Seksualiteit: Voor het bespreken de spreekkamer uit? Tialda Hoekstra, Tiny Jaarsma, Margriet Couperus Gefinancierd door de Nederlandse Hartstichting

Presentatie Achtergrond Vraagstelling Methode Resultaten Conclusie Implicaties

Uitspraken van hulpverleners Moet je niet over beginnen Ik ga niet in die relatie zitten stoken Heb ik geen tijd voor in 10 minuten poli Valt best mee Ik weet al die antwoorden niet Ligt niet op mijn terrein Willen mensen het toch niet met mij over hebben

Foto van: Timeless love

Achtergrond (1) Seksualiteit en CVA: Afname in seksuele activiteiten Oorzaken vooraf aan CVA Comorbiditeiten als hypertensie en diabetes Oorzaken als direct gevolg van CVA

Achtergrond (2) Seksualiteit na CVA wordt beïnvloed door: 1. Psychosociale factoren: Depressie Angst voor een nieuw CVA Faalangst Verlies van zelfvertrouwen Verandering van rolpatronen in de relatie Duits 2009, Visser-Meily & Farenhorst 2008, Visser-Meily 2005

Achtergrond (3) 2. Fysieke factoren: Afgenomen libido Erectie problemen Problemen met orgasme Lichamelijke klachten / uitvalsverschijnselen Jung 2008, Yaman 2008

Achtergrond (4) 3. Medicatie SSRI’s Benzodiazepinen Anti-epileptica Bètablokkers

Aanleiding Belangrijk om seksualiteit te bespreken: Overslaan medicatie (verdenking op) bijwerkingen Angst Problemen in de relatie Verminderde kwaliteit van leven

Vraagstelling Hoe wordt het onderwerp seksualiteit in de huidige praktijk door hulpverleners besproken met patiënten?

Project Nederlandse Hartstichting Vragenlijsten Hartfalenpoliklinieken (n=155) Hartrevalidatiecentra (n=305) CVA revalidatiecentra (n=87)

Project Nederlandse Hartstichting Vragenlijsten Hartfalenpoliklinieken (n=155) Hartrevalidatiecentra (n=305) CVA revalidatiecentra (n=87)

Methode (1) Gestructureerde vragenlijst over de huidige praktijk: Bespreken van seksuele activiteiten Verantwoordelijkheid voor het bespreken Ervaren kennis niveau Ervaren barrières in het bespreken Behoefte aan ondersteunend materiaal

Methode (2) 5 Vragenlijsten naar 34 CVA revalidatiecentra Binnen 2 weken terugsturen Telefonische herinnering Doel: uit ieder centrum minimaal 1 lijst terug

Resultaten (1) Respons CVA revalidatie centra: Verstuurd Terug % Vragenlijsten 170 87 51

CVA hulpverleners (n=87) Percentage (aantal) Vrouw 80% (68) Leeftijd (jaren, gem ± sd) 41 ± 10 Revalidatie arts Maatschappelijk werk(st)er Verpleegkundige Psycholoog Fysiotherapeut Anders 24% (20) 21% (18) 20% (17) 15% (13) 12% (10) 8% (7)

CVA hulpverleners (n=87) Percentage (aantal) Werkzaam in huidige beroep 0-11 maanden 1-2 jaar 3-5 jaar 6-10 jaar 11-15 jaar 15 of meer 9% (8) 13% (11) 15% (13) 23% (20) 12% (10) 28% (24) MBO HBO WO 8% (7) 48% (42) 43% (36) Vervolgopleiding m.b.t. seksualiteit 38% (33)

Resultaten bespreken in de praktijk (1) In welke mate vinden er in uw centrum de volgende activiteiten plaats:

Resultaten bespreken in de praktijk (2) Met hoeveel % van uw patiënten heeft u hun seksuele gezondheid besproken? 13% van de hulpverleners bespreekt het met meer dan de helft van zijn/haar patiënten Bij hoeveel % van uw patiënten heeft u aangeboden om over hun zorgen betreffende seksualiteit te spreken? 18% van de hulpverleners heeft dit bij meer dan de helft van zijn/haar patiënten aangeboden

Resultaten verantwoordelijkheid (1) Hulpverleners, zoals u, hebben de verantwoordelijkheid om seksualiteit met hun patiënten te bespreken: 76% mee eens Hoe vaak moeten hulpverleners bij hun patiënten aangeven dat de mogelijkheid bestaat om seksualiteit te bespreken? 78% meestal / altijd

Resultaten verantwoordelijkheid (2) Er is iemand verantwoordelijk (57%)

Resultaten verantwoordelijkheid (3)

Bespreken met patiënten (1)

Bespreken met patiënten (2) Effecten van medicatie Uitgerust zijn Comfortabele setting Wanneer activiteiten herstarten

Resultaten barrières (1) Welke redenen weerhouden u om seksualiteit met uw patiënten te bespreken: Geen insteek of aanleiding hebben (43%) Redenen gerelateerd aan taal en etniciteit (40%) Redenen gerelateerd aan cultuur en religie (39%) Onvoldoende kennis (38%) Onvoldoende training (37%) Patiënt begint er zelf niet over (36%)

Resultaten barrières (2) Welke redenen weerhouden u om seksualiteit met uw patiënten te bespreken: Het geslacht van de patiënt (2%) Ik zou het zelf ook niet prettig vinden (8%) Leeftijdsverschil met de patiënt (9%) Onvoldoende tijd (11%) Gevoel van schaamte (12%) Bang om de patiënt te beledigen (14%)

Resultaten kennis 79% kennis vergroten 86% feitelijke kennis 57% gesprekstechnieken

Resultaten informatiemateriaal 17% maakt gebruik van informatiemateriaal Folders / brochures 77% heeft behoefte aan informatiemateriaal Website

Resultaten wel versus geen cursus (1) p=.082 p=.039

Resultaten wel versus geen cursus (2) p=0.037 p=.065 p=.028 p=.065

Conclusie (1) Hulpverleners voelen zich verantwoordelijk 13% bespreekt het met >50% van de patiënten

Conclusie (2) Barrières liggen bij: Behoefte aan: Hulpverlener Patiënt Kennis / scholing Informatiemateriaal

Conclusie (3) Hulpverleners die een cursus hebben gevolgd hebben: Geven vaker voorlichting Bieden vaker aan om seksualiteit te bespreken Voelen zich meer op hun gemak

Implicaties voor de praktijk Medicatie ‘Bent u op de hoogte van de bijwerkingen van uw medicatie? Zo kunt u van bètablokkers bijvoorbeeld koude handen en voeten krijgen, maar ook problemen met uw potentie. Herkent u dit?’

Implicaties voor de praktijk Kwaliteit van leven ‘Als het gaat om kwaliteit van leven, is seksualiteit een belangrijk thema. Zullen we daar eens over praten?...’ Vragen rondom de aandoening ‘Ik hoor vaak dat CVA patiënten vragen hebben over seksualiteit, ik kan me voorstellen dat dit bij u ook speelt. Welke vragen heeft u?’

Informatiemateriaal Folder binnenkort: ‘Intimiteit en seksualiteit na een beroerte’ Website www.hartenvaatgroep.nl/informatiemateriaal

Begeleidingscommissie J.M.A Visser-Meily P. Rabsztyn K. Kanselaar R. Schouten C.C. Tuijnman-Raasveld H.E. de Groot W.J.S. Louridtz P. Ninaber

E-mail: t.hoekstra@thorax.umcg.nl Bedankt! Alle hulpverleners die de vragenlijst hebben ingevuld en teruggestuurd! E-mail: t.hoekstra@thorax.umcg.nl www.hartenvaatgroep.nl/informatiemateriaal