VLAAMSE ERFGOEDBIBLIOTHEEK vzw BRUSSEL Eva Wuyts

VLAAMSE ERFGOEDBIBLIOTHEEK vzw I. Voorgeschiedenis II. Erfgoedcollectie III. Erfgoedbibliotheek IV. Organisatie V. Werking VI. Website VII. Toekomstperspectief VIII. Samenwerking met EGC 2 / 30

I. VOORGESCHIEDENIS A. Onderzoeken B. Overlegplatform C. Cultureel- erfgoeddecreet 3 / 30

A. Onderzoeken KPMG: “Van Stadsbibliotheek Antwerpen naar Vlaamse erfgoedbibliotheek” (2002) = profilering Stadsbibliotheek Jeroen Walterus: “Bewaar(de)bibliotheken in Vlaanderen” (2003) = onderzoek landschap + aanbevelingen Ludo Simons: “Bewaarbibliotheken in Vlaanderen” (2005) = beleidsvoorstellen 4 / 30

A. Onderzoeken Resultaten: Veldafbakening (“254”) Eerste verkenning noden en behoeften: grote achterstand Aanbevelingen / beleidsvoorstellen, o.a.: Ontwikkelen beleidsvisie Conserveringsbeleid Vlaams aanvullend depot Vlaamse erfgoedbibliotheek (netwerk) Oprichting overlegplatform 5 / 30

B. Overlegplatform Oprichting “Erfgoedbibliotheken in Vlaanderen” Afdeling binnen VVBAD Deelnemers: sector en beleid Doelstellingen Zichtbaarheid erfgoedbibliotheken verhogen Overleg en samenwerking stimuleren Ijveren voor structurele ondersteuning van erfgoedbibliotheken 6 / 30

B. Overlegplatform Belangrijkste realisaties Tentoonstelling “Dagelijks Boek” Publicaties (themanummers, handleidingen) Vlabidoc & Collecties Online >> Collectiewijzer 7 / 30

C. Cultureel-erfgoeddecreet Decreet van 23 mei 2008 = erkenning sector = aanzet (!) tot een volwaardig / structureel beleid: zichtbaarheid verhogen meer waardering krijgen positie verwerven in het cultureel-erfgoedveld via 2 instrumenten: Kwaliteitslabel: symbolische erkenning Vlaamse Erfgoedbibliotheek: ondersteunende ankerfunctie 17/07/2014 8

C. Cultureel-erfgoeddecreet Vlaamse Erfgoedbibliotheek Niet één instelling maar een netwerk > samenwerking = Vlaamse Kunstcollectie, Archiefbank Vlaanderen (G)een expertisecentrum Aanspreekpunt Kennisdeling & Expertise-uitwisseling (ontsluiting, digitalisering, preservering en conservering) Veel diverse opdrachten + rol t.o.v. veld <> Vlaamse Kunstcollectie, Archiefbank Vlaanderen 17/07/2014 9

II. ERFGOEDCOLLECTIE A. Vlabidoc & Collecties Online B. Collectiewijzer C. What’s in a word 17/07/

A. Vlabidoc & Collecties Online Toegang: sinds juni via “Collectiewijzer” op de webstek Vlaamse Erfgoedbibliotheek Uitgangspunt: wie bewaart wat? Publiek: wegwijzer Beleid: managementtool Aanpak Via enquête bij 254 instellingen (Walterus) Definitie + criteria voor inclusie/exclusie Gecentraliseerde invoer 11 / 30

A. Vlabidoc & Collecties Online Inhoud Instelling: historiek & budget Collecties Beschrijving (type, herkomst, eigenaar, …) Collectie-inhoud (documenttype, taal, periode, …) Gerelateerde bronnen (moedercollectie, …) Toegankelijkheid (zoekinstrument, IBL, …) Collectiemanagement (acquisitiemethode, …) 12 / 30

A. Vlabidoc & Collecties Online Criteria voor inclusie Vormelijk criterium: de collectie is fysiek en/of bibliografisch te scheiden van de algemene bibliotheekcollectie Inhoudelijk criterium: De collectie is een belangrijke bron binnen zijn discipline en/of heeft cultuurhistorische waarde Het onderwerpsveld is begrensd De collectie is zo volledig mogelijk 17/07/

A. Vlabidoc & Collecties Online Criteria voor exclusie Collecties die haast uitsluitend bestaan uit knipsels, efemera en documentair en/of archivalisch materiaal Zuiver utilitaire collecties die men kan verwachten bij een bepaald type instituut om de dagelijkse werking van dit instituut te garanderen (bijv. handbibliotheek) Algemene collecties met een breed spectrum (bijv. leeszaalafdelingen in een openbare bibliotheek). 17/07/

B. Collectiewijzer 17/07/  Nieuwe databank  Dezelfde (opgeschoonde) data  Nieuwe versie i.f.v. masterplannen?

C. What’s in a word? Erfgoedcollectie: Oude drukken? Historische collectie? Speciale collectie? Bijzondere collectie? Rare books (and manuscripts)? … > Begrip moet nog breder ingang vinden + bredere invulling 17/07/

III. ERFGOEDBIBLIOTHEEK A. Bewaarbibliotheek B. Erfgoedbibliotheek C. Cultureel- erfgoedgemeenschap D. Voorbeelden E. Gelijkenissen en verschillen 17 / 30

A. Bewaarbibliotheek J. Walterus / L. Simons: heeft meestal een zekere traditie in het bewaren, beheren, bibliografisch ontsluiten en beschikbaar stellen !! niet altijd een bewuste keuze !! bewaren hoeft niet enige functie te zijn van documentair patrimonium van cultureel-wetenschappelijk belang !! oud maar ook digitale publicaties !! actief collectiebeleid in gedrukte, geschreven of elektronische vorm !! niet verplicht alle documentsoorten te bewaren 18 / 30

B. Erfgoedbibliotheek Decreet/beheersovereenkomst: “Een instelling die een werking ontplooit die past in de hedendaagse praktijk en theorie van de informatie- en bibliotheekwetenschap, en die (met het oog op langetermijnbewaring) een collectie cultureel erfgoed beheert die kan lopen van de oudste schriftmaterialen en de eerste gedrukte werken tot de moderne en hedendaagse gedrukte en digitale publicaties” kleitablet > handschrift > encyclopedie > e-book 19 / 30

C. Cultureel-erfgoedgemeenschap Beheersovereenkomst De cultureel-erfgoedgemeenschap van de vzw Vlaamse Erfgoedbibliotheek bestaat uit organisaties en personen die een bijzondere waarde hechten aan alle facetten van het cultureel erfgoed in erfgoedbibliotheken in Vlaanderen en in het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad. 17/07/

C. Cultureel-erfgoedgemeenschap “Organisaties” = collectiebeherende cultureel-erfgoedorganisatie Permanente organisatie Ten dienste van de gemeenschap Toegankelijk voor publiek Erfgoedcollectie beheert volgens regels van de kunst > Geen privé-verzamelingen 17/07/

C. Cultureel-erfgoedgemeenschap “Personen” Medewerkers van erfgoedbibliotheken Boekhistorici Restauratoren-conservatoren boek, band en papier Bibliofielen … “Alle facetten” Functies: verzamelen > ontsluiten Domeinen: conservering > digitalisering 17/07/

C. Cultureel-erfgoedgemeenschap “Cultureel-erfgoed”: pragmatische focus op Middeleeuwse handschriften (Post)-incunabelen tot 1550 Oude drukken tot 1830 Gedrukte publicaties tot heden Periodieken (kranten en tijdschriften) Digital born materiaal “Brussel-Hoofdstad” Geen federale instellingen Geen Waalse / Frans-sprekende instellingen 17/07/

D. Voorbeelden Stadsarchief Mechelen Openbare Bibliotheek Kortrijk Museumbibliotheek KMSKA, Antwerpen Conservatoriumbibliotheek Brussel Stichting de Bethune te Marke Bibliotheca Wasiana in Sint-Niklaas Abdij van Park in Heverlee 17/07/

E. Gelijkenissen en verschillen Te vinden in verschillende sectoren Vaak hybride Erfgoed beheren niet altijd een kerntaak Medewerkers meestal sterk verankerd in de bibliotheeksector Bindende elementen: Cultureel-erfgoedcollectie Bibliotheekwetenschap 17/07/

IV. ORGANISATIE A. Vzw B. Missie C. Doelstellingen D. Middelen 26 / 30

A. Vzw Statuten: Samenwerkingsverband 6 partnerbibliotheken: Universiteitsbibliotheek Antwerpen Universiteitsbibliotheek Gent Universiteitsbibliotheek Leuven Openbare Bibliotheek van Brugge Provinciale Bibliotheek Limburg in Hasselt Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience in Antwerpen 27 / 30

A. Vzw 17/07/ universiteiten1 provincie2 steden 4 wetenschappelijke2 openbare

A. Vzw Bestuursorganen: Raad van Bestuur (8) 1 vertegenwoordiger per partnerbibliotheek 1 expert 1 vertegenwoordiger VVBAD Algemene Vergadering (16) Raad van Bestuur 1 bijkomende vertegenwoordiger per partnerbibliotheek 1 bijkomende expert 1 vertegenwoordiger van FARO 17/07/

B. Missie De Vlaamse Erfgoedbibliotheek gelooft dat goed bewaarde en toegankelijk gemaakte erfgoedcollecties een essentiële bouwsteen vormen voor een zelfbewuste, kritische maatschappij. Ze is het ankerpunt voor de volledige erfgoedgemeenschap rond geschreven, gedrukte en digitale collecties bewaard in Vlaamse erfgoedbibliotheken en versterkt deze erfgoedgemeenschap door communicatie op alle niveaus, door de ontwikkeling van expertise en door de realisatie van projecten rond deze collecties. De Vlaamse Erfgoedbibliotheek is ervan overtuigd dat deze opdrachten slechts door onderlinge samenwerking kunnen worden gerealiseerd. 17/07/

C. Doelstellingen het afstemmen van het passieve collectiebeleid van de verschillende partners, waarbij gewerkt wordt met thema- en zwaartepuntcollecties het uitbouwen van een actief collectiebeleid voor Flandrica en meer bepaald voor publicaties die vanuit cultureel en historisch oogpunt of vanwege hun erfgoedwaarde voor Vlaanderen van belang zijn; hieraan gekoppeld wordt tevens onderzoek gedaan naar de organisatie van een aanvullend decretaal depot het opbouwen en verspreiden van expertise in verband met de preservering en conservering van het betrokken erfgoed 17/07/

C. Doelstellingen het bibliografisch ontsluiten van erfgoedcollecties en de ontwikkeling van expertise over metadata en standaarden met betrekking tot erfgoedcollecties het digitaliseren van erfgoedcollecties het organiseren van een duurzame bewaring en terbeschikkingstelling van gedigitaliseerde en digitale erfgoedcollecties het organiseren van en meewerken aan communicatie- en publieksinitiatieven om de zichtbaarheid van het veld van Vlaamse erfgoedbibliotheken te vergroten, en het opbouwen van expertise rond publiekswerking 17/07/

D. Middelen Bijdrage partners (logistiek en inhoudelijk) Subsidie Vlaamse Gemeenschap (“ ” euro/jaar) Zoektocht naar bijkomende middelen (bijv. Europeana) 33

D. Middelen Personeel: Staf (1,8 VTE) Coördinator (Eva Wuyts) Stafmedewerker Ontsluiting &Digitalisering (David Coppoolse) Tijdelijke projectmedewerkers: STCV (Diederik Lanoye) - t.e.m Abraham (Elsje van Bellingen) – t.e.m Externe consulenten Pre- & Conservering 34

V. WERKING A. Bibliografische ontsluiting B. Sensibilisering C. Ondersteuning D. Expertisedeling E. Publiekswerking F. Digitalisering G. In kaart brengen H. Beleid I. Netwerking & samenwerking 35

A. Bibliografische ontsluiting Short Title Catalogus Vlaanderen Drukwerk uit Vlaanderen en Brussel uit de periode Gratis online databank: Circa bibliografische records fysieke exemplaren Collecties: Gent, Antwerpen, Leuven, Mechelen Projectmedewerker: Diederik Lanoye Timing: vanaf tot eind /07/

A. Bibliografische ontsluiting Abraham Belgische kranten in Vlaamse erfgoedinstellingen van 1830 tot 1950 Gratis online databank: Circa krantentitels Collecties: ruim 30 musea, archieven en bibliotheken Projectmedewerker: Elsje van Bellingen Timing: vanaf tot eind /07/

B. Sensibilisering Foto-opdracht Prentkaartenreeks ‘Een ABC van erfgoedbibliotheken’ Artikelenreeks Faro Ons Erfdeel Bibliotheek- & Archiefgids 17/07/

C. Ondersteuning Adviesverlening Medewerkers vzw en partnerbibliotheken Digitalisering, Conservering, Ontsluiting, Collectiebeleid, … Begeleiding bij opmaak aanvraag kwaliteitslabel Ontwikkeling model schade-inventarisatie 17/07/

D. Expertisedeling Website Agenda & Nieuws Documentatie = literatuuroverzicht Dossiers Projectfiches Vorming Workshop STCV Erfgoedbibliothecaris gezocht! 17/07/

E. Publiekswerking Erfgoeddag 2010 Water Works in 2012? Adopt-a-book? 17/07/

F. Digitalisering Vlaamse Virtuele Erfgoedbibliotheek : Flandrica.be Project ? 17/07/

G. In kaart brengen Collectiewijzer Masterplan Ontsluiting Masterplan Conservering Werkgroep Collectieregistratie (Prisma) 17/07/

H. Beleid Collectiebeleid Protocol bewaring lopende buitenlandse kranten Initiatief rond doubletten Opmaak overzicht collecties en stappenplan Depotbeleid Decretaal? Digitaal? 17/07/

I. Netwerking & Samenwerking Jaarlijks overlegplatform Deelname aan overleg en vorming (o.a. Erfgoedoverleg, LIBER, Europeana, Vlaams E-bookplatform, Prisma, …) Deelname aan stuurgroepen / werkgroepen 17/07/

VI. WEBSITE A. Uitgangspunten B. Organisatie C. Activiteiten D. Startpagina’s E. Dossiers F. Documentatie 46

A. Uitgangspunten  Communicatie  Informatie over en voor de sector  Kennismanagement  Community- vorming  Middel: Facetted search 17/07/

B. Organisatie Wie zijn wij Medewerkers Bestuur Partners Voorgeschiedenis Voorstelling van het netwerk(principe) Toelichting bij begrippen > definities Praktische info (logo, pers, bereikbaarheid …) 17/07/

B. Organisatie 17/07/  Voorgeschiedenis  Netwerk  Werking  Bestuur  Partners  Gemeenschap  Logo  Contact  Pers

C. Activiteiten Oplijsting op fiches van alle initiatieven Voorbij Lopend Nog op te starten Beschrijving (doelstelling, context, …) Contactpersoon Stand van zaken > updates In de toekomst: projecten van de sector? 17/07/

C. Activiteiten 17/07/  Soort activiteit  Omschrijving  Stand van zaken  Partners  Rol VEB  Looptijd  Contactpersoon

D. Startpagina’s Gekoppeld aan kernactiviteiten van de VEB Bundeling van alle relevante informatie rond één werkingsdomein Voor een specifieke community Beheerd door specifieke medewerker Eigen URL 17/07/

D. Startpagina’s : Oude drukken 17/07/  STCV-databank  Handleiding  Nieuws / Agenda  Documentatie

D. Startpagina’s : Kranten 17/07/  Krantendatabank  Handleiding  Nieuws / Agenda  Documentatie  Links, o.a. onlinekranten

D. Startpagina’s : E-erfgoed 17/07/  Digitalisering  Ontsluiting  Nieuws / Agenda  Documentatie  Links

D. Startpagina’s : Conservering 17/07/  Conservering  Preservering  Nieuws / Agenda  Documentatie  Links

E. Dossiers Bundeling van alle relevante informatie rond één thema Actueel Tijdelijk in de kijker Eigen URL 17/07/

E. Dossiers : Kwaliteitslabel 17/07/  Voorwaarden  Criteria  Links, o.a. naar sjablonen en handleiding  Nieuws

F. Documentatie Bibliografische module Relevante bronnen (boek, artikel, website,…) Indien mogelijk Abstract Link naar online-versie of PDF 17/07/

F. Documentatie 17/07/

VII. TOEKOMSTPERSPECTIEF A B /07/

A Intern: Uitbouw organisatie Modus vivendi voor het netwerk Vertrouwen en samenwerking bij de partners Extern: Duidelijker profiel voor de VEB én de sector Verankering in de erfgoed- en de bibliotheeksector Erkenning door het beleid, de sector en het publiek Minimale ondersteuning van het veld VEB als platform voor informatie-uitwisseling en samenwerking 17/07/

B Meer middelen Intern: Return voor de partners Bijkomende medewerkers Verbreding bestuursorganen? … Extern : Verderzetting bibliografische ontsluiting Coördinerende rol in collectie- en depotbeleid? Coördineren, begeleiding en stimuleren van digitaliserings- en conserveringsprojecten? … 17/07/

VII. SAMENWERKING MET EGC 17/07/

VIII. SAMENWERKING MET EGC Masterplannen: afstemming & uitwisseling Communicatie, o.a. website Expertisedeling: projectfiches Publiekswerking Adopt-a-book Foto-tentoonstelling Vorming (o.a. i.s.m. Heemkunde Vlaanderen?) STCV & Abraham … 17/07/

Contactgegevens Eva Wuyts VLAAMSE ERFGOEDBIBLIOTHEEK vzw p/a Hendrik Conscienceplein Antwerpen T: E: www. vlaamse-erfgoedbibliotheek.be