De tijd van de wereldoorlogen 1900 - 1950 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900 - 1950 Tijdperk van de wereldoorlogen, Dekolonisatie, economische crisis 1

Inleiding Kenmerkende aspecten 2 37. De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie. 38. Het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaal-socialisme. 39. De crisis van het wereldkapitalisme. 40. Het voeren van twee wereldoorlogen. 41. Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden. 42. De Duitse bezetting van Nederland. 43. Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering. 44. Vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme. Begrippen Antisemitisme Racisme Bezetting Totalitarisme Communicatiemiddelen Wereldoorlog Communisme Crisis Discriminatie Fascisme Genocide Ideologie Massaorganisatie Massavernietigingswapens Nationaal-socialisme Propaganda 2 Exameneis: Je kunt een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, een ontwikkeling, een verschijnsel of een handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken. Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 2

Inleiding De wereld in de tijd van de wereldoorlogen 3 1914-1918 Eerste WO (NL Neutraal) Interbellum Verzuiling Stichting SU Oprichting Volkenbond Jaren twintig Roaring Twenties Jaren dertig Crisisjaren 1939-1945 Tweede WO, Shoah Atoombom Oprichting VN Dekolonisatie Opkomst China en SU en Japan 3 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 3

Paragraaf 9.1: De Eerste Wereldoorlog Kenmerkende aspecten: het voeren van twee wereldoorlogen en verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal Na een lange vrede in 1914 oorlog. De grote landen waren er klaar voor. Door industriële revolutie meer en dodelijker wapens. Ook nieuw: twee blokken. SU, FRA, Eng tegenover DU, Oost-Hong, (Ita? Kroa? Turk? Bulg) Men had er zin in. Men verwachtte een korte en succesvolle oorlog. Juni 1914 kroonprins Franz-Ferdinand vermoord in Sarajevo Juli 1914 begonnen Door de koloniën uitgevochten in de hele wereld 4 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 4

Paragraaf 9.1: De Eerste Wereldoorlog Kenmerkende aspecten: het voeren van twee wereldoorlogen en verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal 5 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 5

Paragraaf 9.1: De Eerste Wereldoorlog Kenmerkende aspecten: het voeren van twee wereldoorlogen en verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal Offensief van de Duitsers loopt vast 6 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 6

Paragraaf 9.1: De Eerste Wereldoorlog Kenmerkende aspecten: het voeren van twee wereldoorlogen en verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal Slag bij de Somme 420.000 Engelse soldaten gesneuveld Fra; ca 1.4 miljoen Eng; ca 700.000 Dtsl; ca 2.000.000 Rusl; ca 2.000.000 VS; ca 100.000 Totaal: ca 9.000.000 7 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 7

Paragraaf 9.1: De Eerste Wereldoorlog Kenmerkende aspecten: het voeren van twee wereldoorlogen en verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal Vanaf 1917 doen VS mee Vanaf 1917 Rusland niet meer. Is SU geworden Eind 1918 vlucht de Duitse keizer, wapenstilstand 11-11-1918 om 11.00 uur (vrijdag as) 8 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 8

Paragraaf 9.2: De economische wereldcrisis Kenmerkende aspect: de crisis van het wereldkapitalisme Van 1918 tot 1929 optimisme en voorspoed. Met name in VS. SU communistisch, Europa kapot maar gaat langzaam beter, Duitsland herstelbetalingen. Jaren ´20 roaring twenties. Oktober 1929 crisis - Amerikanen hadden veel geld geleend, overproductie, banken failliet, boeren failliet, werkeloosheid (25%) 9 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 9

Paragraaf 9.2: De economische wereldcrisis Kenmerkende aspect: de crisis van het wereldkapitalisme Crisis breidde zich uit naar hele wereld. Ook kolonien zwaar getroffen Landen hielden vast an de gouden standaard Vanaf 1932 liberale opvattingen overboord; overheid ging boeren helpen, uitkeringen, leningen, gouden standaard los laten. In VS New Deal, in Italie Fascisten in Duitsland Nazi’s in SU communisten in NL Colijn. “Overheden” vergroten hun greep op de economie 10 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 1010

Paragraaf 9.3: De totalitaire systemen Kenmerkende aspect: Het in praktijk brengen van de tot. ideologieën communisme en fascisme/nationaal-socialisme. Een van de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog zijn de totalitaire ideologieën. Communisme Fascisme Nationaalsocialisme Communisme vanaf 1917 in Rusland (1922 SU) 1922 fascisten aan de macht in Italie In Duitsland door WO1 en herstelbetalingen en crisis en zwakke Weimarrepubliek vanaf 1933 heerschappij van Hitler en zijn NSDAP 11 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 1111

Paragraaf 9.3: De totalitaire systemen Kenmerkende aspect: Het in praktijk brengen van de tot. ideologieën communisme en fascisme/nationaal-socialisme. Verschil tussen nationaalsocialisme en fascisme Communisme natuurlijk zeer verschillend, maar ook daar zijn overeenkomsten. Alle drie totalitair 12 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 1212

Paragraaf 9.4: Propaganda en communicatie Kenmerkende aspect: De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie. Het ontstaan van de politieke bewegingen leidde ook tot de opkomst van de massa propaganda (reclame voor ideeën). Veel gebruikte middelen waren; vlaggen, symbolen, massabijeenkomsten, posters en belachelijk maken van de tegenstander en verheerlijken van de eigen groep. Tijdens de 1e WO (totale oorlog) ontstaat de moderne propaganda. Van de regeringen om het volk/het thuisfront achter de oorlog te laten staan. In totalitaire staten was overal propaganda. Met name gebruik van moderne comm. middelen zoals radio en film, maar ook middels kunst en massabijeenkomsten. Verheerlijking van de leider 13 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 1313

Paragraaf 9.4: Propaganda en communicatie Kenmerkende aspect: De rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie. Alle organisaties in totalitaire landen waren onder controle van de staat en alle massaorganisaties hadden tot doel om de mensen achter de leider te laten aanlopen. 14 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 1414

Paragraaf 9.5: Verzet tegen het imperialisme Kenmerkende aspect: vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme. Tijdens het interbellum groeide het verzet in de koloniën tegen het Europese imperialisme. Voorbeelden: India met Gandhi (vanaf jaren 30 grote mate van zelfstandigheid, 1947 onafhankelijk) Indonesie met Soekarno 1949 onafhankelijk (tijdens oorlog bezet door Japanners) 15 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 1515

Paragraaf 9.5: Verzet tegen het imperialisme Kenmerkende aspect: vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme. Oorzaken opleiding van mensen in de koloniën 1e WO eco. crisis wereldwijd nationalisme opkomst VS en SU 16 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 1616

Paragraaf 9.6: De Tweede Wereldoorlog Kenmerkende aspect: Het voeren van twee wereldoorlogen, en verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering. Onder leiding van Hitler begon Duistland de 2e WO in 1939. Een tijdje had men hem appeased, maar het mocht niet baten. Grote delen van Europa werden bezet en in oost-europa werd gezien als Lebensraum In 1941 aanval op SU (operatie Barbarossa) 1941 ook aanval van Japan op Pearl Harbour en oorlogsverklaring van Hitler aan VS Juni 1944 D-day Mei 1945 capitulatie Duitsland Augustus atoombommen op Nagasaki en Hiroshima en capitulatie van Japan 17 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 1717

Paragraaf 9.6: De Tweede Wereldoorlog Kenmerkende aspect: Het voeren van twee wereldoorlogen, en verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering. Totale verliezen in mensenlevens ca. 72 miljoen. Waaronder ca. 47 miljoen burgerslachtoffers, inclusief ongeveer de twintig miljoen die tijdens de oorlog doodziek werden. De militaire slachtoffers komen uit op ongeveer 25 miljoen, inclusief de vijf miljoen die zijn gestorven in gevangenschap. De geallieerden verloren in totaal ongeveer 61 miljoen levens, terwijl aan de zijde van de asmogendheden 11 miljoen mensen het leven hadden verloren. 18 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 1818

Paragraaf 9.6: De Tweede Wereldoorlog 19 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 1919

Paragraaf 9.7: Genocide Kenmerkende aspect: Racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden. De shoah werd pas bij de bevrijding van oost-europa bij het grote publiek bekend. In de periode 1933-1945 ca 6.000.000 joden vermoord, met name na de Wannsee conferentie van 1942 Oorsprong van het antisemitisme Dit is ook 1 van de redenen van het bestaan van Israel. 20 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 2020

Paragraaf 9.8: De bezetting Kenmerkende aspect: de Duitse bezetting van Nederland 10 mei 1940 inval en na het bombardement van Rotterdam en de vlucht van koningin en regering bezet. 15 mei Pas vanaf ca. 1941 werd de bezetting er een van onderdrukking en terreur en verzet 0.5 miljoen mannen moesten in Dtls werken en ca 350.000 anderen doken onder om daaraan te ontkomen. September ‘44 bevrijding van het zuiden, het noorden pas in mei 1945 en dus de hongerwinter 21 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 2121

Paragraaf 9.8: De bezetting Kenmerkende aspect: de Duitse bezetting van Nederland Ca. 250.000 Nederlanders tijdens de Tweede Wereldoorlog overleden ten gevolge van oorlogshandelingen of maatregelen van de bezetters.   Slachtoffers Jodenvervolging: ca. 102.000 (van de ca 107.000 gedeporteerden) Overleden als gevolg van de daling van de volksgezondheid ca. 50.000 Burgerslachtoffers van oorlogshandelingen ca. 30.000 Slachtoffers Hongerwinter 1944-1945 ca. 15.000-25.000 Omgekomen ten gevolge van de arbeidsinzet in Duitsland ca. 8.500 Omgekomen in gevangenissen en concentratiekampen in Duitsland ca. 4.400 Omgekomen in concentratiekampen in Nederland ca. 570 In Indonesië omgekomen geïnterneerde burgers ca. 13.000-16.800 In Japanse krijgsgevangenschap overleden ca. 8.200 22 Tijdvak 9: De tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 2222