EEN BRITSE SOCIOLOOG EN SEX: UNE LIAISION DANGEREUSE? College naar aanleiding van “The Transformation of Intimacy” door Anthony Giddens (1994) Mark Levels Hedendaagse Sociologische Theorieën 7 december 2010 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Programma van dit college “Transformation of intimacy” door Lord Anthony Giddens Liefde is... Uitpluizen wat Giddens hierover allemaal zegt Verhandeling plaatsen in een bredere wetenschappelijke context Beoordelen hoe het boek bijdraagt aan onze kennis Eindoordeel 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Professor Anthony Giddens, baron Giddens: 1938 – BA (Hull), MA (LSE), DPhil (Cantab) Hoogleraar te Cambridge (Kings College), daarna LSE Life peerage gecreëerd in 2004 Een van de meest bekende, invloedrijke sociologen van de vorige eeuw Bij u bekend van? 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Elias' Beschavingsthese Über den Prozeß der Zivilisation etc. Beschaving is een langdurig proces van veranderende persoonlijkheidsstructuren Veroorzaakt door veranderende sociale structuren Toenemende arbeidsdeling leidt tot toenemende interdependenties Toenemende interdependenties leiden tot toenemende zelfbeheersing (zelfdwang) Ergo: steeds striktere omgangsnormen, ook aangaande sex 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Elias' Beschavingsthese Über den Prozeß der Zivilisation Beschaving is een langdurig proces van veranderende persoonlijkheidsstructuren Veroorzaakt door veranderende sociale structuren toenemende arbeidsdeling leidt tot toenemende interdependenties Toenemende interdependenties leiden tot toenemende zelfbeheersing (zelfdwang) Ergo: steeds striktere omgangsnormen, ook aangaande sex 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 En toen kwamen The Sixties... 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Wat gebeurde er precies in de roerige jaren zestig? Trend naar meer echtscheidingen Trends naar minder en latere huwelijken Trend naar meer (en effectiever) anticonceptiegebruik Trend naar (nog) minder kinderen Trend naar gelijkwaardiger relaties Kortom: de Tweede Demografische Transitie (cf. Van der Kaa 1987; Lesthaege et al. 1998) 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Wat veroorzaakte de 2de Demografische Transitie? Van der Kaa (1987): “Behind the 2nd transition is a dramatic shift in norms toward progressiveness and individualism, which is moving Europeans away from marriage and parenthood” Akkoord, maar hoe moet die “shift” dan worden begrepen? Enter: Giddens 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Giddens (pp 1-3) wil de sexuele bevrijding begrijpen: “I set out to write about sex.” “I concentrate (…) upon an emotional order where women (…) have pioneered changes of great, and generalisable, importance” “These concern (…) an exploration of the potentialities of the 'pure relationship'” En het heeft ook iets te maken met “romantic love” en “plastic sexuality” 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 An eternal flame... Maar liefde is toch van alle tijden? Maar sex is toch van alle tijden? Maar passie is toch van alle tijden? Hoe kan iets dat constant is, een verandering verklaren? 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 “It's a classic story: boy meets girl…” Maar wat nu….? Hoe loopt dit af? 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Natuurlijk! “Boy marries girl” En ja hoor: ze leefden nog lang en gelukkig! 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Verhalen: klassieke romantische plot Boy meets girl Boy and girl fall in love (oooohhhh) Boy loses girl Boy finds girl again Boy and girl live happily ever after Welke boeken of films ken je die deze plotlijn (deels) volgen? 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Voorbeeld uit de popmuziek: Eddy Cochran's Three Steps to Heaven (1960) Step one: you find a girl you lohohohohove Step two: she falls in lohohove with you... Step three: you kiss, and hold her tightly (Yeah that sure seems like heaven to me) 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Is ons idee van liefde een universeel verschijnsel? Passie is van alle tijden: In het oude Egypte (3000 BC) voorbeelden van gepassioneerde liefdesgedichten Tegen passionele liefdes als basis voor een relatie wordt al eeuwenlang gewaarschuwd: Shakespeare: Romeo & Juliet (1597) Schubert: Schöne Müllerin (1823) en Winterreise (1827) 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Is ons idee van liefde een universeel verschijnsel? Passie komt ook bij andere volken voor: Malinovski: ook de wilden (lees: Trobrianders) kennen de gepassioneerde liefde Antropologische studies bij andere volken onderschrijven: mensen van alle volkeren worden verliefd en kennen de amour passion 15-12-10

Transformation of intimacy? Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Transformation of intimacy? Verliefdheid en gepassioneerde liefde zijn van alle tijden en alle plaatsen Maar liefde is meer dan alleen passie Voor Giddens is intimiteit: “a transactional negotiation of personal ties by equals” En de aard van die persoonlijke banden en de uitkomst van die onderhandelingen zijn cultureel bepaald En daarmee wellicht aan veranderingen onderhevig 15-12-10

Transformation of intimacy? Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Transformation of intimacy? Verliefdheid en gepassioneerde liefde zijn van alle tijden en alle plaatsen Maar liefde is meer dan alleen passie Voor Giddens is intimiteit: “a transactional negotiation of personal ties by equals” En de aard van die persoonlijke banden en de uitkomst van die onderhandelingen zijn cultureel bepaald En daarmee wellicht aan veranderingen onderhevig 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Liefde is.... Wat zijn absolute en universele voorwaarden voor een goede relatie? 15-12-10

What's love got to do with it? Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 What's love got to do with it? Het gaat Giddens dus om relaties, niet om liefde of verliefdheid of intimiteit of sex per se De aard van relaties kan veranderen in de tijd Giddens onderscheidt drie soorten intimiteitsrelaties: Economische relaties Romantische liefdesrelaties Pure liefdesrelaties 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 A fine romance with no kisses... Pre-moderne tijd Huwelijken worden niet uit liefde gesloten, maar vanwege wederzijdse belangen Sex heb je binnen het huwelijk voor de nakroost, en buiten het huwelijk voor je plezier Economische relaties 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Hopelessly devoted to you... Moderne tijd (vanaf ca 1800), met de opkomst van de roman Huwelijken worden uit liefde gesloten, wegens cosmic fate Er is liefde op het eerste gezicht De liefdesband is diep, nobel, waardig, en verheffend Romantische liefde 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Hopelessly devoted to you... Liefde en lust gaan niet samen Liefde is... belangrijker dan sex Liefde is... voor altijd En uit het voorgaande volgt: Liefde is... een vrouwenaangelegenheid Romantische liefde 15-12-10

Gevolgen van romantische liefde voor vrouwen en mannen Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Gevolgen van romantische liefde voor vrouwen en mannen VROUWEN – Vrouwelijkheid betekent kuisheid (“eerzaamheid”) – Het zich laten veroveren werd slecht voor de reputatie – Huwelijk en moederschap werden een doel op zichzelf – Vrouwen werden specialist op het gebied van intimiteit MANNEN – Mannelijkheid en romantiek gaan niet samen – Veroveren en verleiden was het voorrecht van de man – Doel van mannnen status en zelfontplooiing via werk – Mannen werden specialist op het gebied van de ratio 15-12-10

Prozaïsche gevolgen van de romance Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Prozaïsche gevolgen van de romance Dominantie van mannen, zowel thuis als publiek Dubbele standaard aangaande promiscuiteit Verdeling van vrouwen in twee typen: moeders en hoeren Interpretatie van sexeverschillen als gegeven, door God, biologie of natuur Problematisering van vrouwen als irrationele, onbegrijpelijke wezens (Vgl. Wass will dass Weib?!?!?) Sexuele arbeidsdeling Maar ook: toenemende emotionele afhankelijkheid door mannen van vrouwen 15-12-10

Hoe was dat toen, opa? Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Nogmaals de vraag: wat gebeurde er gedurende de jaren 1960? Vgl.Giddens: De idealen van de romantische liefde werden minder belangrijk, vooral onder vrouwen Het idee van een andere, meer gelijke relatievorm begon opgeld te doen Giddens noemt dit: de “pure relatie” Deze transformatie bedoelt hij in de titel 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Hoe bestudeert Giddens de pure relatie? Studie van therapeutische verslagen en zelfhulpboeken Vgl. Giddens net zo informatief als de middeleeuwse etiquetteboekjes van Elias In de adviezen uit zelfhulpboeken sijpelen normen over of ideaaltypen van relaties door Hieraan ontleent Giddens zijn beschrijving van de pure relatie uit de na-moderne tijd 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Express yourself... De pure relatie Postmodern verschijnsel De pure relatie heeft: Een zekere intrinsieke waarde (l'amour pour l'amour) Een levensduur Er bestaat een zekere evenwaardigheid tussen partners Sex heb je binnen het huwelijk voor nakroost, en ook (heel belangrijk) voor je beider plezier 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 In de pure relatie... … zijn sex en liefde onlosmakelijk met elkaar verbonden … is liefde “confluent”: Emotionele gelijkheid Reciprociteit van intimiteit en sexuele bevrediging Is mooi vanwege de band, niet vanwege de ander … is sexualiteit van plastic Sex niet slechts voor de voortplanting Sex voor het genot 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Liefde is.... Revisited 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Gevolgen van de opkomst van de pure relatie I Trend naar meer sexuele permissiviteit, dewelke zich uit in: – Meer variatie in breed geaccepteerde sexuele activiteiten (orale sex, masturberen) – Normalisatie van “perversiteiten” (zoals homosexualiteit) – Trend naar meer promiscuïteit Meer vrijheid dus! Maar wat zijn de gevolgen van die vrijheid? 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Gevolgen van de opkomst van de pure relatie II Trend naar meer sexverslaving onder vrouwen – Bevrijding na eeuwenlange sexuele repressie – Vrouwen raken daardoor een beetje in de war – (p.78) “is it really any wonder that it is difficult for women to cope with changes they have helped to produce? – Gevolg: toename van compulsieve sexuele handelingen door vrouwen: veelmannerij en masturberen – Om een pure relatie te kunnen hebben, is zelfbevrijding essentieel! 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Gevolgen van de opkomst van de pure relatie III Trend naar meer sexverslaving onder mannen – Sexuele veroveringen blijven een bron van status onder mannen – Mannen willen gewoon sex – Dit leidt...: – soms tot womanising en Casanovagedrag – soms ook willen mannen veel sex met één vrouw – soms masturberen ze gewoon heel veel 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Gevolgen van de opkomst van de pure relatie IV Trend naar minder dominantie mannen binnen relaties – Problematische mannelijkheid – vgl. metroman, wacho, mannenman, gevoelige man – Mannen hebben problemen met intimiteit – Toename harde porno – Meer sexueel geweld tegen vrouwen om machtsverlies te compenseren – Meer episodische homoseksualiteit 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Oorzaken van de opkomst van de pure relatie Thesis (p. 96) – Heeft iets met feminisme te maken, maar: – De Pure Relatie moet worden begrepen als een manifestatie van een basale transitie in de ethiek van het persoonlijke leven in zijn geheel – Door de opkomst van “moderne instituties” moet er over basale familiebanden opnieuw worden onderhandeld – Welke instituties zijn dat? 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Oorzaken van de opkomst van de pure relatie Moderne Instituties: – Democratie! – leidt tot nadruk op open communicatie (sine qua non voor de pure relatie) – veronderstelt persoonlijke autonomie – Uiteraard werkt e.e.a. ook andersom: (p. 189) “the possibility if intimacy means the promise of democracy” 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Hoe moeten we dit verhaal taxeren? – Giddens zegt dat schrijven over sex heel saai is – Lezen over sex is niet noodzakelijkerwijs saai, maar in dit geval wel heel erg moeilijk – Giddens is er in geslaagd een bijzonder ondoorzichtig en onopwindend boek over deze materie te schrijven 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Hoe moeten we dit verhaal taxeren? – Lammers een Van Doorn stelden dat je moet schrijven over definities – Ultee stelt dat je proposities moet opstellen – Giddens verzuimt beide te doen! – Het betoog is daardoor uiterst verwarrend gestructureerd en richtingloos 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Maar aller, Giddens wil toch vooral begrijpen? – Ja en nee. Hij signaleert een aantal trends – Hij formuleert voorzichtig, maar ontkomt niet aan het incidentele gebruik van de woorden “origins”, “explain” of “causal” als hij over deze trends wil praten – Dat impliceert dat er over causale processen wordt gepraat – En als je dat doet, moet je verhaal wel kloppen – De richting van causaliteiten in hier vaak volstrekt onduidelijk – We kunnen Giddens' verhaal interpreteren als een theorie 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Hoe moeten we de theorie taxeren? – Verklaring: opkomst van de democratie is erg slecht onderbouwd, en weinig plausibel – Er lijkt een belangrijke rol te zijn weggelegd voor heronderhandeling van allerlei interpersoonlijke banden. Hoe het macro-verschijnsel deze onderhandeling beïnvloedt, blijft ongewis – het verhaal zit vol cirkelredeneringen: democratie leidt tot transformation of intimacy leidt tot democratie leidt tot... 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 En wat is de rol van contraceptie... 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Er zijn alternatieven... – Merk op dat de opkomst van romantische liefde samenviel met de Eerste Demografische Transititie (naast het boek) – En dat de opkomst van de pure relatie samenviel met de Tweede Demografische Transitie – Beide transities hangen samen met verschuivingen in: Industrialisering – Door veranderende arbeidspositie van vrouwen verandert de vrouwelijke machtsrol in een relatie 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Waarom kregen vrouwen stemrecht toen ze het kregen? 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Onderhandelingen? – Gary Becker heeft met A Treatise on the Family ook een micro-theorie geschreven, die voorspelt hoe die onderhandelingen verlopen – Die theorie voorspelt hoe onderhandelingen anders lopen onder andere arbeidsmarktregimes – Deze theorie past erg goed bij verschillende observaties – Bij veel observaties ook niet overigens – 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Onderhandelingen? – Becker zegt niet zoveel over sexueel genot... – Maar kan wel voorspellen waarom vrouwen aan anticonceptie gaan doen – en kan daarmee de opkomst van plastic sexuality verklaren – immers: effectieve contraceptie is daarvoor een sine qua non Hoewel vaak bekritiseerd, heeft hij een cruciaal ding op Giddens voor: deze theorie is in ieder geval falisifieerbaar 15-12-10

Hedendaagse Sociologische Theorieën 2010-2011 Tot slot... – Opdracht... – Dank voor de aandacht... 15-12-10