Management van hybride organisaties door Prof. Dr. R. J. in ‘t Veld Kura Hulanda 4 september 2009

Hybride Organisaties: Wat zijn hybride organisaties? Organisaties die producten in vorm van goederen of diensten voortbrengen zowel vanuit publiekrechtelijke als vanuit privaatrechtelijke relaties. Staan in de “twilight zone” tussen publiek en privaat. Geen zuivere vormen.

Hybriditeit legitiem indien synergie Synergie betekent dat er door combinatie van activiteiten meerwaarde ontstaat Voorbeeld de operatie in een academisch ziekenhuis: 6 productieve processen tegelijk Essentie is kluwenvorming

Verwijten tegen hybriden Valse concurrentie Corruptie Te weinig transparantie Schijnsynergie Geen zuivere vorm

Hybride Organisaties: Cultuur als zingevingspatroon Zingeving heeft betrekking op eigen existentie en de existentie van de naaste Cultuur bestaat uit waarden Waarden – Oordelen goed – slecht mooi – lelijk nuttig – nutteloos Cultuur kent uitdrukkingen in: Gebouwen, voorwerpen, handelingen, organisaties

Hybride Organisaties: Waarden Deel hiërarchisch geordend Deels overlappend Deels onderling strijdig Geen deductief “logisch” schema Dilemma’s ontstaan als er geen handeling is te bedenken, die in overeenstemming is met alle relevante waarden Dilemma’s zijn normaal Waarden hebben algemene werking, maar confrontatie van waarden heeft specifieke werking in concrete situatie.

Hybride Organisaties: Schema’s van waarden Paradigma’s / Frames of Reference Basic Belief Systems Ontologische Waarden tot alle kwaad geneigd De mens is : of een goedertieren wezen mits bevrijd uit kluisters van vervreemding van God gegeven gezag De overheid is: of het kleinste kwaad

Hybride Organisaties: Cultuur van publiek domein Geen winstbejag, salaris is genoeg. Eer is belangrijk. Het dienen van het algemeen belang staat centraal. Deceive for the sake of the task. Zorg dat je niet op onwaarheid bent te betrappen. Pessimisme is normaal. Zorg voor fatalistische blik.

Hybride Organisaties: Cultuur van de markt Winststreven is driving force. Rentabiliteit is belangrijk. Gaan voor je eigen belang is legitiem. Contract = Contract Wees betrouwbaar tegenover duurzame relaties. Calculeer risico’s. Optimisme is “must”. Maakbaarheid is verondersteld.

vraag Welke waarden heb je tijdens het spel laten zien/ geleefd/ getoond? Door mij genoemde waarden: Academische waarden (onafhankelijkheid, waarheid vinden, etc.) Publieke waarden (onderzoek als collectief goed) Private waarden (contractuele brtrouwbaarheid)

Waarden 1 Boom: betrouwbaarheid door consistentie, gunnen, fairness , belast verleden, wel gewaardeerd, ik wilde succes Overbeek: naief optimisme, wereld aan mn voeten, bonusgeorienteerd, geroepen …., loyaal aan organisatie fobio Achterhuis: contractuele betrouwbaarheid, winstbejag klono, eigen belang, Veenstra: anti-hybride, minister moet maar kiezen, of helemaal publiek of helemaal privaat, niet eerlijk, reciprociteit verwaarloosd door minister,tropische op duurzaamheid gerichte passie, taakgericht, achterhuis toonde tenminste belangstelling

Waarden 2 Terp: zelf hybride, loyaal naar opdracht, winst voor werkgelegenheid, solidariserend, teamvorming ter ondersteuning van vd zwaan, “ doorlopend contract met de overheid”, loyaal naar or., deal met klono goed voor fobio, steeds minder vertrouwen in minister, schaats c.s. te emotioneel, ik kat in boom, dekkers te bazig, vd zwaan luistert teveel naar haar Pahud: zoeken naar garanties tbv algemeen belang, marktwerking volgens faire formats, fobio kon overleven, analyseren info, kon niet volmaakt, agenda minister afwijkend, niet eerlijk tgo ambtenaren, daarom ontslagaanvrage Spoor: tegen privatisering, moet bezuinigen, onderzoek naar solvabiliteit klono, ontslag aanvrage,

Waarden 3 Dekkers: loyaal naar organisatie, gedwongen optreden, directeur te eigenwijs Willems: loyaal naar organisatie en daarna naar directeur, competitief, afsnoepen, zorgzaam, weggestuurd door boom, Hulsman: mijn ondergeschikte was niet loyaal aan mij, marktdenken deugt niet, bedreigt onafhankelijkheid, pragmatisch, geen moeite met commercialisering, gemeenschappelijke vijand, obsessie met cash flow Balk : BC machteloos en geisoleerd, positie vakbeweging achtergesteld, directeur viel tegen, org heeft problemen met communicatie, rare vergaderingen, dit kan zo niet Schaats: staf versus lijn, loyaal naar org, miskend, andere staffunctionarissen effectief maar onaardig Vd zwaan: academische, publieke waarden, onafhankelijkheid centraal, stabiliteit, loyaliteit, trots, zelfstandigheid belangrijk, vasthouden aan visie, kon ook

Hybride Organisaties: Combinatie van waarden en culturen? Bijvoorbeeld Martin Simon en Jane Jacobs Culturen van publiek en privaat domein zijn tegenstrijdig Dus: De hybride organisatie is cultureel labiel. Rapport Commissie Cohen: Verbied de hybride organisatie Geen wetenschappelijke onderbouwing. Een politieke en ideologische discussie.

Hybride Organisaties: Ethical Systems or Moral Syndromes Jane Jacobs Taking “Guardian” “Shun trading” Discipline, loyaliteit “Deceive for the sake of task” Fatalisme “Monstrous Moral Hybrides” Maffia Rusland Trading “Commerce” “Shun force” Wees eerlijk Vrijwillige ovk Wees competitief Optimisme

Kritiek op kritiek Jacobs en Simon bedrijven symboolpolitiek,geen bewijsvoering Als je zegt dat de creool of de mesties inferieur is, wat ben je dan zelf?

Hybride Organisaties: Taak- en Marktorganisaties Bedrijfseconomische status Aard van de output Taakorganisatie Marktorganisatie Productfunctie 1 2 Capaciteitfunctie 3 4

taakorganisatie Voert taak uit ten behoeve van principaal Centrale waarde: gehoorzaamheid, dienstbaarheid, plichtsbetrachting Principaal behoort zorgzaam te zijn, want taakorganisatie is weerloos Er zijn misschien wel actoren aan wie de t.o. diensten levert, maar die zijn gedefinieerd door de principaal (clienten)

Capaciteit- vs productorganisatie C.o. levert capaciteit, geen door de c.o. zelf gespecifceerde producten Voorbeeld, incompany opleidingen verzorgen P.o. specificeert zelf de karakteristieken van zijn productie Voorbeeld: open opledingen

Inrichting capaciteit- vs productorganisatie Grote verschillen in inrichting van de volgende functies: Marketing Financiering Control Niet zo grote verschillen in productie zelf

T M T M P P O C O C T M T M P O P C C O marktorganisatie/capaciteitfunctie marktorganisatie/productfunctie T M T M P O P C C O taakorganisaties/productfunctie taakorganisatie/capaciteitfunctie

Oorzaak vaak of bezuiniging of emancipatie. Hybride Organisaties: Transformatie van taak- naar marktorganisatie: hybridisering Oorzaak vaak of bezuiniging of emancipatie. Ontstaan van culturele spanningen. Ontstaan van managementspanningen. Ontstaan van taakverdrijving door de markt.

Kanteling van TO naar MO uitg 100 RBD 100 uitg 100 RBD 90 I(vD) 10 100 100 uitg 105 RBD 90 I 15 105 105 uitg 125 RBD 85 I 40 125 125 uitg 150 RBD 85 I 65 150 150 BO TO BO TO K BO K TO BO K TO MO MO BO K

Hybride Organisaties: Voorbeeld van een hybride organisatie

Hybride Organisaties: Strategie binnen hybriden Scheidingsstrategie - Zuivere vorm - Aparte rechtspersonen - Chinese walls - Twee culturen - Lege holding verbindt - Immuun naar buiten Synergiestrategie - Gemengde vorm - 1 enkele rechtspersoon - Integratie incentives - Creoolse cultuur - Echte leiding - Leervermogen optimaliseren

Hybride Organisaties: Kritiek op hybriden Simon beschouwt functietransformatie als “zondenval” en hybriditeit als onwenselijk. Cohen stelt dat het onmogelijk is om voldoende waarborgen te scheppen om valse concurrentie te verhinderen en dat hybriditeit daarom onwenselijk is.

Hybride Organisaties: Gevaren van hybriden? Centrifugale tendenties als gevolg van ambivalenties in organisatiecultuur: 'eilandvorming' door langs elkaar schurende subculturen; Loyaliteitsconflicten als gevolg van 'double binds': meerdere opdrachtgevers die concurrerende of strijdige belangen vertegenwoordigen; Taakverwaarlozing door de werking van de organisatorische 'Wet van Gresham': 'bad (market) activities drive out good (task) activities'; Perverse beïnvloeding indien men toezicht houdt op organisaties die in een marktrelatie tevens klant of leverancier zijn; Concurrentievervalsing: kostprijsvervalsing, prijsdumping, kruissubsidies, gedwongen winkelnering, afzetgaranties en monopolievorming. Wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt!

Hybride Organisaties: opvatting auteur Aangezien er vele duizenden hybride organisaties bestaan, zou een verbod grote schaden veroorzaken. Beter is het na te gaan, of een stabiele cultuur van hybride organisaties is te ontwikkelen. Condities voor stabiele cultuur: - Nobelste waarden uit beide domeinen verenigen - Meervoudige verantwoording - Homogene juridische relaties - Superieur leervermogen

Hybride Organisaties: contingente bewering In de wereld van statica, ordening, inrichting domineert wellicht het scheidingsbeginsel. In de wereld van dynamica, innovatie is klontering of samenballing vaak noodzakelijk.