geneesmiddel geïnduceerde morbiditeit en mortaliteit P.M.L.A. van den Bemt Ziekenhuisapotheek Midden-Brabant Tilburg Universiteit van Utrecht

definitie geneesmiddel gerelateerd probleem elke gebeurtenis m.b.t. farmacotherapie van een patiënt die leidt of kan leiden tot een suboptimale uitkomst

intrinsieke toxiciteit bijwerkingen intrinsieke toxiciteit bijwerkingen schadelijke, onbedoelde reacties door een geneesmiddel, optredend bij normaal gebruik

extrinsieke toxiciteit medicatiefouten Gebeurtenissen die te voorkomen zijn en die kunnen leiden tot suboptimaal gebruik van het geneesmiddel of tot schade bij de patiënt, bij toediening van dit geneesmiddel door professionals, of bij gebruik door de patiënt zelf.

onderlinge relatie geneesmiddel morbiditeit bijwerkingen medische fouten fout medicatiefouten zonder schade medicatiefouten met schade

causale relatie niet bewezen, of…. adverse drug events causale relatie niet bewezen, of…. …..som van ADR’s + errors

klinisch onderzoek populatie relatief klein populatie geselecteerd

Source: CDER 1999 Report to the Nation

Most common classes of drugs withdrawn NSAIDs 13.2 non-narcotic analgesics 8.3 antidepressants 7.4 vasodilators 5.8 anorexiants 4.1 CNS stimulants 4.1 barbiturates 4.1 anesthetics 3.3 antihistamines 3.3 Drug Information Journal 2001;35;293-317

fase IV onderzoek vrijwillige rapportage systemen Lareb nadeel: onderrapportage epidemiologische onderzoeken

variatie in gerapporteerde incidenties definitie detectiemethode vrijwillige rapportage statusonderzoek intensieve surveillance - +

omvang van het probleem meta-analyse van Lazarou (JAMA ‘98) search: div. databanken, referenties inclusiecriteria: alleen ADR’s (geen errors) incidentie Engels identificatie ADR’s via prospectieve monitoring exclusiecriteria: ‘possible’ ADR’s (andere verklaring voor ADR mogelijk)

omvang van het probleem meta-analyse van Lazarou (JAMA ‘98) 153 onderzoeken; 39 geïncludeerd opgenomen patiënten: 10,9% ernstig + niet-ernstig (7,9-13,9) 2,1% ernstig (1,9-2,3) 0,19% fataal (0,13-0,26) opnames door ADR’s: 4,7% ernstig (3,1-6,2) 0,13% fataal (0,04-0,21)

kritiek op meta-analyse Kvasz et al. MedGenMed ‘00 definitie ADR heterogeen aantal patiënten met ADR’s? noemer = aantal patiënten in ziekenhuis (met geneesmiddelen)? ‘possible’ ADR? fataal: overschatting veel academische centra

omvang van het probleem eerste lijn Hanlon et al. (J Am Geriatr Soc ‘97) 35% (methode: interview) Impicciatore et al. (Br J Clin Pharmacol ‘01) meta-analyse bij kinderen: 1,46% (2 onderzoeken) Schneider et al. (Am J Hosp Pharm ‘92) ouderen (methode: statusonderzoek): 21% Hutchinson et al. (J Chronic Dis ‘86) poli interne (methode: telefonisch interview): 5%

situatie in NL Van Kraaij et al. (Neth J Med ‘94) tijdens opname: 37,3% Mannesse et al. (Age & Ageing ‘00) opnames door ADR’s: 12% (‘probable’) tijdens opname: 42% (24% ernstig) V.d. Bemt et al. (Pharm World Sci ‘00) tijdens opname: 27,7% N.B. al deze onderzoeken op afd. interne geneeskunde

risicofactoren leeftijd geslacht polyfarmacie start nieuw geneesmiddel

risicofactoren leeftijd ? geslacht polyfarmacie start nieuw geneesmiddel

risicofactoren leeftijd ? geslacht ? polyfarmacie start nieuw geneesmiddel

risicofactoren leeftijd ? geslacht ? polyfarmacie ++ start nieuw geneesmiddel

risicofactoren leeftijd ? geslacht ? polyfarmacie ++ start nieuw geneesmiddel +

polyfarmacie onderzoek v.d. Bemt et al. referentie categorie: <4 geneesmiddelen 4-6: OR=4,0 (1,9-8,4) 7-9: OR=5,6 (2,6-11,8) 10 of meer: OR=8,5 (4,0-18,2)

conclusie omvang probleem is aanzienlijk in het ziekenhuis opnames door ADR eerste lijn NL lijkt hierin op rest van de wereld risicofactor bij uitstek = polyfarmacie

bijwerkingen in perspectief…... Dit plaatje zouden we kunnen gebruiken Philips DP, Christenfeld N, Glynn LM. Lancet 1998;351:643-4

2004