveau in binnen- en buitenland 3. De intrestvoeten in binnen- en buitenland 4. De verwachtingen en de rol van speculatie Wisselkoerssystemen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit

3.3. De intrestvoeten in binnen- en buitenland Beschouw Figuur 24.5. ECB verstrakt monetair beleid in Eurozone Intrestvoet in Europa stijgt Europeanen beleggen minder in buitenland Vraag naar dollars neemt af Buitenlanders beleggen in Europa Aanbod van dollars neemt toe Dollar deprecieert en euro apprecieert Intrestpariteitenrelatie

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden 1. De economische activiteit in binnen- en buitenland 2. Het prijsniveau in binnen- en buitenland 3. De intrestvoeten in binnen- en buitenland 4. De verwachtingen en de rol van speculatie Wisselkoerssystemen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit

3.4. De verwachtingen en de rol van speculatie Buitenlandse deviezen zijn ook activa waarvan prijs kan stijgen  mogelijkheid tot speculatie Speculeren: samenstellen van vermogen in functie van verwachte prijsveranderingen Voorbeeld Stel: verwachting dat intrestvoet VS zal stijgen Verwachting dat dollar zal appreciëren Vraagcurve naar dollars verschuift naar rechts Aanbodcurve van dollars verschuift naar links Netto-effect: stijging wisselkoers, met andere woorden, depreciatie van euro Deze evoluties gebeuren nog vóór intrestvoetstijging

3.4. De verwachtingen en de rol van speculatie Vorming verwachtingen: allerlei factoren Politieke evoluties Bepaald beleid, … Sociale gebeurtenissen Stakingen, demonstraties, … Verwachtingen domineren vaak koersvorming

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden Wisselkoerssystemen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit

Vorige paragraaf: geen overheidsinterventie 4. Wisselkoerssystemen Vorige paragraaf: geen overheidsinterventie Vrije prijsvorming op wisselmarkt Vraag en aanbod Dit zijn vlottende wisselkoersen Realiteit: vaak overheidsinterventie Prijsvorming niet volledig vrij Concreet Vooraf vaststellen van officiële wisselkoers Beperken van schommelingen in wisselkoers tot marge rond die koers Dit zijn vaste wisselkoersen

Vaste wisselkoerssystemen: Gebaseerd op vaste wisselkoersen Gouden standaard Deelnemende munten hadden vaste waarde in goud en waren inwisselbaar in goud Bretton Woods-systeem van vaste wisselkoersen Europees Monetair Systeem

Systeem van geleid vlottende wisselkoersen 4. Wisselkoerssystemen Systeem van geleid vlottende wisselkoersen Gebaseerd op vlottende wisselkoersen Vrije prijsvorming op wisselmarkt Maar af en toe interventie door overheden Koersbepaling van belangrijke munten in wereld dollar, euro, pond sterling, Japanse yen

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden Wisselkoerssystemen 1. Vaste wisselkoersen 2. Vlottende wisselkoersen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit

4.1. Vaste wisselkoersen Monetaire overheid Beschouw Figuur 24.6. Legt officiële koers vast Pariteit Legt marge rond pariteit vast waarbinnen wisselkoers vrij kan fluctueren Beschouw Figuur 24.6. Deense kroon en euro

Pariteit bedraagt 8 DKR voor één euro, met 4.1. Vaste wisselkoersen Pariteit bedraagt 8 DKR voor één euro, met Plafondkoers = 8,5 DKR Bodemkoers = 7,5 DKR Deense centrale bank zal ingrijpen wanneer boven-grens wordt doorbroken Linkerpaneel: geen interventie nodig Rechterpaneel: interventie nodig Meerbepaald: Deense centrale bank zal zelf euro’s aanbieden (deviezenreserves aanspreken)

Monetaire consequenties van overheidsinterventie: 4.1. Vaste wisselkoersen Monetaire consequenties van overheidsinterventie: Vraag naar buitenlandse deviezen = Uitgaven op de betalingsbalans Vraagoverschot euro’s komt dus overeen met tekort op betalingsbalans Deense monetaire autoriteit verkoopt deviezenreserves  geldhoeveelheid neemt af Kostprijs: verlies aan economische activiteit

4.1. Vaste wisselkoersen Andere problemen Oplossingen Reserves aan buitenlandse deviezen raken uitgeput Kapitaalvlucht uit Deense kroon door speculatie Oplossingen Pariteit en schommelingsmarges verhogen Devaluatie (van eigen munt) Op deze manier uitvoer en kapitaalinvoer stimuleren Systeem van vaste wisselkoersen verlaten

4.1. Vaste wisselkoersen Deense centrale bank kan ook ingrijpen wanneer ondergrens wordt doorbroken Meerbepaald: Deense centrale bank zal zelf euro’s vragen (deviezenreserves aanvullen)

4.1. Vaste wisselkoersen Problemen Oplossingen Steunmaatregelen voor buitenlandse munten doen geldaanbod toenemen  Inflatoire druk Oplossingen Pariteit en schommelingsmarges verlagen Revaluatie (van eigen munt) Compensatie door andere actiefposten van centrale bank te verminderen: sterilisatiebeleid

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden Wisselkoerssystemen 1. Vaste wisselkoersen 2. Vlottende wisselkoersen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit

4.2. Vlottende wisselkoersen Monetaire overheid Laat wisselkoersen vrij vlotten Wijzigingen in wisselkoersen hebben geen interne monetaire repercussies

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden Wisselkoerssystemen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit

5. Koopkrachtpariteit en intrestpariteit Twee grote verklarende theorieën voor evenwichts-wisselkoers Koopkrachtpariteiten Prijsverschillen in binnen- en buitenland Intrestpariteitstheorie Verwachtingen en intrestvoet

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden Wisselkoerssystemen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit 1. Theorie van de koopkrachtpariteit 2. Beleggingen, kapitaalmobiliteit en intrestpariteit 3. De intrestpariteitsrelatie en het economisch beleid

5.1. Theorie van de koopkrachtpariteit Evenwichtswisselkoers tussen twee munten bepaald door verhouding tussen prijsniveaus in die twee landen Evenwichtswisselkoers van USD in euro: Evenwichtswisselkoers is die koers die ervoor zorgt dat goed (overal) even duur is:

5.1. Theorie van de koopkrachtpariteit Procentuele verandering in wisselkoers is gelijk aan verschil tussen procentuele veranderingen in het algemeen prijspeil (inflatie) in beide landen Evenwichtswisselkoers moet veranderen als prijzen niet in gelijke mate veranderen op twee locaties Anders nieuwe arbitragemogelijkheden

5.1. Theorie van de koopkrachtpariteit Theorie van koopkrachtpariteit houdt geen rekening met Transportkosten en importbelemmeringen Beperkingen op verhandelbaarheid Wisselkoers kan dus afwijken van koopkrachtpariteit Feitelijke wisselkoers WK Evenwichtswisselkoers WK*

5.1. Theorie van de koopkrachtpariteit Afwijkingen tussen feitelijke wisselkoers en koop-krachtpariteit: Parameter R geeft verhouding tussen wisselkoers en koopkrachtpariteit We herschrijven nu als volgt: Nominale wisselkoers Reële wisselkoers

5.1. Theorie van de koopkrachtpariteit Indien R = 1 (d.w.z. WK = WK*) Theorie van koopkrachtpariteit geldt Indien R afwijkt van 1 (d.w.z. WK ≠ WK*) Afwijking van koopkrachtpariteit

5.1. Theorie van de koopkrachtpariteit Reële wisselkoers meet verhouding tussen Prijzen van Amerikaanse goederen en diensten in euro Prijzen van Europese goederen en diensten Verandering reële wisselkoers in tijd:

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden Wisselkoerssystemen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit 1. Theorie van de koopkrachtpariteit 2. Beleggingen, kapitaalmobiliteit en intrestpariteit 3. De intrestpariteitsrelatie en het economisch beleid

5.2. Beleggingen, kapitaalmobiliteit en intrestpariteit Belegger zal beleggingsstrategie kiezen die grootste rendement oplevert voor gelijk risico Vergelijking van rendementen niet altijd evident Waarde na één jaar van belegging van 1 euro op eurotermijnrekening is gelijk aan: Waarde na één jaar van belegging van 1 euro op termijnrekening in dollars is gelijk aan:

5.2. Beleggingen, kapitaalmobiliteit en intrestpariteit Waarde – uitgedrukt in euro – na één jaar, van belegging van 1 euro op termijnrekening in dollars is gelijk aan: Anders geschikt: WKe+1: verwachte (dollar)koers over één jaar

5.2. Beleggingen, kapitaalmobiliteit en intrestpariteit Vergelijk nu rendementen op eurobelegging met (in euro uitgedrukte) rendementen op dollarbelegging Intrestpariteit: Indien dollarbeleggingen meer (minder) opbrengen, neemt vraag naar dollars toe (af) Contantkoers van dollar zal stijgen (dalen) Opbrengst van dollarbeleggingen neemt af (toe) We krijgen uiteindelijk (door arbitrage):

5.2. Beleggingen, kapitaalmobiliteit en intrestpariteit Verhouding tussen toekomstige verwachte koers en huidige contantkoers  Verwachte procentuele verandering van contantkoers Intrestpariteit kan herschreven worden als:

5.2. Beleggingen, kapitaalmobiliteit en intrestpariteit Intrestpariteit, benaderend: Verwachte opbrengst van belegging in euro moet dus gelijk zijn aan verwachte opbrengst van belegging in dollar: Intrestvoet Verwachte appreciatie

5.2. Beleggingen, kapitaalmobiliteit en intrestpariteit Als Europese intrestvoet > intrestvoet in VS Verwachte koers van dollar (over jaar) zal in dezelfde mate moeten uitstijgen boven huidige dollarkoers

Wisselmarkten - Inhoudstafel Enkele begrippen De prijsvorming op de wisselmarkten Factoren die de prijsvorming beïnvloeden Wisselkoerssystemen Koopkrachtpariteit en intrestpariteit 1. Theorie van de koopkrachtpariteit 2. Beleggingen, kapitaalmobiliteit en intrestpariteit 3. De intrestpariteitsrelatie en het economisch beleid

5.3. De intrestpariteitsrelatie en het economisch beleid Beschouw volgende (benaderende) formules:

5.3. De intrestpariteitsrelatie en het economisch beleid Beschouw effecten van verandering in verwachtingen aangaande toekomstige dollarkoers We veronderstellen dat beleggers verwachten dat dollar in toekomst in waarde zal stijgen Twee mogelijke effecten Mogelijkheid 1: Europese monetaire overheid past intrestbeleid niet aan (intrestvoet verandert niet) Huidige koers zal moeten toenemen in zelfde mate van verwachting Zelfvoedend karakter van verwachtingen of ‘self-fulfilling prophecy’

5.3. De intrestpariteitsrelatie en het economisch beleid Mogelijkheid 2: Europese monetaire overheid wil contantkoers constant houden Intrestvoet zal moeten stijgen in Europa (of dalen in Verenigde Staten) Lage intrestvoet correspondeert dus met verwachte appreciatie contantkoers

5.3. De intrestpariteitsrelatie en het economisch beleid Beschouw effecten van verandering in intrestvoet in Verenigde Staten We veronderstellen dat intrestvoet stijgt Twee mogelijke effecten Mogelijkheid 1: Europese monetaire overheid past intrestbeleid niet aan (intrestvoet verandert niet) Huidige koers zal moeten toenemen in zelfde mate van intrestvoet

5.3. De intrestpariteitsrelatie en het economisch beleid Mogelijkheid 2: Europese monetaire overheid wil contantkoers constant houden Intrestvoet in Europa zal stijging in VS moeten volgen Conclusie: monetaire overheid staat voor keuze Huidige dollarkoers controleren Of: binnenlandse intrestvoet controleren Zij kan niet beide variabelen samen controleren Wisselkoersregimes en schokken: Vlottende wisselkoersen: effect op contantkoersen Vaste activa: effect op intrestvoet