6. Loonvorming en kostencompetitiviteit Gepresenteerd door Martine Druant Seminarie: de Belgische arbeidsmarkt 6 oktober 2010 Departement Studiën Auteurs:Philippe Delhez Jan De Mulder Martine Druant Hélène Zimmer

2 Overzicht ► Definities: loonkosten per werknemer/per uur/per eenheid product ► Focus op loonkosten per uur: componenten loonvormingsproces (loonnorm, automatische loonindexering) ► Kostencompetitiviteit en loonkostenhandicap van de Belgische ondernemingen ► Fiscale en parafiscale druk op arbeid

Enkele concepten totale loonkost werkgever (loonmassa) = brutoloon + sociale bijdragen van werkgevers ° betaald aan sociale zekerheid ° overige loon in handen van werknemer = brutoloon - werknemersbijdragen sociale zekerheid - persoonlijke bijdragen aan pensioenfondsen - bedrijfsvoorheffing loonmassa aantal loontrekkenden loonmassa aantal gewerkte uren 3 = loonkost per loontrekkende = loonkost per uur verschil = gewerkte uren per loontrekkende

4 Loonkosten in de private sector (jaarlijkse veranderingspercentages) Bron: INR.

5 Loonkosten in de private sector (voor seizoen- en kalenderinvloeden gezuiverde gegevens; veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar, tenzij anders vermeld) Bronnen: FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg; INR; RSZ; NBB. 1 In de paritaire comités afgesproken loonsverhogingen. 2 Door de ondernemingen toegekende verhogingen en premies bovenop de centrale en sectorale collectieve overeenkomsten, loondrift als gevolg van veranderingen in de werkgelegenheidsstructuur en meetfouten. Bijdrage tot de verandering van de loonkosten, procentpunten. 3 Bijdrage tot de verandering van de loonkosten ingevolge de wijzigingen in de impliciete bijdragevoeten, procentpunten. 4 Niet aan de overheid betaalde werkelijke bijdragen en toegerekende bijdragen. 5 Toegevoegde waarde naar volume, per uur dat loontrekkenden en zelfstandigen hebben gewerkt r Brutolonen per gewerkt uur Conventionele lonen Reële conventionele aanpassingen Indexeringen Loondrift Sociale bijdragen van werkgevers Sociale Zekerheid Overige bijdragen Loonkosten per gewerkt uur Arbeidsproductiviteit Loonkosten per eenheid product

6 Loonvormingsproces in België Hiërarchische structuur ► Nationaal niveau (Nationale Arbeidsraad): collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO's) en interprofessionele of centrale akkoorden (IPA's) ● bepalen van de loonnorm (tweejaarlijkse akkoorden) ● afstemmen loonevolutie op 3 belangrijkste handelspartners (DE, FR en NL) ● gewaarborgd gemiddeld minimum maandinkomen (GGMMI) ► Sectoraal niveau (paritaire comités): CAO's ● invulling van de loonnorm: reële conventionele verhogingen ● vastleggen indexeringsmodaliteiten ● eventuele all-in clausules ● bepalen functieclassificaties met overeenstemmende loonschalen en minimumlonen ► Ondernemingsniveau ● eventueel bijkomend collectief akkoord ● eventueel afwijkende loonschalen

7 Enkele cijfers omtrent het loonvormingsproces¹ (enquêteresultaten, in procenten van het totale aantal bedrijven) Alle geënquêteerde landen² België Collectieve loonakkoorden afgesloten boven het bedrijfsniveau 65,898,3 Collectieve loonakkoorden afgesloten op bedrijfsniveau 32,7 34,7 Dekkingsgraad van collectieve loonakkoorden 60,089,1 Koppeling van lonen aan inflatie32,598,2 All-in clausulen.b.36,2 Loonkussenn.b.72,7 Bron: Dhyne en Druant (2010). ¹Resultaten gewogen op basis van de werkgelegenheid en op schaal gebracht door weglating van de ontbrekende antwoorden. ²AT, BE, CZ, EE, ES, FR, GR, HU, IE, IT, LT, NL, PL, PT, SI.

8 Automatische loonindexering ► Gebaseerd op 4-maands glijdend gemiddelde van de gezondheidsindex ► Twee grote categorieën: ● 40% werknemers: indexering met vaste hoeveelheden van 2% (spilindex) ● 60% werknemers: indexering op vaste tijdstippen ► Zowel in opwaartse als neerwaartse richting (beperkt) ► All-in clausules maken werkelijk toegekende conventionele verhogingen afhankelijk van de gerealiseerde indexering ► Gevaar voor loon-prijsspiraal: getemperd en vertraagd

9 Conventionele loonaanpassingen (veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar) Bron: FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg.

10 Uurloonkostenstijgingen vervat in de centrale akkoorden (gecumuleerde veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar) 4,23,1 3,03,33,94,3 1 3,12,64,82,83,84,62,8 2 Verwachte inflatie (GZI) Effectieve indexering Bron: CRB. 1 CRB-ramingen, Technisch Verslag november CRB-ramingen, Technisch Verslag november

Loonkostenhandicap van de Belgische ondernemingen (procentuele verschillen met het indexcijfer voor de drie belangrijkste buurlanden) 11 Bronnen: OESO, CRB en NBB.

12 Niveau van de uurlonen voor werknemers in de verwerkende nijverheid in (niveau in euro) Totale loonkostenRangschikkingBrutolonenRangschikking BE36,60124,724 WestDE35,22227,063 SE34,66323,149 DK34,09429,261 FR33,23522,1410 NL32,20624,466 LU31,61727,222 AT31,40823,308 FI31,16924,545 IE27,641023,517 IT25,451117,3812 UK24,601218,9111 US21,691316,7513 EastDE20,751416,4514 ES20,621515,0715 GR15,931611,4216 PT9,38177,4117 CZ8,81186,3918 HU7,52195,3620 SK7,25205,2921 PL7,02215,5819 Bron: Institut der Deutschen Wirtschaft Köln. 1 Berekeningen op basis van nationale gegevens die niet steeds perfect op elkaar zijn afgestemd.

13 Impliciete heffing op arbeidsinkomens in de EU in 2008 (procenten van de loonkosten) Bron: EC. 1 Niet-gewogen gemiddelde. EU¹

14 Belangrijkste uitdagingen voor de Belgische arbeidsmarkt ► Stimuleren van de arbeidsvraag, onder meer continue waakzaamheid dat het loonkostenverloop het concurrentievermogen niet in gevaar brengt ► Stimuleren van het arbeidsaanbod door het activeren van de niet- actieven met focus op kansengroepen: ● verbeteren van toegang tot en kwaliteit van initiële en voortgezette opleiding ● betere verzoening tussen arbeids- en privéleven ● strijd tegen discriminatie ● vermijden van vervroegde uittreding ► Beter matchen van arbeidsvraag en -aanbod, onder meer door geografische mobiliteit Zijn er vragen?