Langer doorwerken in Nederland Dr. D. Scheele Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Directie Arbeidsmarkt en Sociaaleconomische Aangelegenheden Beleidsseminarie over mobiliteit in de latere loopbaan HIVA KU Leuven, 4 december 2012

Inhoud Oudere werknemers terug van weg geweest Achtergronden en beleid van langer doorwerken De imperfecte arbeidsmarkt van oudere werknemers

Vervroegd uittreden van 55+werknemer in jaren ’80 is bron van huidige problematiek Economische malaise begin jaren ‘80 Grote instroom van jongeren op de arbeidsmarkt Ruimhartig vorm gegeven sociale zekerheid Ouderen op de arbeidsmarkt moeten plaats maken voor jongeren Vervroegde uittredingsregeling in cao’s (VUT regeling) (1980) Sociaal pensioen tegen jeugdwerkloosheid Vervangingsratio bijna 100%; rond 60 jaar met de VUT Oneigenlijk gebruik arbeidsongeschiktheidsregeling Uitvoering door sociale partners Algemene rekenkamer (1992), Parlementair onderzoek (1993) Langer doorwerken in Nederland 4 december 2012

Controle over arbeidsrisico’s Langer doorwerken in Nederland 4 december 2012

Netto arbeidsparticipatie 55 tot 65 jaar Langer doorwerken in Nederland 4 december 2012

Ommekeer door activerend beleid Ontmoediging vervroegde uittreding Afbouw VUT en prepensionering (62 jr, 75%) Vervroegde uittreding actuarieel kloppend gemaakt Terugdringen van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid Lagere vervangingsratio (70% sinds 1987) Loondoorbetalingsverplichting bij ziekte (1996 1 jr, 2004 2 jr) Premiedifferentiatie (1998) Herziening arbeidsongeschiktheidsregelingen door onderscheid volledig en gedeeltelijk ongeschikt (2006) Langer doorwerken in Nederland 4 december 2012

Pensioneringsleeftijd naar opleidingsniveau Langer doorwerken in Nederland 4 december 2012

Het perspectief van langer doorwerken Overheidsbeleid Pensioengerechtigde leeftijd 2018: 66 jr 20 2021: 67 jr vervolgens stijging met levensverwachting Verbetering ontslagrecht versobering werkloosheidsverzekering Private kosten van pensionering gestegen door afbouw regelingen Willen en kunnen doorwerken Arbeidsomstandigheden fysiek en psychosociaal Baankenmerken en loopbaan Gezondheid Houding van werkgevers Minderheid positief over langer doorwerken in eigen bedrijf Langer doorwerken in Nederland 4 december 2012

Arbeidsmobiliteit van werknemers naar leeftijd Langer doorwerken in Nederland 4 december 2012

Dilemma mobiliteit en/of participatie Arbeidsmarkt voor ouderen functioneert niet goed Institutionele belemmeringen voor mobiliteit (meenemen pensioenrechten, verlies anciënniteitsrechten, van vaste baan naar flexibele baan, ‘gouden kooi’) Oudere werknemers zijn duur (loondoorbetalingsverplichting bij ziekte, ontziemaatregelen, afstand loon en productiviteit) Imagoprobleem (‘leeftijdsdiscriminatie’) Bij werkloosheid 55+ kans op nieuwe baan 20% Verbetering ontslagrecht versobering werkloosheidsverzekering Arbeidsmarktwerking (juiste persoon op juiste plek) Sociale rechtvaardigheid (balans vaste en flexibele banen) Risico van uitstroom van ouderen Langer doorwerken in Nederland 4 december 2012

Maatschappelijke opgave langer doorwerken Van bovenaf Overheid: fiscale stimulering langer doorwerken (< € 50k), sociale overreding Sociale partners: langer doorwerken in cao’s (van generieke ontziemaatregen naar … , flexibiliteit in loonschalen), doorstroomarrangementen zware beroepen (bouwnijverheid) Van onderop (bedrijven) Wennen aan ouderen op de werkvloer (herstelbehoefte) Arsenaal aan (bewezen effectieve) HR interventies (ontwikkelen, motiveren, in eigen kracht zetten) Arbeidstijden (onregelmatige werktijden, deeltijd) Gezondheidsbevordering (werkdruk en autonomie) Langer doorwerken in Nederland 4 december 2012

Verbetering arbeidsmarkt ouderen Wat is de juiste maatvoering van bescherming en activering? Hoe creëren we qua arbeidskosten een gelijk speelveld tussen oud en jong? Maatschappelijke gewenning neemt tijd Geen wonderen verwachten Langer doorwerken in Nederland 4 december 2012