1. Dieren in het gras Opdracht graslandproject Bossche Broek Benodigdheden: tellijst potlood Als je goed kijkt, en af en toe stil bent ,zie je in het Bossche Broek veel dieren. Reeën genieten van het malse gras. De insecten komen op de bloemen af voor de nectar. Vogels vinden in het gras voldoende insecten om zelf te eten of om hun jongen mee te voeren. Welke dieren zie jij? Opdracht Kijk eens om je heen. Welke dieren zien jullie? Tijdens het bezoek noteren jullie alle dieren die je ziet of hoort . Aan het einde van het bezoek bekijken we hoeveel er op de lijst staan. Deze lijst nemen jullie mee naar school. Overleg wie van jullie de lijst tijdens dit bezoek gaat bijhouden. Noteer alvast de dieren die je hebt gezien. Bossche Broek

2. Grasboeketje Opdracht graslandproject Bossche Broek Benodigdheden: zoekkaart ‘grassen’ Je ziet in het Bossche Broek heel veel gras. Als je goed kijkt zie je dat er verschillende soorten gras zijn. Hoeveel verschillende soorten kunnen jullie vinden? Opdracht Maak tweetallen. Zoek per tweetal vier verschillende soorten gras. 1- Pluk van elke soort één stengel. 2- Kijk met behulp van de zoekkaart waar dit gras op lijkt. Weet je de naam? 3- Maak van jouw vondsten een mooi boeketje en knoop er een stevige grasspriet omheen. Vergelijk jullie boeketjes met elkaar. Zie je nog andere grassen die jullie niet hadden gevonden? Bossche Broek

3. Plantenonderzoek Opdracht graslandproject Bossche Broek Benodigdheden: zoekkaart ‘planten’ Touw (3x4 meter) kaartjes met dubbelzijdig tape In het Bossche Broek vind je vooral grasland. Daar groeien allerlei soorten planten. Maar niet op elke plek staan dezelfde planten. Sommige stukken zijn natter dan andere stukken. Ook is de bodem niet overal gelijk. Iedere plant voelt zich thuis op zijn eigen plek. Hier gaan jullie drie gebieden met elkaar vergelijken. Opdracht Maak drie groepjes. Ieder groepje zet een onderzoeksgebiedje uit met behulp van het touw. Het gebiedje is één bij één meter. 1- Tel het aantal verschillende soorten planten. 2- Van welke soorten weet je de naam? Welke soort vind je het mooiste? 3- Laat aan de andere kinderen zien welke soorten je hebt gevonden. Wijs ook jouw lievelingsplant aan. 4- Welke verschillen zien jullie tussen de onderzoeksgebiedjes? 5- Bespreek met elkaar hoe dat komt. 6- Maak als afsluiting een natuurschilderij. Bossche Broek

4. Olielampje van pitrus Opdracht graslandproject Bossche Broek Benodigdheden: zelf meegenomen bakjes/zakjes Je ziet hier veel donkergroene polletjes met sprieten die boven het gras uitsteken. Dit noemen we pitrus. Deze plant houdt van natte voeten. Vroeger werd het merg uit deze plant gebruikt om er lontjes voor olielampjes van te maken. Opdracht 1- Kijk eens om je heen. Waar zie je pitrus pollen? Wijs deze aan en bespreek met elkaar hoe nat het daar zal zijn. 2- Loop naar één pol toe om jullie antwoord te controleren. 3- Zoek een mooie dikke pitrusstengel en pluk deze. 4- Maak de stengel voorzichtig open en duw met je nagel van je duim het merg er uit. Hoe lang is jouw lontje? Neem jouw lontje voorzichtig mee naar school om te drogen. Hier kun je op school een olielampje van maken. Bossche Broek

5. Vijanden in het vizier Opdracht graslandproject Bossche Broek Benodigdheden: zoekkaart ‘silhouet vogels’ verrekijker In het Bossche Broek staan weinig bomen. Je kunt dan ook heel ver kijken. Vroeger konden de Bosschenaren de vijand op grote afstand zien aankomen. Tegenwoordig zien bijvoorbeeld de reeën en andere dieren ons van grote afstand aankomen. Zo’n open landschap is handig, maar heeft natuurlijk soms ook nadelen. Opdracht 1- Hoever kun je kijken? Kijk per tweetal door de verrekijker en vertel de ander wat je ziet. Let op vogels, maar ook op huizen en bomen. Misschien ontdek je wel een ree of een roofvogel. 2- Bespreek met elkaar waar reeën kunnen schuilen. Kun je twee plekken aanwijzen? 3- Kijk ook eens naar de lucht. Wat voor weer gaat het worden? Komt er een bui aan? Waar zou jij dan gaan schuilen? Bossche Broek

6. Kwelwater Opdracht graslandproject Bossche Broek Benodigdheden: - geen Vroeger gaven mensen plaatsen niet zomaar een naam. Vaak betekende de naam ook iets. ’s-Hertogenbosch is genoemd naar de Hertogen die het bos gebruikte om te jagen. Het bos is in de loop van de jaren gekapt en er is een grote stad gebouwd. Opdracht “Broek” betekent een laaggelegen gebied dat nat blijft door opwellend grondwater. Dit laatste noemen we kwelwater. Dit water komt uit een ondergrondse rivier helemaal uit België. 1- Zoek een stokje of een rietstengel. 2- Ga dan naar een sloot met een ‘olievlek’. 3- Roer er langzaam met een stokje doorheen. 4- Wordt de vlek weer één geheel, dan is het olie. Verbrokkelt de vlek in hoekige brokjes, dan is het kwelwater. Bossche Broek

7. Riet Opdracht graslandproject Bossche Broek Benodigdheden: doekaart ‘bootje van riet’ riet Riet is een grasachtige plant. Je ziet deze plant veel langs de oevers van sloten staan. Deze plant helpt het water te zuiveren. Riet heeft namelijk een netwerk van ondergrondse stengels. Hierop zitten nuttige bacteriën die de slechte stoffen opeten. Handig hè? Opdracht Aan bladeren van het riet kun je zien waar de wind vandaan komt. Kijk maar eens goed. Waar komt de wind nu vandaan? Omdat de bladeren los aan de stengel zitten kunnen ze met de wind meedraaien. Probeer het zelf maar. Lukt het je om alle bladeren in één richting te zetten? Bespreek met elkaar waar je riet voor kunt gebruiken. Natuurlijk kun je riet gebruiken om er mee te spelen. Maak een bootje zoals op de doekaart. Kun je ook fluiten op riet? Bossche Broek

Doekaart : Bootje van Riet graslandproject Bossche Broek

8. Vogels Opdracht graslandproject Bossche Broek Benodigdheden: zoekkaart ‘(weide)vogels’ verrekijker In de graslanden leven verschillende soorten vogels. Zij vinden daar hun voedsel en maken er ook hun nest. Sommige vogels zie je heel goed omdat zij groot zijn, zoals de Canadese gans. Maar er leven ook kleine vogels zoals de Graspieper. Daarvoor moet je wat langer zoeken. Opdracht Ga in tweetallen op zoek naar vogels. Noteer welke vogels je hebt gezien. Er zijn veel vogels die in dit gebied broeden. Bespreek met elkaar wat geschikte plekken zijn voor vogels om hier hun nest te maken. Bouw samen een vogelnestje. Bossche Broek

9. Ssssssst…. Opdracht graslandproject Bossche Broek Benodigdheden: - geen Kun jij de wind horen waaien of misschien zelfs het gras horen groeien? Als je heel goed en aandachtig luistert kun je heel veel horen. Opdracht Hoeveel verschillende geluiden denken jullie dat je hier kunt horen? Zoek een rustig plekje en ga op je rug liggen. Als je het prettig vindt mag je, je ogen sluiten. Luister goed naar alle geluiden die je hoort. Probeer de geluiden te onthouden. Bespreek na enkele minuten met elkaar welke geluiden je hebt gehoord. Hoeveel geluiden kwamen van mensen en hoeveel geluiden kwamen uit de natuur? Bossche Broek

10. Doe een wens Opdracht graslandproject Bossche Broek Benodigdheden: ingevulde tellijst Je hebt vandaag kennis gemaakt met een grasland. Je hebt gezien dat in een grasland verschillende soorten dieren kunnen leven. Hele grote dieren, zoals een ree. Maar ook hele kleine zoals een insect. Ook zijn er heel veel verschillende soorten grassen te vinden. Je hebt kunnen genieten van de geluiden en je weet nu waarom er zo weinig bomen staan. Kortom, jij bent nu klaar om woordvoerder te worden van het Bossche Broek. Opdracht welke dieren heb je hier gezien of gehoord? wat vind je het leukste aan het Bossche Broek. wat heb je nog gemist in het Bossche Broek Bedenk nu zelf een wens voor het Bossche Broek. Is jouw wens voor alle dieren of voor één soort? Of heb jij een wens voor bepaalde planten of bomen hier in het Bossche Broek? Vertel ons jouw wens! Bossche Broek

Tellijst dieren in het gras graslandproject Natuurgebied: _________________________ Het weer: _________________________ Datum: ___________ Naam aantal opmerkingen 1 ________________ ____ __________ 2 ________________ ____ __________ 3 ________________ ____ __________ 4 ________________ ____ __________ 5 ________________ ____ __________ 6 ________________ ____ __________ 7 ________________ ____ __________ 8 ________________ ____ __________ 9 ________________ ____ __________ 10 ________________ ____ __________ Naam aantal opmerkingen 11 ________________ ____ __________ 12 ________________ ____ __________ 13 ________________ ____ __________ 14 ________________ ____ __________ 15 ________________ ____ __________ 16 ________________ ____ __________ 17 ________________ ____ __________ 18 ________________ ____ __________ 19 ________________ ____ __________ 20 ________________ ____ __________ Bossche Broek