Datum: 3 oktober 2013 Spreker: Marloes Blokhuis Veilig leren drinken

Wat komt vanavond aan de orde 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Wat komt vanavond aan de orde normale zuigontwikkeling prematuur zuigpatroon Early Feeding Skills overige voedingsproblemen bij baby’s filmpjes

Normale zuigontwikkeling 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Normale zuigontwikkeling Vanaf geboorte tot 3e-5e maand: orale reflexactiviteit reflexmatig zuigen Vanaf ongeveer 3 maanden: ontwikkeling willekeurige zuigmotoriek

Wat is zuigen? Zuigen bestaat uit: 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Wat is zuigen? Zuigen bestaat uit: suctie: negatieve druk, ontstaat bij kaakopening compressie: positieve druk, ontstaat bij kaaksluiting Tong moet kunnen cuppen. Tong maakt contact met de onderlip, ligt dus laag in de mond. Kaak moet een stukje dalen (niet te veel i.v.m. loslaten van ‘zuigzegel’,

Kenmerken normaal zuigpatroon 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Kenmerken normaal zuigpatroon ritmisch herhalend geheel,ademen continue en ongestoord (10-30 zuigbewegingen per reeks) korte pauzes geen stress, benauwdheid, verkleuring geen verslikken en/of knoeien geen bijgeluiden Zuigen-slikken-ademen: 1:1:1,later 2-3:1:1 Vanaf 37 weken p.m. verloopt zuigen-slikken-ademen meestal vloeiend en gecoördineerd

Wat is nodig voor een goede coördinatie zuigen-slikken-ademen? 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Wat is nodig voor een goede coördinatie zuigen-slikken-ademen? efficiënt zuigen, zowel suctie als compressie fase snel slikken minimale luchtweg afsluiting, Dit duurt bij a termen 0,35 - 0,7 seconde (Koenig et al, 1990) Benoemen dat het om voedend zuigen gaat (bv. a terme +/- 60 keer per minuut, in totaal 30 sec. ademweg gesloten)

Verschil voedend – niet voedend zuigen: 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Verschil voedend – niet voedend zuigen: Niet voedend zuigen (nvz) Twee keer zo snel Korte kaakbewegingen Minder coördinatie nodig, want geen/minder slikken Tegelijkertijd ademen Voedend zuigen (vz) Langzamer Grote kaakbewegingen Coördineren zuigen/ slikken/ademen Adem wordt onderbroken inleiden; goed aan fop wil niet zeggen goed aan de tepel/speen 7

Zuigontwikkeling eerste levensmaand a terme geborenen 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Zuigontwikkeling eerste levensmaand a terme geborenen Toename efficiëntie drinken: van 00.231 naar 0.438 cc per slik toename aantal zuigbewegingen per minuut zuigritme van 1:1:1 gaat naar 2:1:1 of 3:1:1

Kenmerken prematuur zuigpatroon 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Kenmerken prematuur zuigpatroon 3-5 zuigbewegingen per reeks lange pauzes afstemming van het zuigen, slikken en ademen is nog in ontwikkeling zuigen overheerst ademen

Problemen bij prematuren 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Problemen bij prematuren onrijp zenuwstelsel (wiring) overdaad aan negatieve prikkels in mond/keelgebied moeite met coördinatie tussen zuigen, slikken en ademen instabiliteit fysiologische parameters (hartslag, ademhaling, saturatie, bloeddruk, temperatuur) Waaiend gras hoog paadje negatief paadje

Uit onderzoek blijkt dat……(Da Costa 2012) 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Uit onderzoek blijkt dat……(Da Costa 2012) prematuren ontwikkelen later en op een andere manier een normaal zuigpatroon zwangerschapsduur en geboortegewicht zijn bepalende factoren op de uitgerekende datum heeft 25% van de prematuren een normaal zuigpatroon tien weken na de uitgerekende datum heeft 75% een normaal zuigpatroon 11

Waarom is saturatie zo belangrijk? 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Waarom is saturatie zo belangrijk? voor zuurstofvoorziening van de organen, met name de hersenen saturatiedaling >hartslag daalt; ademfrequentie stijgt; evt. apneu kind voelt zich beroerd tijdens saturatiedaling Saturatie moet >88% (prematuren), > 92 % a term)zijn Luisteren kijken

3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Evt. gevolg na een paar forse dippen komt er associatie tussen de saturatiedaling/niet prettig voelen en de voeding of speen in de mond > dus….. de baby gaat voeding en tenslotte ook de speen weigeren > dus….. begin eetprobleem (later)

Gegevens uit diverse onderzoeken (bij prematuren) 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Gegevens uit diverse onderzoeken (bij prematuren) Bij 6 mnd. 6x meer last van spugen en 3x meer de neiging tot hoesten bij dikvloeibaar voedsel Bij 12 mnd. 4x meer moeite met stukjes in het eten en 9x vaker hoesten bij kauwbaar voedsel Tussen 8-12 mnd. achterstand en gebrek aan ervaring is een kritische factor, wat betreft wennen aan nieuw eten en nieuwe voedingsmodaliteiten (drinken uit beker, kauwen, zelf eten) (Pickler et al, 2009) Mogelijke gevolgen

Gebrek aan ervaring bij prematuren 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Gebrek aan ervaring bij prematuren 8 maanden: 12% nog geen gepureerde lepelvoeding 40% eet nog niet zelf koekje 30% nog geen slokje uit beker 12 maanden: 8% eet nog niet zelf een koekje of brood 51% eet nog geen geprakt eten 23% eet heel weinig gevarieerd 13% kan geen 4-5 slokjes achter elkaar uit beker drinken

Doel Early Feeding Skills (Suzanne Thoyre) 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Doel Early Feeding Skills (Suzanne Thoyre) Manier van kijken naar voedingsvaardigheden van prematuren en een zo optimaal mogelijk oefenmoment creeren om voedingsproblemen te voorkomen. Trainen van onszelf en elkaar bij borst en flesvoeding (borst eerder veilig) prematuren Opbouwen ervaring

Early Feeding Skills Assessment 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Early Feeding Skills Assessment Oral readiness, o.a. spierspanning, voedingshouding Oral feeding skills, mogelijkheid om slikken en ademen te coördineren, fysiologische parameters op pijl te houden Oral feeding recovery (gedurende eerst 5 min. na de voeding, o.a. saturatie) Aanvankelijk een lijst Observatielijst met 36 items: 4 a 4tjes daarom verkorte checklist.

Doel verkorte versie EFS/EFS-checklist 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Doel verkorte versie EFS/EFS-checklist maximaliseren veiligheid orale voeding door minimaliseren saturatiedalingen, verslikincidenten en stress-signalen optimaliseren ervaringen orale voeding voor zowel kind als zijn directe omgeving rekening houden met variatie in mogelijkheden van een prematuur op verschillende momenten nijmegen

Wanneer toe aan orale voeding (orale bereidheid): 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Wanneer toe aan orale voeding (orale bereidheid): (klinisch) baseline saturatie boven de 88 % (prematuren) ; 92% (a termen) Lichaam in voldoende flexie met armen en handen in de middenlijn Rooting reflex opwekbaar (openen mond en tong laag); voldoende alert adequate state voldoende energie, handhaving tonus en flexie lichaam Toelichten…gebogen positie, geen slap slaperig kind. Kan enige tonus opbouwen. Reactie op reflexen 19

3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Aandachtspunten accepteer zelfgenomen pauzes om te ademen en zich te herstellen, dus niet stimuleren door te drinken tijdens pauzes let op stress signalen (bv. eerder een Special Need Feeder) DrBrown

Aanpassingen voeden in zijligging 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Aanpassingen voeden in zijligging beperk de ‘flow’ waardoor het kind tijd krijgt om te rusten zonder zich te verslikken zuigreeksen onderbreken

Voordelen van voeden in zijligging 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Voordelen van voeden in zijligging niet tegen zwaartekracht ademen kost minder energie om te ademen de longen kunnen beter expanderen voeding loopt eerst in de wang (niet direct achter in de mond) typische positie voor borstvoeding (veel op dezelfde manier voeden/ hoe consequenter hoe beter)

Stress signalen wegdraaien van de speen wenkbrauwen optrekken/ fronsen 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Stress signalen wegdraaien van de speen wenkbrauwen optrekken/ fronsen neusvleugelen ogen knipperen onrustig worden zwaaien met armen abnormaal ademen –zuigen -slikken patroon saturatiedaling (maskeren) Let op: kinderen die erg moe zijn kunnen geen stress signalen meer laten zien. Mn prematuren 23

Vertaling naar de praktijk Waar komt het nu concreet vaker op neer: 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Vertaling naar de praktijk Waar komt het nu concreet vaker op neer: Letten op de signalen van het kind 2. Voeden in zijlig 3. Vaker een lowflow speen 4. Zuigreeksen onderbreken indien nodig Bijv na drie keer zuigen even speen iets terughalen waardoor jij een pauze moment creeert voor het kind 24

Voorbeelden ‘low flow’ spenen 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Voorbeelden ‘low flow’ spenen Difrax S Dr. Brown fase I evt. Prematurenspeen Special Need Feeder haberman

Niet-voedend zuigen vóór de fles: (vooral bij moeilijke drinkers) 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Niet-voedend zuigen vóór de fles: (vooral bij moeilijke drinkers) Voordeel : Activeren reflexen Alert maken baby Betere groei (DiPietro e.a. ’94) Vermindert stress (Field ’93) Oefening voor voedend zuigen (Pickler e.a. ’96) Betere spijsvertering (Widstrom e.a. ’98) Nadeel: - lang niet voedend zuigen kost energie Waarom is dat niet voedend zuigen nu eigenlijk zo belangrijk!!!

Overige voedingsproblemen bij baby’s 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Overige voedingsproblemen bij baby’s

Problemen borstvoeding/flesvoeding 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Problemen borstvoeding/flesvoeding slechte coördinatie zuigen, slikken, ademen (knoeien, (nét niet) verslikken, korte reeksen) moeilijk op te wekken voedingsreflexen responsiviteitsproblemen (rond 3 maanden, kan ook al eerder)

Interventie slechte coördinatie 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Interventie slechte coördinatie aanpassen speen/fles (low flow) aanpassen voeding (indikken) gebruik maken van de voedingreflexen ritme aanbrengen in zuigreeksen (b.v. max.5 zuigbewegingen) houding aanpassen (zijligging, nekverlenging, heupflexie, schouders ondersteunen, licht romprotatie)

Interventie moeilijk op te wekken voedingreflexen 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Interventie moeilijk op te wekken voedingreflexen stimuleren reflexactiviteit (altijd voor het aan bieden van de speen gebruik maken van voedingsreflexen!) houding aanpassen (nekverlenging, heupflexie, schouders ondersteunen, licht romprotatie) kleine hoeveelheden op wakkere momenten Reflexen noemen en hoe te stimuleren Rooting Zuigreflex palmomentaal

Wanneer logopedie in consult? 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Wanneer logopedie in consult? (klinisch)Bij start orale voeding bij prematuren (op indicatie/n.a.v. EFS) bij slordig drinken, knoeien, verslikken, niet ritmisch drinken uit de fles/borst bij moeite met aanleren lepelvoeding bij problemen met overgang naar grover/kauwbare voeding bij niet leeftijdsadequate voeding bij afbouwen sondevoeding

Eetteam ZGT (verwijzing via kinderarts) 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Eetteam ZGT (verwijzing via kinderarts) Kinderarts Othopedagoog Diëtist Pedagogisch medewerker Maatschappelijk werkende Logopedist

Afdeling logopedie ZGT 3 oktober 2013 'Nooit te vroeg voor borstvoeding' Afdeling logopedie ZGT Mariël Böhmer, tel.0546 693970 m.bohmer@zgt.nl Marloes Blokhuis, tel.0546 693315 m.blokhuis@zgt.nl Dieta Roelofs, tel.0546 693770 d.roelofs@zgt.nl