Officieel controleprogramma 2009: Analyses Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen Officieel controleprogramma 2009: Analyses Ir Maudoux

Controles van de voedselketen Verordening (EG) Nr. 178/2002 (art. 17) Eerste verantwoordelijkheid ligt bij operatoren Verordening (EG) Nr. 882/2004 (art. 3 en 41) Officiële controles Geïntegreerd meerjarig nationaal controleplan

Programmatie van officiële controles : Organisatie Organisatie van officiële controles: Regelmatig Geschikte frequentie Gebaseerd op risico’s Rekening houdende met: Antecedenten Betrouwbaarheid van de autocontrole

Programmatie van officiële controles : de verschillende stappen Verbetering van de programmatie-’tools’ Integratie systemen (alfa, LIMS, Foodnet) Aanpassing controleprogramma (CCER) Programmatie op basis van de methodologie Veterinary Quarterly (december 2006) Aantal opgelegd door de wetgeving Aantal bepaald door het risico (detectie) Aantal bepaald in het kader van monitoring (schatting) Nadelige effecten, voorkomen, aandeel Aantal afhankelijk van een voorwaarde (belang) Advies van SciCom Inhoud van het programma (2009)

Staalnameprogramma 2009 Aantal analyses: 2.461.564 (-0,4%) Landbouwgrondstoffen : 10.711 (-12,8%) Diervoeding, meststoffen, pesticiden Bemonstering dieren : 2.356.208 (-0,5%) Bloed, organen, weefsels, … Bemonstering planten : 9.545 (+0.6%) Planten, zaden, … Voedingswaren : 58.387 (+12,9%) Fruit, groenten, drank, melkproducten, eiproducten, vlees, honing, olieën, specerijen, … Non-food : 26.713 (-10,1%) Contactmaterialen, aarde, water, bemonsteringsmateriaal, transportmateriaal, …

Staalnameprogramma 2009 : plantaardige productie Landbouwgrondstoffen : Meststoffen en bodemverbeterende producten : 695 (+4,5%) Kwaliteit : 422 (+1,0%) Zware metalen : 237 (+0,4%) PCB’s : 36 (-51,3%) Fytofarmaceutische producten (stalen) : 86 (= %) Fysicochemische eigenschappen Gehalte aan werkzame stoffen Molluscicides Gehalte aan afstotende stoffen : 13

Staalnameprogramma 2009 : plantaardige productie Groenten en fruit : 8.037 (+23,2%) Bestrijdingsmiddelenresidu’s (stalen) : 1650 (+25,0%) Bacteriën (E coli, Listeria, salmonella, …) : 3370 (-0,8 %) Zware metalen (As, Cd, Pb, …) : 372 (–13,1%) Mycotoxines : 315 (-7,4%) Radioactiviteit : 375 (0,0%) Nitraten : 90 (-39,6%) … Planten en vermeerderingsmateriaal : 9.545 (+0,61%) Bacteriën : 5.303 (-1,6%) Schimmels : 1436 (+0,2%) Insecten : 642 (+10,7%) Nematoden : 1.212 (-0,8%) Virussen : 892 (+11,8%) Kwaliteit (hop) : 60 (+11,1%)

Staalnameprogramma 2009 : plantaardige productie Aandachtspunten : Waterplanten en wortelgewassen (import) Nematoden : systematische analyses (+100%) Stekken Pélargonium : Ralstonia solanacearum : 57 (-48.2%) Aardbeien Colletotrichum acutatum : 0 (44 : -100%) Oppervlaktewater en zuiveringsslib van verwerkingseenheden van aardappelen Ralstonia solanacearum : 550 (-45,0%) Hout (zaaghout) : Dennenematode (PWN) : 0 (91 : -100%) Bonsaïs, Acer (import) Anoplophora chinensis : 21 (0 : +100%)

Staalnameprogramma 2009 : diervoeding: 10.567 (-11,3%) PCB’s/dioxines : 2.216 (-13,5%) Mineralen, grondstoffen (GS) van dierlijke oorsprong, mengvoeders (MV), voormengsels (V), oligo-elementen, … Microbiologie (Salmonella, Enterobacter.) : 1.455 (-5,6%) MV, GS dierlijke oorsprong, oliehoudende GS, … Dierenmeel 1.135 (-9,2%) GS dierlijke oorsprong, MV herkauwers, … Mycotoxines (DON, ZEA, OA, AF, FUM, …) : 1.109 (- 3,2%) MV, granen

Staalnameprogramm 2009 : diervoeding (vervolg) Zware metalen (Cd, As, Pb, Hg, …) : 800 (-3,0%) GS dierlijke oorsprong, granen, oligo-elementen, MV, V Hormonen : 686 (+15,3%) MV Kruisbesmettingen : 536 (=%) Garanties additieven/geneesmiddelen : 551 (-38,0%) MV (gemedicineerd), Voormengsels Onzuiverheden vetten 125 (-4,6%) Vetten herkauwers Garanties kwaliteitsparameters : 960 (-34,5%) GS, MV …

Staalnameprogramma 2009 : dierlijke productie Bemonstering dieren : 2.356.208 (-0,5%) Organen : 396.304 (+0,76%) Malachietgroen : 101 (+5,2%) Zware metalen : 884 (+2,1%) Hormonen : 7.412 (+4,3%) PCB’s/Dioxines : 1.459 (+8,3 %) Geneesmiddelenresidu’s : 9.415 (+5,3%) Micro-organismen (Salmonella, …) : 2.020 (=%) Bestrijdingsmiddelenresidu’s (OC, OP, …) : 548 (-16,2%) Ochratoxine : 203 (+16,0%) … Bloed (dierziekten) : 700.923 (-0,7%)

Staalnameprogramma 2009 : dierlijke productie Bemonstering dieren (vervolg) : Urines : 1.865 (+22,5%) Hormonen : 1.786 (+23,7%) Chlooramphenicol : 79 (=%) Feces : 39.616 (-3,0%) Hormonen : 23.408 (-4,7%) Salmonella, Campylobacter, Aviaire Influenza : 16.138 (-0,6%) Chlooramphenicol : 70 (+40,0%) …

Staalnameprogramma 2009 : vlees : 18.372 (+19,1%) Microbiologie (Yersinia, Samonella, Listeria, E coli, EcO157, Campylobacter, …) : 15.266 (+23,0%) Orgaanvlees, vlees, vleesproducten en -bereidingen, gelatine, slakken Traceerbaarheid (DNA) : 705 (-1,4%) Vlees Radioactiviteit (Cs134, Cs137, K40) : 645 (-4,3%) Orgaanvlees, vlees, vleesbereidingen, slakken Hormonen : 637 (+102,2%)

Staalnameprogramma 2009 : vlees (vervolg) PCB’s/Dioxines : 288 (-14,2%) Vet, vlees Geneesmiddelenresidu’s : 254 (+0,8%) Vlees Bewaarmiddelen, kleurstoffen, sulfiet : 412 (-3,8%) Vlees, vleesbereidingen en -producten …

Staalnameprogramma 2009 : vis, weekdieren, schaaldieren : 6 Microbiologie (Vibrio, Samonella, Listeria, E. coli, EcO157, Campylobacter,…) : 2.932 (+28,6%) Schaaldieren, weekdieren, vis Virus (hepatitis A, Noro- en Rotavirus) : 365 (-16,3%) Tweekleppige weekdieren Phycotoxines (ASP,DSP, PSP) : 273 (=%) Geneesmiddelenresidu’s (nitrofuranen, chlooramphenicol, tetracyclines, …) : 600 (+12,1%) Vis, schaaldieren

Staalnameprogramma 2009 : vis, weekdieren, schaaldieren (vervolg) PCB’s/Dioxines : 503 (+8,6%) Vis, schaaldieren, inktvis Zware metalen (Cd, Hg, Pb) : 943 (+2,6%) Vis, schaaldieren, weekdieren, inktvis, … Radioactiviteit (Cs134, Cs137, K40) : 192 (=%) Vis, schaaldieren, weekdieren Histamine : 245 (=%) Vis …

Staalnameprogramma 2009 : melkproducten : 107.611 (-18.6%) Microbiologie (Bacillus, Entero, E coli, Ec O157,…) : 5061 (+23,9%) Melk, melkproducten, room, boter, ijsroom, soft-ice, kaas, …) Geneesmiddelenresidu’s (chlooramphenicol, nitrofuranen, nitro-imidazolen, … ) : 858 (+30,6%) Melk, melkpoeder, yoghurt, kaas, … PCB’s/dioxines : 516 (-16,1%) Melk, melkpoeder, yoghurt, kaas, boter

Staalnameprogramma 2009 : melkproducten (vervolg) Kwaliteit (VG, proteïnen, enzymen, boter, …) : 416 (-11,1%) Melk, melkpoeder, yoghurt, kaas, boter, ijsroom,… Zware metalen (As, Cd, Hg, Pb) : 295 (-1,0%) Melk, melkpoeder, yoghurt, kaas Bestrijdingsmiddelenresidu’s (OC, OP) : 141 (+11,9%) Melk, melkpoeder, boter, kaas, … Aflatoxine M1: 125 (=%) …

Staalnameprogramma 2009 : eieren en eiproducten : 2.165 (+2,1%) Microbiologie (Salmonella, Listeria, Entero, Ecoli, totaal kiemgetal, …) : 1.281 (+6,9%) Eieren, eiproducten (poeder, vloeibare), bereidingen op basis van rauwe eieren Geneesmiddelenresidu’s (antibiotica, coccidiostatica, sulfonamides, …) : 461 (-1,7%) Eieren PCB’s, Dioxines : 126 (+10,5%) Zware metalen (As, Cd, Hg, Pb) : 38 (-13,6%) Kwaliteit (schaalresten, bewaarmiddelen, …) : 203 (-17,1%) Eieren, eiproducten (poeder, vloeibare) …

Staalnameprogramma 2009 : bijenteelt : 1.525 (-2,4%) Amerikaans vuilbroed : 300 (=%) Honing : Geneesmiddelenresidu’s : 507 (-2,5%) Bestrijdingsmiddelenresidu’s : 84 (-2,4%) Zware metalen (Cd, Pb) : 134 (-16,3%)

Staalnameprogramma 2009 : dranken : 3.013 (+4,1%) Zware metalen (As, Sb, Cd, Hg, Pb, …) : 763 (- 6,7%) Waters, limonades, sappen, thee, wijnen Microbiologie (E coli, totaal kiemgetal, Salmonella, …) : 379 (+8,0%) Waters, ijsblokjes, fruitsappen, … Additieven (bewaarmiddelen, zuurvormers, kleurstoffen, …) : 271 (+22,0%) Bieren, fruitsappen, limonades Nitraten,… : 267 (=%) Waters Benzeen : 181 (+ 43,7%) Koffie, limonades, fruitsappen,… Bestrijdingsmiddelenresidu’s : 131 (+14,9%) waters, infusies… Mycotoxines (DON, OA, Pat, …) : 59 (+51,3%) Koffie, bier, fruitsappen, wijnen, … …

Staalnameprogramma 2009 : de overige voedingsmiddelen : 12.016 (+9,1%) Microbiologie (E coli, EcO157, Enterobacter, Salmonella, Listeria, Staphylococcus GT, …) : 7.009 (+27,5%) Specerijen, babyvoeding, chocolade-, bakkerij- en banketbakkerijproducten, bereide maaltijden … Mycotoxines (AF, DON, FUM, OA, ZEA …) : 884 (-4,0%) Graanproducten, babyvoeding, … Zware metalen (Al, As, Cd, Cu, Hg, …) : 772 (+10,8%) Additieven, granen, babyvoeding, graan-, chocolade- en bakkerijproducten, … Bestrijdingsmiddelenresidu’s : 364 (-13,3%) Granen, plantaardige olieën, margarine, babyvoeding, … PCB’s/dioxines : 250 (=%) Plantaardige olieën, babyvoeding, voedingssupplementen, …

Staalnameprogramma 2009 : de overige voedingsmiddelen (vervolg) Kwaliteitsparameters Additieven (vitaminen, kleurstoffen, zoetmiddelen, …) 1.023 (-29,3%) Specerijen, babyvoeding, voedingsmiddelen, gebakjes, … Zout : 120 (+103,4%) Brood Allergenen (arachides, melk, eieren, gluten) : 120 (=%) Bepaalde voedingsmiddelen GGO’s : 158 (+13,7%) Pâtes alimentaires, graanproducten Migratietesten 156 (+30,0%) Babymaaltijden, sauzen

Staalnameprogramma 2009 : de overige voedingsmiddelen (vervolg) Semicarbazide (SEM) : 39 (+30,0%) Babymaaltijden, sauzen Pentachloorfenol : 30 (-14,3%) Guargom …

Staalnameprogramma 2009 : PCB’s/dioxines in de melkkolom Fabricanten (feed) Handelaars (feed) Primaire productie Import (feed) Transformatie Transport Distributie Import Totaal Grondstoffen, additieven, voormengs. 626 104 103 833 Mengvoeders 193 74 267 Rauwe melk 102 30 132 Melk UHT 25 25 50 Melkpoeder 30 66 96 Boter 36 30 66 Kaas 56 30 86 Yoghurt 66 20 86 Total 819 178 103 102 30 213 105 66 1616

Diervoeders : rekening houdend met het sectoraal bemonsteringsplan (nieuwe benadering) de geviseerde contaminanten : moeten deel uitmaken van het sectoraal bemonsterinsplan 2008 moeten weerhouden worden in het plan 2009 (voor de betreffende matrices) de resultaten van de sector : worden verschaft aan het FAVV zijn gelijkaardig aan deze van de officiële controles de sector past dezelfde actielimieten toe als het FAVV de reducties houden rekening met : de resultaten (weinig of geen vastgestelde non-conformiteiten) het effect en de blootstelling en dit volgens onderstaande tabel  4 -10% -10% -5% -5% 3 -15% -10% -5% -5% 2 -20% -15% -10% -5% Effect 1 -20% -20% -15% -5% 1 - 4 5 - 8 9 - 12 13 - 16 Blootstelling (aandeel * optreden)

Salmonellabemonstering in de voedselketen Diervoeder: 752 (+0,7%) Dieren: Salmonellabestrijdingsprogramma Parameter Monstername door Matrix Aantal Salmonella gallinarum DGZ/ARSIA bloed 15.420 FOKPLUIMVEE Salmonella pullorum Salmonella spp. feces 2.214 D’arts/pluimveehouder 10.040 2.376 LEGHENNEN FAVV 351 stof BRAADKIPPEN Salmonella spp 104 VLEESVARKENS Salmonella antistoffen D’arts 210.000

Salmonellabemonstering in de voedselketen Slachthuizen/uitsnijderijen: Runderen: 850 (=%), varkens: 1.577 (+46%) Gevogelte: 900 (=%) en caecale feces: 363 (-23%) Voedingsmiddelen: 8.316 (+19,5%) Bereide producten (kant-en-klare maaltijden, chocolade, babyvoeding,…) en dranken: 1.363 (+11%) Eieren en eiproducten: 480 (-14%) Groenten en fruit: 319 (-3,3%) Melk, melkproducten en –bereidingen: 965 (+3%) Producten/bereidingen van vissen/week- en schaaldieren: 883 (+56%) Producten slakkenteelt (GIP’s): 10 (=%) Specerijen: 118 (=%) Verwerkte dierlijke producten: 51 (+70%) Vlees, vleesproducten en –bereidingen: 4.127 (+29%) Verwerkte dierlijke producten NHC (bloedproducten, dierlijke eiwitten, hondenkluiven, …): 308 (-13%)

Voorbeeld resultaten : bemonsterings- en salmonellabestrijdingsprogramma Uitgangscontrole in het kader van de gezondheidskwalificatie bij leghennen (1998 t.e.m. 2007) Salmonellabestrijdingsprogramma bij leghennen 2004 2005 2006 2007 Aantal analyses 532 753 844 340 % positief 13,5 5,4 4,0 5,0 S.E. S.T. overige serotypes 07-12/2007 12 2

Voorbeeld resultaten : bemonsterings- en salmonellabestrijdingsprogramma Evolutie humane Salmonellosis

Voorbeeld resultaten : bemonsterings- en salmonellabestrijdingsprogramma Evolutie humane Salmonellosis Duidelijke daling S.E. sinds vaccinatie leghennen S.T. blijft nagenoeg constant Daling naast monitorings- en bestrijdingsprogramma ook te wijten aan veranderingen in consumentengedrag (cfr. infocampagnes FAVV)