Uitkeringsfraude in België gesitueerd Prof. dr. Jozef Pacolet Frederic De Wispelaere Hoger Instituut voor de Arbeid, K.U.Leuven

OLAF, Deterring Fraud by Informing the Public ‘The more people know about fraud, the more they discuss it, and the better society can fight it’ OLAF, Deterring Fraud by Informing the Public

Inhoud 1) Ruime definitie van sociale en fiscale fraude 2) Omvang van bijdragefraude en uitkeringsfraude 3) Uitkeringsfraude en misbruik 4) Conclusie

Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

Ruime definitie van sociale en fiscale fraude

Ruime definitie van sociale en fiscale fraude Ruime definitie om elk onderdeel in perspectief te kunnen stellen Evenwichtige en proportionele strijd tegen de fraude Geen tolereren of zelfs sublimeren van fraude, wat ook de vorm of omvang is Grens met criminele activiteiten

Omvang van bijdragefraude en fiscale fraude Raming ondergrondse economie volgens Nationale Rekeningen: 4,1% voor toegevoegde waarde; maar 0,7% lonen; 9,1% overige inkomens. Volume aan zwartwerk op basis van RSZ-gegevens: bijkomende recuperatie van 0,4% - 0,6% van alle lonen. Tussen 1993-1997 per jaar gemiddeld 521,53 miljoen euro aan lonen geregulariseerd tegen een RSZ-bijdragepercentage van 45% = 235 miljoen euro. Tussen 1998 en 2003 bedraagt dit gemiddeld 140 miljoen euro extra bijdragen. Niet aangegeven inkomen aan de fiscus: ophoging met 2,4% - 4,1% of 2,5 tot 3,8 miljard euro aan extra belastingen.

Uitkeringsfraude en misbruik: definitie Sociale fraude betreft elk misbruik inzake het sociale zekerheidsrecht, het arbeidsrecht en de sociale bijstand. Vormen van uitkeringsfraude en misbruik: Zich toe-eigenen waar men niet gerechtigd toe is … door foutieve of onvolledige verklaringen over zijn werkelijke toestand, overconsumptie, oneigenlijk gebruik. Probleem als met overige fraude (en fouten), met name waar afbakenen? “Het gemeenschappelijke kenmerk van alle verschijningsvormen van sociale fraude is dat men zich tracht te onttrekken aan de lasten die de overheden opleggen of dat men onterecht tracht te genieten van de baten die men uit deze overheden kan betrekken” (Pacolet & Geeroms, 1995).

Uitkeringsfraude en misbruik Remmen: moet toegekend worden; onder bepaalde voorwaarden; derde moet voorschrijven; controle van toelaatbaarheid; t.e.m. sociaal onderzoek, inkomens- en vermogenstoets. Controles zijn zeer tijdrovend dus automatiseren.

Uitkeringsfraude en misbruik: meten Hoe meten: zelfde probleem als bij zwartwerk Macro-modellen – te specifiek Enquêtes: één is gepland, m.n. SUBLEC-enquête (Survey Black Economy) Administratieve bronnen

Uitkeringsfraude en misbruik: meten SUBLEC (Survey Black Economy) Opzet survey omtrent volume en profiel ondergrondse economie of sociale en fiscale fraude Voorbeeld in tal van andere landen en ook door de EU gepropageerd Ruime definitie sociale en fiscale fraude Vraag en aanbod Directe bevraging via face-to-face interview 4 categorieën: loontrekkenden, zelfstandigen, uitkeringsgerechtigden, niet actieven

Uitkeringsfraude en misbruik: controle Welke administraties zijn betrokken: RVA, RIZIV, RVP, RKW, OCMW, … Hoe wordt het gecontroleerd: uitkeringsinstellingen, inspectiediensten parastatalen, overheid. Nieuwe risico’s: ‘sociale zekerheidskits’ (valse documenten, C4-fraude, fictieve ondernemingen) Nieuwe controlemethoden

Uitkeringsfraude en misbruik: politieke prioriteit Sociale parastatalen zijn betrokken in de SIOD College voor de strijd tegen fiscale EN sociale fraude Sociale fraude is zowel uitkerings- als bijdragefraude Specifieke ‘bijkomende inspanning’ gecoördineerd via SIOD. Gerealiseerd in 2008 bijdragefraude: 34 859 456 euro uitkeringsfraude: 33 472 186 euro (Bron: Vr. en Antw. Kamer, 2008-2009, 16 maart 2009, 52053 (Vr. nr. 200 van de heer G. D’haeseleer)).

Uitkeringsfraude en misbruik: politieke prioriteit - SIOD Zes vertegenwoordigers sociale partners Vier vertegenwoordigers Gewesten Secretaris NAR Directeur Bureau Voorzitter Directiecomité FOD WASO Voorzitter Directiecomité FOD Financiën Algemene Raad van Partners Voorzitter Directiecomité FOD SZ Commissaris- generaal FED. POL. Leidende ambtenaren TSW, SI, RSZ-inspectie, RVA-inspectie Procureur- generaal Een vertegenwoordiger van de Hoge Raad voor de zelfstandigen en de KMO’s Administrateurs- Generaal RSZ, RSVZ, RVA, RVP, RIZIV, RKW

Uitkeringsfraude en misbruik: raming 2008 Omschrijving Bedrag RVA Bedrag teruggevorderde uitkeringen 69 821 915 euro RIZIV Onverschuldigd bedrag uitkeringen 12 192 732 euro Onverschuldigd bedrag geneeskundige verzorging 541 372 euro RVP Bedrag van de kennisgeving van een schuld 17 883 465 euro RKW Fictieve ondernemingen 1 281 371 euro Totaal 101 720 855 euro Bron: Verslagen RVA, RIZIV, RVP

Uitkeringsfraude en misbruik: raming 2008 (specifiek RIZIV) Datamatching tussen invaliditeitsuitkeringen en RSZ-gegevens Vergoeding wegens beëindiging van de arbeidsovereenkomst 144 510 euro onverschuldigd bedrag aan uitkeringen Niet-toegestane maar bij de RSZ-aangegeven activiteiten 8 627 077 euro onverschuldigd bedrag aan uitkeringen Cumulatie van invaliditeitsuitkering met een niet-toegestane activiteit 1 405 810 euro onverschuldigd bedrag aan uitkeringen Onrechtmatige onderwerpingen aan de sociale zekerheid en frauduleuze onderwerpingen Voor de sector van de geneeskundige verzorging 541 372 euro Voor de sector uitkeringen 2 015 334 euro Totaal onverschuldigd bedrag uitkeringen 12 192 732 euro Totaal onverschuldigd bedrag geneeskundige verzorging Bron: RIZIV – Dienst voor Administratieve Controle, 2009

Bron: RVA-jaarverslag 2008 Uitkeringsfraude en misbruik: raming 2008 (specifiek RVA) Controle Bedrag ‘DIMONA-listings’ – onrechtmatig ontvangen (bevolen terugvordering) 20 838 687 euro (16,975 miljoen euro) Cumulatie werkloosheid – zelfstandige – onrechtmatig ontvangen 5 277 704 euro Task force C4 6 713 870 euro Controles gezinstoestand C-onderzoeken (fraudegevoelige sectoren) Totaal bedrag van de schuldvorderingen bij uitkeringsgerechtigden 69 821 915 euro Bron: RVA-jaarverslag 2008

Uitkeringsfraude en misbruik: raming 2008 (specifiek RVA) Jaar Bedrag van de schuldvorderingen bij uitkeringsgerechtigden Andere schuldvorderingen (bij ziekenfondsen, RVP, werkgevers) 2004 28 709 631,39 euro 49 723 614,72 euro 2005 37 627 714,56 euro 59 297 715,69 euro 2006 43 793 179,70 euro 65 684 736,89 euro 2007 53 877 782,82 euro 76 635 228,07 euro 2008 69 821 915,33 euro 93 487 214,87 euro Bron: RVA-jaarverslag 2008

Uitkeringsfraude en misbruik: hoe bestrijden? Moraliteit, gedrag Belasting,regulering, ‘red tape’ Controle, pakkans, handhaving

Uitkeringsfraude en misbruik: hoe bestrijden? Moraliteit, gedrag Belasting,regulering, ‘red tape’ Controle, pakkans, handhaving

Uitkeringsfraude en misbruik: hoe bestrijden? Moraliteit, gedrag Belasting,regulering, ‘red tape’ Controle, pakkans, handhaving

Uitkeringsfraude en misbruik: hoe bestrijden? Moraliteit, gedrag Belasting,regulering, ‘red tape’ Controle, pakkans, handhaving

Conclusie Sociale uitkeringsfraude is vergelijkbaar met bijdragefraude: definitieproblemen; verscheidene vormen; niet zichtbaar en meetbaar; ondermijnt publieke financiën; sociale zekerheid, billijkheid; riskeert in criminele sfeer te belanden.

Conclusie Krijgt meer aandacht Controlepotentieel neemt toe: e-government, risico- analyse Raming: is op basis van huidige cijfers ± 100 miljoen euro teruggevorderd