Financial Instruments Instituut der Bedrijfsrevisoren 2 december 2002 Financial Instruments IAS 32 : disclosure & presentation IAS 39 : recognition & measurement Bernard Gabriëls Peter Louwagie PricewaterhouseCoopers

Inleiding Verloop van de wisselkoersen en rentetarieven is merkelijk grilliger Toegenomen risico’s op de financiële markten Gevolg : Grotere vraag naar nieuwe financiële technieken teneinde de risico’s te vermijden of te beperken

Inleiding Het gebruik van nieuwe financiële instrumenten is ook RISICOVERHOGEND en dit omwille van : De complexiteit van de transacties De vereiste snelheid De infrastructuur

Inleiding Er zijn voldoende (tot de verbeelding sprekende) voorbeelden bekend: ALLIED IRISH BANK BARINGS BANK BELGISCHE OVERHEID METALL GESELSCHAFT PROCTER & GAMBLE …….

Inleiding Een solide boekhoudkundige grondslag kan een hulpmiddel zijn in het opvolgen en beheersen van de desbetreffende risico’s

Vanwaar de nood voor verandering? De redenen… … de standaarden Verhoogde risico’s en complexiteit van de gebruikte afgeleide producten Focus op interne controle en corporate governance Gebrek aan duidelijkheid in huidige standaarden : Afgeleide producten : off - B/S Grote verschillen in toepassing van hedge accounting Gebrek aan regels voor hedging forecasts Marktvraag naar transparantie en vergelijkbare internationale rapporteringen IASC Financial Instruments project : IAS 32 (1996) E 62 (1998) IAS 39 (1999) ED IAS 32/39 (2002) US FASB's project : FAS 52, 80, 115, 119 FAS 133 Derivatives Implementation Group FAS 138 Joint Working Group : 13 standard setters komen tot één allesomvattende Wereldwijde standaard niet binnen de volgende 5 jaar (?)

Belangrijke vragen Hoe worden de financiële producten gewaardeerd? Wanneer dient winst of verlies geboekt te worden? “on balance sheet” versus “off balance sheet” ?

IAS 32 : Financial Instruments Disclosure and Presentation PricewaterhouseCoopers

Classificatie financiële instrumenten als schuld- en eigen vermogensinstrumenten Substance over form Classificatie van een financieel instrument of zijn samenstellende delen, als een schuld- of een eigen vermogensinstrument, dient te gebeuren op basis van de onderliggende “werkelijkheid” veeleer dan op basis van de juridische vorm en dit bij de initiële boeking

Classificatie financiële instrumenten als schuld- en eigen vermogensinstrumenten Financiële schuld = verplichting tot levering van cash of een ander financieel actief Classificatie als eigen vermogensinstrument indien de uitgever niet contractueel verplicht is tot betaling Voorbeelden Obligaties Aandelen Bankleningen Warranten

Classificatie financiële instrumenten als schuld- en eigen vermogensinstrumenten Financieel instrument dat zowel een schuld- als eigenvermogenselement bevat, dient door de uitgever geclassifieerd te worden in overeenstemming met de onderliggende elementen (bv converteerbare obligatie) Schuld = verdiscontering van toekomstige cashflows (interest- en initieel bedrag) Eigen vermogenselement = overblijvende waarde Alternatief : waardebepaling van beide delen apart (schuldtitel en call optie) – waardering aangepast op pro rata basis

Presentatie : interest, dividenden, meer- en minderwaarden Interest, dividenden, meer- en minderwaarden van een financieel schuldinstrument (balans) worden geboekt in de resultatenrekening (opbrengst of kost) Herfinanciëringen of terugbetalingen van een financieel eigen vermogensinstrument (eigen vermogen) worden geboekt via “wijzigingen in het eigen vermogen”

Compensatie tussen financieel activum en financiële schuld Compensatie is VERPLICHT indien : De vennootschap een wettelijk afdwingbaar recht heeft om beide te compenseren, en Intentie heeft om het activum en de schuld simultaan te vereffenen (boeking op netto-basis)

Toelichtingen (disclosures) Voor ieder financieel instrument (activum, schuld of eigen vermogensinstrument) dient meegedeeld te worden : Informatie mbt aard en de belangrijkheid van de financiële instrumenten, incl limieten, voorwaarden en waarschijnlijkheid van toekomstige cash flows Waarderingsregels incl inkomstenerkenning en waarderingsbasis, die worden gehanteerd

Toelichtingen (disclosures) Voor ieder financieel instrument (activum of schuld) dient meegedeeld te worden : Interestrisico Contractuele repricing/vervaldagen Effectieve interestvoeten (fixed/floating) <1 jaar, 1-5 jaar, >5 jaar op balansdatum Kredietrisico Maximum exposure Belangrijke concentraties

IAS 39 : Financial Instruments Recognition and Measurement PricewaterhouseCoopers

IAS 39 : Inhoud 2 grote delen te onderscheiden Accounting van financiële instrumenten Waardering en erkenning van financiële activa en passiva

Wat is een afgeleid product ? Bepaald door zijn kenmerken: Waarde wordt mede bepaald door onderliggende (aandeel, prijs, index) Geen en kleine initiële investering Afgehandeld in de toekomst Alle gekende afgeleide producten vallen binnen de reikwijdte van deze standaard Andere contracten zouden eveneens aan bovenstaade omschrijving kunnen voldoen, zoals bijvoorbeeld "embedded derivatives"

Embedded derivatives Wat zijn embedded derivatives ? Waar gaat het om? Indien niet “closely related” – embedded derivative en hoofdcontract dienen apart boekhoudkundig verwerkt te worden als: Een financieel instrument; of Volgens andere IAS-standaarden

Deze standaard dient NIET toegepast Embedded derivatives Wordt het gehele contract geboekt aan fair value met erkenning van wijzigingen in fair value in resultatenrek? Is het afgeleid product van die aard dat het als afgeleid product wordt geboekt indien alleenstaand ? Is de embedded derivative “clearly and closely related” met het hoofdcontract ? Nee Ja Nee Standaard toepassen Ja Nee Ja Deze standaard dient NIET toegepast

Embedded derivatives - Voorbeelden Afzonderlijke boeking Converteerbare obligatie (standpunt investeerder) Reverse convertibles Calls en puts op equity instrumenten Geen afzonderlijke boeking Converteerbare obligatie (standpunt uitgever op eigen aandelen) Meeste floors, caps en collars op interest Prepaid interest rate swap

Algemene principes Fundamentele principes : Financiële instrumenten en afgeleide producten vertegenwoordigen bezittingen en schulden Winsten en verliezen mbt deze financiële instrumenten zijn geen bezittingen of schulden Fair value (marktwaarde) is de aangewezen manier om financiële instrumenten en afgeleide producten te waarderen Financiële instrumenten kunnen onder bepaalde omstandigheden onderdeel zijn van indekkingsverrichtingen (“hedge”)

IAS 39 : Hedging principes Boekhoudkundige verwerking bepaald door aard van de transactie GEEN HEDGING FAIR VALUE HEDGE CASH FLOW HEDGE FOREIGN CURRENCY HEDGE

Hedging : Algemeen kader Indekkingsverrichtingen beogen de veranderingen in de fair value (markwaarde) van de ingedekte activa of passiva, of daarmee verband houdende toekomstige cash flows te neutraliseren door omgekeerde veranderingen in de marktwaarde van het indekkende instrument Een verwachte transactie dient HOOGST waarschijnlijk te zijn Kan geen netto balanspositie indekken (vanuit boekhoudkundig standpunt)

Hedging : Algemeen kader Indekkingscriteria Formele documentatie beschikbaar bij aanvang De specificatie van de indekkingstransactie De “Risk-management” politiek Hoe de indekkingseffectiviteit zal gemeten worden Effectiviteit bij aanvang en tijdens transactie (trimestrieel)

Effectiviteit De mate waarin er compenserende waardeschommelingen optreden tussen de ingedekte positie en het indekkingsinstrument “HIGH EFFECTIVENESS” (95%-105%) : algemeen aangenomen aanvaard binnen interval van 80% - 125% Meerdere methoden mogelijk maar keuze dient op voorhand te gebeuren en consistent te worden verdergezet Indien effectiviteit binnen interval, zal enige ineffectiviteit nog kunnen bestaan en dat deel zal in de resultatenrek verwerkt worden

Effectiviteit Twee items van ineffectiviteit in resultatenrek.: items uitgesloten van de test items deel uitmaken van effectiviteitstest, maar ineffectiviteit genereren Indien effectiviteit buiten interval van 80% - 125%, dan is hedge accounting niet (langer) toegestaan INEFFECTIVITEIT EFFECT ONMIDDELIJK IN RESULTAAT

Hedging : Soorten Twee soorten hedgingtransacties FAIR VALUE INDEKKING CASH FLOW INDEKKING

Fair value indekking Betracht de veranderingen van de marktwaarde van bepaalde activa of passiva te compenseren via indekking De verandering in marktwaarde van zowel het financieel instrument als het ingedekte activum of passivum dienen rechtstreeks in resultaat genomen

Fair value hedge voorbeelden Foreign currency forward of FX Swap die een vreemde valuta investering of ontlening dient in te dekken Interest rate swap om een lening met vaste interestvoet in te dekken Gekochte equity putoptie om een investering in aandelen op de balans in te dekken Commodity future om voorraad grondstoffen in te dekken

Voorbeeld 1 : Renteswap als fair value hedge GEGEVENS ONDERNEMING A LEENT OP 30 JUNI 2002, 10 MILJOEN EURO TEGEN 7,5% VASTE INTEREST EN TERUGBETAALBAAR OP 3 JAAR. TEZELFDERTIJD SLUIT ZIJ EEN RENTESWAP OP 3 JAAR AF WAARBIJ ZIJ EEN VASTE INTEREST VAN 7,5% ONTVANGT EN EEN VARIABELE INTEREST BETAALT GELIJK AAN EURIBOR. INTERESTEN VOOR ZOWEL DE LENING ALS DE SWAP ZIJN ZESMAANDELIJKS BETAALBAAR. ONDERNEMING A DUIDT DE SWAP FORMEEL AAN ALS EEN FAIR VALUE HEDGE VAN DE LENING.

Voorbeeld 1 : Renteswap als fair value hedge VERONDERSTEL DE VOLGENDE EURIBOR EN DAARMEE VERBANDHOUDENDE MARKTWAARDE VAN DE LENING EN DE SWAP. EURIBOR MARKTWAARDE MARKTWAARDE SWAP LENING 30 JUNI 2002 6,0 % - 10.000.000 EURO 31 DECEMBER 2002 7,0 % (323.000) 9.677.000 EURO 30 JUNI 2003 5,5 % 55.000 10.055.000 EURO

Voorbeeld 1 : Renteswap als fair value hedge BOEKING BIJ HET AFSLUITEN VAN HET CONTRACT : 30 JUNI 2002 Dt 55 Liquide middelen 10.000.000 Ct 17 Financiële schulden 10.000.000

Voorbeeld 1 : Renteswap als fair value hedge BOEKING VAN HET NOMINALE BEDRAG VAN DE SWAP IN DE ORDERREKENINGEN : Dt Ct 09 Nominaal bedrag interest swap Tegenrekening bedrag interest swap 10.000.000

Voorbeeld 1 : Renteswap als fair value hedge BOEKING BIJ HET AFSLUITEN VAN HET BOEKJAAR 31 DECEMBER 2002 DE INTEREST (7,5% VAST) OP DE LENING WORDT BETAALD : Dt Ct 65 55 Financiële kosten Liquide middelen 375.000

Voorbeeld 1 : Renteswap als fair value hedge OMDAT DE SWAP EEN 100% EFFECTIEVE INDEKKING IS VAN DE VASTE INTERESTLENING, IS HET TOEGELATEN DE INTERESTAFWIKKELING VAN DE SWAP OP EEN NETTO MANIER TE BOEKEN (ZOGENAAMDE SHORT-CUT METHODE). ER WORDT NETTO 1,5% ONTVANGEN (7,5% VAST MIN 6% VARIABEL) Dt 55 Liquide middelen 75.000 Ct 75 Financiële opbrengsten 75.000

Voorbeeld 1 : Renteswap als fair value hedge DE VERANDERING IN DE MARKTWAARDE VAN DE LENING EN DE SWAP WORDT IN DE RESULTATENREKENING GEBOEKT Dt 17 Financiële schulden 323.000 Ct 75 Financiële opbrengsten 323.000 Dt 65 Financiële kosten 323.000 Ct 17 Swap contract 323.000

Voorbeeld 1 : Renteswap als fair value hedge BOEKING BIJ HET AFSLUITEN VAN DE PERIODE TOT 30 JUNI 2003 DE INTEREST (7,5% VAST) OP DE LENING WORDT BETAALD Dt 65 Financiële kosten 375.000 Ct 55 Liquide middelen 375.000

Voorbeeld 1 : Renteswap als fair value hedge DE SWAP WORDT NETTO AFGEREKEND : ER WORDT NETTO 0,5% ONTVANGEN (7,5% VAST MIN 7% VARIABELE) Dt 55 Liquide middelen 25.000 Ct 75 Financiële opbrengsten 25.000

Voorbeeld 1 : Renteswap als fair value hedge DE VERANDERING IN DE MARKTWAARDE VAN DE LENING EN DE SWAP WORDT IN DE RESULTATENREKENING GEBOEKT Dt 65 Financiële kosten 378.000 Ct 17 Financiële schulden 378.000 Dt 53 Swap contract : te ontvangen 55.000 Dt 17 Swap contract : te betalen 323.000 Ct 75 Financiële opbrengsten 378.000

Voorbeeld 1 : Renteswap als fair value hedge DE BALANS OP 30 JUNI 2003 IS ALS VOLGT : LIQUIDE MIDDELEN 9.350.000 SWAP 55.000 OVERGEDRAGEN RESULTAAT (650.000) FINANCIELE LENING 10.055.000

Voorbeeld 2 : Beëidiging van de indekkingsverrichting GEGEVENS VERONDERSTEL DAT IN VOORBEELD 1, ONDERNEMING A BESLIST OP 1 JULI 2003 DE RENTESWAP TE BEEINDIGEN EN VERWACHT DE VASTE INTERESTLENING TERUG TE BETALEN OP DE VERVALDAG VAN 30 JUNI 2005. BOEKINGEN BIJ HET BEEINDIGEN VAN DE SWAP : DE MARKTWAARDE WORDT IN GELD ONTVANGEN Dt 55 Liquide middelen 55.000 Ct 52 Swap 55.000

Voorbeeld 2 : Beëidiging van de indekkingsverrichting BOEKINGEN OP 31 DECEMBER 2003, 30 JUNI 2004, 31 DECEMBER 2004 EN 30 JUNI 2005 DE INTEREST OP DE LENING WORDT SEMESTRIEEL BETAALD Dt 65 Financiële kosten 375.000 Ct 55 Liquide middelen 375.000

Voorbeeld 2 : Beëidiging van de indekkingsverrichting DE LENINGPREMIE, IN TOTAAL 55.000, WORDT AFGESCHREVEN OVER DE PERIODE VAN DE LENING VOLGENS DE EFFECTIEVE INTERESTMETHODE. DE TOTALE LENINGPREMIE IS GELIJK AAN HET VERSCHIL TUSSEN DE NOMINALE WAARDE EN DE GEBOEKTE MARKTWAARDE VAN DE LENING. BOEKING OP 31 DECEMBER 2003 : Dt 17 Financiële schulden 13.029 Ct 65 Financiële kosten 13.029

Voorbeeld 2 : Beëidiging van de indekkingsverrichting GELIJKAARDIGE BOEKINGEN ZULLEN OOK DIENEN TE WORDEN UITGEVOERD OP DE ONDERSTAANDE DATA EN VOLGENS DE VERMELDE BEDRAGEN 30/06/2004 13.499 EURO 31/12/2004 13.984 EURO 30/06/2005 14.488 EURO

Voorbeeld 2 : Beëidiging van de indekkingsverrichting OP 30 JUNI 2005 WORDT DE LENING TERUGBETAALD Dt 17 Financiële schulden 10.000.000 Ct 55 Liquide middelen 10.000.000

Voorbeeld 3 : Futurescontract ter indekking van de waarde van de voorraad GEGEVENS ONDERNEMING A IS ACTIEF IN MIJNBOUW EN HEEFT OP 1 OKTOBER 2002, 1 MILJOEN ONS ZILVER IN VOORRAAD TEGEN EEN GEMIDDELDE KOST VAN 5 EURO PER ONS. OM DE INVENTARIS TE BESCHERMEN TEGEN EEN DALING VAN DE ZILVERPRIJS, BESLIST A ZICH IN TE DEKKEN DOOR 200 ZILVERFUTURES CONTRACTEN TE VERKOPEN. IEDER CONTRACT IS VOOR 5.000 ONS ZILVER TEGEN 5,55 EURO PER ONS. DE FUTURES HEBBEN ALS VERVALDAG MAART 2003, DIE OVEREENKOMT MET DE VERWACHTE LEVERING/VERKOOP VAN DE ZILVERVOORRAAD AAN EEN JAPANSE KLANT.

Voorbeeld 3 : Futurescontract ter indekking van de waarde van de voorraad DE SPOT EN FUTURE PRIJZEN VAN ZILVER EVOLUEREN ALS VOLGT : Spot Future Maart, 2002 1 oktober 2002 5,40 5,55 31 december 2002 5,30 5,40 20 maart 2003 5,25 5,25

Voorbeeld 3 : Futurescontract ter indekking van de waarde van de voorraad DE VERANDERING IN DE MARKTWAARDE IS ALS VOLGT : Futures Zilvervoorraad Winst/(verlies) Winst/(verlies) 31 december 2002 150.000 (150.000) 31 maart 2003 150.000 (150.000)

Voorbeeld 3 : Futurescontract ter indekking van de waarde van de voorraad BOEKING OP 31 OKTOBER 2002 ER MOET EEN MARGIN VAN 1.500 EURO PER CONTRACT BETAALD WORDEN. Dt 41 Margin account 300.000 Ct 55 Bank 300.000

Voorbeeld 3 : Futurescontract ter indekking van de waarde van de voorraad BOEKING PER 31 DECEMBER 2002 DE VERANDERING IN DE MARKTWAARDE VAN DE INVENTARIS EN HET FUTURESCONTRACT WORDT GEBOEKT. Dt 53 Futures contract 150.000 Ct 75 Winst op de futures indekking 150.000 Dt 60 Voorraadbeweging 150.000 Ct 30 Zilvervoorraad 150.000

Voorbeeld 3 : Futurescontract ter indekking van de waarde van de voorraad BOEKINGEN PER 31 MAART 2003 DE VERANDERING IN DE MARKTWAARDE WORDT GEBOEKT. Dt 53 Futures contract 150.000 Ct 75 Winst op de futures indekking 150.000 Dt 60 Voorraadbeweging 150.000 Ct 30 Zilvervoorraad 150.000

Voorbeeld 3 : Futurescontract ter indekking van de waarde van de voorraad DE FUTURES WORDEN AFGEREKEND Dt 55 Bank 600.000 Ct 41 Margin account 300.000 Ct 53 Futures contract 300.000

Voorbeeld 3 : Futurescontract ter indekking van de waarde van de voorraad DE INVENTARIS WORDT VERKOCHT Dt 55 Bank 5.250.000 Ct 70 Verkopen 5.250.000 Dt 60 Voorraadbeweging 4.700.000 Ct 30 Voorraad 4.700.000

Cash flow hedging Betracht de veranderingen in de toekomstige cash flows te compenseren Het risico tot wisselende cash flows kan verband houden met een bestaand activum of passivum of met een verwachte toekomstige transactie die evenwel nog geen vaste verbintenis is Indeling voor niet geboekte, vaste verbintenissen als volgt: IAS 39 : Cash flow hedge ED IAS 39/FAS 133 : Fair value hedge

Cash flow hedging Voorwaarden : De transactie moet toch zeer waarschijnlijk zijn De transactie moet specifiek geïdentificeerd zijn Wanneer een groep van toekomstige transacties beoogd wordt, moet deze groep hetzelfde risicoprofiel hebben

Cash flow hedge voorbeelden Foreign currency forward om toekomstige inkomsten genererende of kosten genererende transacties in te dekken Interest rate swap om lening met een variabele interestvoet in te dekken Optie om een verwachte aankoop van vaste activa in te dekken Commodity future om een niet vaste verbintenis in te dekken

Cash flow hedging – Ogenblik van boeken IAS 39 : Het indekkingsresultaat wordt in het resultaat genomen wanneer de transactie zich VOORDOET FAS 133 / ED IAS 39 : Het indekkingsresultaat wordt uit het eigen vermogen gehaald en in resultaat genomen op het moment dat de onderliggende transactie HET RESULTAAT BEINVLOEDT

Hoe wordt een cash flow hedge geboekt? Eigen vermogen fungeert als wachtrekening voor de indekkingsresultaten Deze “wachtrekening” (other comprehensive income) moet per trimester aangepast worden zodanig dat zij gelijk is aan het minste van (lower of): De gecumuleerde winst of verlies van het indekkingsinstrument De gecumuleerde winst of verlies van de onderliggende transactie (tegen marktwaarde)

Boeking van een cash flow hedge TABEL 1 (Winst)verlies (Winst)verlies (Winst)verlies (Winst)verlies op de op het geboekt in geboekt in toekomstige indekkings- eigen vermogen de verlies- en transactie instrument winstrekening Scenario 1 10 (15) (10) (5) Scenario 2 10 (5) (5) 0 Scenario 3 0 (5) 0 (5) Scenario 4 0 5 0 5 Scenario 5 (10) 15 10 5 Scenario 6 (10) 5 5 0 Scenario 7 (5) 0 0 0 Scenario 8 5 0 0 0

Boeking van een cash flow hedge TABEL 2 Huidig Gecumuleerd Huidige Gecumuleerd Gecumuleerd Trimester Netto (W)Verlies (W)Verlies (W)Verlies (W)Verlies (W)Verlies (W)Verlies impact toekomstige toekomstige hedging hedging in het getransfer. Verlies en transactie transactie instrument instrument eigen verm. Naar EV winstrek. Trim. 1 10 10 (15) (15) (10) (10) (5) 2 10 20 (5) (20) (20) (10) 5 3 0 20 (5) (25) (20) 0 (5) 4 0 20 5 (20) (20) 0 5 5 (10) 10 15 (5) (5) 15 0 6 (10) 0 5 0 0 5 0 7 (5) (5) 0 0 0 0 0 8 5 0 0 0 0 0 0

Voorbeeld 4 : Futurescontract ter indekking van een verwachte verkoopstransactie GEGEVENS VERONDERSTEL DEZELFDE GEGEVENS ALS VOORBEELD 3 ONDERNEMING A DUIDT EVENWEL DE VERKOCHTE FUTURES FORMEEL AAN ALS EEN CASH FLOW HEDGE VAN DE VERWACHTE VERKOOP VAN DE ZILVERVOORRAAD AAN DE JAPANSE KLANT (ER IS NOG GEEN VAST VERKOOPCONTRACT)

Voorbeeld 4 : Futurescontract ter indekking van een verwachte verkoopstransactie 1 MILJOEN ONS ZILVERVOORRAAD ; KOSTPRIJS 5.000.000 EURO DE SPOT EN FUTURE PRIJZEN VAN ZILVER EVOLUEREN ALS VOLGT : Spot Future Maart, 2003 1 oktober 2002 5,40 5,55 31 december 2002 5,30 5,40 20 maart 2003 5,25 5,25 DE VERANDERING IN DE MARKTWAARDE IS ALS VOLGT : Futures Zilvervoorraad Winst/(verlies) Winst/(verlies) 31 december 2002 150.000 (150.000) 31 maart 2003 150.000 (150.000)

Voorbeeld 4 : Futurescontract ter indekking van een verwachte verkoopstransactie BOEKING PER 31 OKTOBER 2002 ER MOET EEN MARGIN VAN 1.500 EURO PER CONTRACT BETAALD WORDEN. Dt 41 Margin account 300.000 Ct 55 Bank 300.000

Voorbeeld 4 : Futurescontract ter indekking van een verwachte verkoopstransactie BOEKING PER 31 DECEMBER 2002 DE VERANDERING IN DE MARKTWAARDE VAN DE FUTURE WORDT GEBOEKT IN EIGEN VERMOGEN. Dt 53 Futurescontract 150.000 ... Ct Wachtrekening futures indekking (onderdeel eigen vermogen) 150.000

Voorbeeld 4 : Futurescontract ter indekking van een verwachte verkoopstransactie BOEKING PER 20 MAART 2003 DE VERANDERING IN DE MARKTWAARDE VAN DE FUTURE WORDT GEBOEKT IN HET EIGEN VERMOGEN. Dt 53 Futurescontract 150.000 Ct ... Wachtrekening futures indekking (onderdeel eigen vermogen) 150.000

Voorbeeld 4 : Futurescontract ter indekking van een verwachte verkoopstransactie DE FUTURE WORDT AFGEWIKKELD Dt Ct 55 41 Bank Margin account 600.000 300.000 Futurescontract 53

Voorbeeld 4 : Futurescontract ter indekking van een verwachte verkoopstransactie DE VOORRAAD WORDT VERKOCHT. Dt 55 Bank 5.250.000 Ct 70 Verkopen 5.250.000 Dt 60 Voorraadbeweging 5.000.000 Ct 30 Voorraad 5.000.000

Voorbeeld 4 : Futurescontract ter indekking van een verwachte verkoopstransactie DE WACHTREKENING “FUTURES INDEKKING” WORDT AFGEBOEKT NAAR DE VERLIES- EN WINSTREKENING. Dt ... Wachtrekening “futures indekking” 300.000 Ct 70 Verkopen 300.000

Activa en passiva uitgedrukt in vreemde valuta Fair value hedge Termijncontracten altijd aan marktwaarde Proratering van report en deport niet meer vereist

Voorbeeld 5 : Concept “Basic adjustment” in IAS 39 GEGEVENS OP 31 OKTOBER 2002 PLANT VENNOOTSCHAP XYZ DE AANKOOP VAN EEN MAINFRAIME. DE AANKOOP ZAL PLAATSVINDEN IN USD EN DE MUNTEENHEID VAN ONDERNEMING XYZ IS DE EURO. DE TOEKOMSTIGE AANKOOP WORDT VERWACHT PLAATS TE VINDEN OP 31 MAART 2003. DE PRIJS VAN EEN NIEUWE MAINFRAME BEDRAAGT 1 MIO USD. TENEINDE ZICH IN TE DEKKEN TEGEN EEN KOERSSTIJGING VAN DE USD, KOOPT ONDERNEMING XYZ FX-CONTRACTEN VOOR DE AANKOOP VAN 1 MIO USD AAN DE KOERS VAN 1 USD = 0,95 EURO

Voorbeeld 5 : Concept “Basic adjustment” in IAS 39 De evolutie van de spot- en forwardkoers is als volgt : Spot Forward Winst (verlies) op FX contract   31 oktober 2002 0,94 0,95 - 31 december 2002 0,95 0,96 10.000 31 maart 2003 0,97 0,97 10.000

Voorbeeld 5 : Concept “Basic adjustment” in IAS 39 BOEKING PER 31 DECEMBER 2002 Dt 53… FX contract 10.000 Ct … Wachtrekening indekkingsver. 10.000

Voorbeeld 5 : Concept “Basic adjustment” in IAS 39 Boeking op 31 maart 2003 Dt 53… FX contract 10.000 Ct … Wachtrekening indekkingsver. 10.000 Dt 20… Materiële vaste activa 970.000 Ct 44… Leveranciers 970.000

Voorbeeld 5 : Concept “Basic adjustment” in IAS 39 Dt 44… Leveranciers 970.000 Ct 55… R/C Bank 950.000 Ct 53… FX contract 20.000

Voorbeeld 5 : Concept “Basic adjustment” in IAS 39 Op dit moment wordt ook de winst op het FX contract vanuit het eigen vermogen overgeboekt naar de betreffende rekening van de vaste activa. Dt … Wachtrekening indekkingsver. 20.000 Ct 20… Materiële vaste activa 20.000

Vaste verbintenissen IAS 39 : Cash flow hedge, omdat vaste verbintenis “off balance sheet” wordt gerapporteerd ED IAS 39/FAS 133 : Fair value hedge omdat de prijs vast is en het risico dus gerelateerd is met de fair value

Voorbeeld 6 : Indekking met termijncontract vreemde valutarisico bij vaste verbintenissen STEL ZELFDE GEGEVENS ALS VOORBEELD 3 of 4, OP UITZONDERING DAT DE ONDERNEMING BESLUIT EEN VASTE VERBINTENIS AAN TE GAAN MET DE JAPANSE KLANT OM DE VOORRAAD (1 MILJOEN ONS) ZILVER TE VERKOPEN OP 20 MAART 2003 TEGEN 804.750.000 YEN. TEZELFDERTIJD DEKT DE ONDERNEMING ZICH IN DOOR EEN TERMIJNCONTRACT TE KOPEN, MAART 2003 MET FORWARDRATE = 145 YEN / 1 EURO (5.550.000 EURO ONTVANGEN, 804.750.000 YEN BETALEN).

Voorbeeld 6 : Indekking met termijncontract vreemde valutarisico bij vaste verbintenissen DE WISSELKOERS EN DE MARKTWAARDE VAN DE TERMIJNCONTRACTEN EVOLUEREN ALS VOLGT: Termijnkoers Marktwaarde maart 2001 termijncontracten 1 oktober 2002 145 YEN / EURO - 31 december 2002 157 YEN / EURO 420.000 EURO 20 maart 2003 163 YEN / EURO 612.883 EURO

Voorbeeld 6 : Indekking met termijncontract vreemde valutarisico bij vaste verbintenissen BOEKING OP 31 DECEMBER 2002 DE MARKTWAARDE VAN HET TERMIJNCONTRACT WORDT GEBOEKT VIA EIGEN VERMOGEN Dt 53 Termijncontract 420.000 Ct ... Wachtrekening indekkings- verrichtingen 420.000

Voorbeeld 6 : Indekking met termijncontract vreemde valutarisico bij vaste verbintenissen BOEKING OP 31 MAART 2003 Dt 53 Termijncontract 192.883 Ct ... Wachtrekening indekkings- verrichtingen 192.883

Voorbeeld 6 : Indekking met termijncontract vreemde valutarisico bij vaste verbintenissen DE ZILVERVOORRAAD WORDT VERKOCHT : 804.750.000 YEN x 163 YEN/EURO Dt 40 Debiteuren 4.937.117 Ct 70 Verkopen 4.937.117 Dt 60 Voorraadbeweging 5.000.000 Ct 30 Voorraad 5.000.000

Voorbeeld 6 : Indekking met termijncontract vreemde valutarisico bij vaste verbintenissen HET TERMIJNCONTRACT WORDT UITGEOEFEND Dt 55 Bank 612.883 Ct 53 Termijncontract 612.883

Voorbeeld 6 : Indekking met termijncontract vreemde valutarisico bij vaste verbintenissen DE WACHTREKENING WORDT AFGEBOEKT Dt ... Wachtrekening indekkings- verrichtingen 612.883 Ct 70 Verkopen 612.883

Voorbeeld 6 bis : Indekking met termijncontract vreemde valutarisico bij vaste verbintenissen : ED IAS 39 BOEKING OP 31 DECEMBER 2002 DE MARKTWAARDE VAN HET TERMIJNCONTRACT EN DE VASTE VERBINTENIS WORDT GEBOEKT Dt 53 Termijncontract 420.000 Ct 70 Financiële opbrengsten 420.000 Dt 60 Financiële kosten 420.000 Ct 49 Vaste verbintenis 420.000

Voorbeeld 6 bis : Indekking met termijncontract vreemde valutarisico bij vaste verbintenissen : ED IAS 39 BOEKING OP 31 MAART 2003 DE EVOLUTIE IN DE MARKTWAARDE VAN HET TERMIJNCONTRACT EN DE VASTE VERBINTENIS WORDT GEBOEKT. Dt 53 Termijncontract 192.883 Ct 75 Financiële opbrengsten 192.883 Dt 65 Financiële kosten 192.883 Ct 49 Vaste verbintenis 192.883

Voorbeeld 6 bis : Indekking met termijncontract vreemde valutarisico bij vaste verbintenissen : ED IAS 39 DE ZILVERVOORRAAD WORDT VERKOCHT : 804.750.000 YEN x 163 YEN/EURO Dt 40 Debiteuren 4.937.117 Ct 70 Verkopen 4.937.117 Dt 60 Voorraadbeweging 5.000.000 Ct 30 Voorraad 5.000.000

Voorbeeld 6 bis : Indekking met termijncontract vreemde valutarisico bij vaste verbintenissen : ED IAS 39 DE VASTE VERBINTENIS WORDT AFGEBOEKT Dt 49 Vaste verbintenis 612.883 Ct 70 Verkoop 612.883

Voorbeeld 6 bis : Indekking met termijncontract vreemde valutarisico bij vaste verbintenissen : ED IAS 39 HET TERMIJNCONTRACT WORDT UITGEVOERD Dt 55 Liquide middelen 612.883 Ct 53 Termijncontract 612.883

Indekking van een netto investering in een buitenlandse entiteit Als een cash flow hedge Winst en verlies in eigen vermogen Winsten en verliezen op indekkingsinstrument ook in eigen vermogen Overboeking uit eigen vermogen naar resultatenrekening indien participatie wordt uitgeboekt (verkocht)

Niet effectieve hedges Verschillende redenen: Notioneel en hoofdsommen van afgeleid product en ingedekt item Eindvervaldatum en repricing Onderliggende interestvoeten Onderliggende munten Kredietverschillen

Stopzetting van de indekkingsverrichting Fair value hedge Waardering activa/passiva : marktwaarde bij stopzetting Waardering financiële instrumenten : marktwaarde Cash flow hedge Toekomstige transactie blijft waarschijnlijk : gecumuleerd hedgingresultaat in eigen vermogen Toekomstige transacties is onwaarschijnlijk : gecumuleerd hedgingresultaat in resultatenrekening

Voorbeeld 7 GEGEVENS EEN SPAGHETTI FABRIEK DENKT OP 1 NOVEMBER 2002 DAT ZIJ OP 28 FEBRUARI 2003 TARWE ZAL MOETEN AANKOPEN. DE VERWACHTING IS GEBASEERD OP HET PRODUCTIEBUDGET EN ER IS NOG GEEN AANKOOPVERPLICHTING. ZIJ VREEST EEN STIJGING VAN DE TARWEPRIJS EN DAAROM KOOPT ZIJ FUTURECONTRACTEN TARWE, TERMIJN 28 FEBRUARI 2003.

Voorbeeld 7 VERONDERSTEL DE VOLGENDE EVOLUTIE VAN DE TARWEPRIJS EN VAN DE MARKTWAARDE VAN DE FUTURE: Tarweprijs Marktwaarde future winst/(verlies) 1 november 2002 250 31 december 2002 230 gedaald (20.000) 28 februari 2003 260 gestegen 10.000 OP 1 JANUARI 2003 BESLIST DE ONDERNEMING EEN VASTE AANKOOPVERPLICHTING VAN TARWE AAN TE GAAN, TE LEVEREN OP 28 FEBRUARI 2003.

Wijzigingen in treasury approach Macro-hedge van een netto onderliggende positie enkel nog toegestaan onder bepaalde voorwaarden Indekking van netto posities in vreemde valuta door treasury centers in toegestaan voor toekomstige transacties of vaste verbintenissen onder bepaalde voorwaarden De onderneming die de vreemde valuta exposure heeft, moet partij zijn bij het indekkingscontract; maar dit indekkingscontract mag een intercompanycontract zijn

Wijzigingen in treasury approach Een intercompany afgeleid product = hedging van valutarisico, op voorwaarde dat : Aan alle voorwaarden van een foreign currency cash flow hedge is voldaan De uitgevende onderneming dient één of meerdere afgeleide producten als indekking aan te gaan bij een EXTERNE PARTIJ

Wijzigingen in treasury approach BANK A BANK B AANKOOP USD 600 MIO VERKOOP USD 200 MIO OP TERMIJN TREASURY CENTER AANKOOP USD 400 MIO OP TERMIJN SUB A USD 400 MIO SHORT

Wijzigingen in treasury approach Netto indekking van risico uit intercompany afgeleide producten De uitgevende onderneming dient externe contracten aan te gaan welke op nettobasis het risico per vreemde munt indekken. Vervaldag max. 31 dagen verschil Af te sluiten binnen 3 dagen Documentatie op het niveau van elke individuele intergroepsonderneming.

Wijzigingen in treasury approach BANK VERKOOP USD 400 MIO TREASURY CENTER VERKOOP USD 500 MIO AANKOOP USD 100 MIO SUB A USD 500 MIO LONG SUB C USD 100 MIO SHORT

Is het nog waard aan hedging te doen? Voorkomen van schommelingen in nettoresultaat Complexe implementatie issues Eenvoudiger om alles te waarderen aan marktwaarde en veranderingen in resultaat te nemen? Waarschijnlijk onaanvaardbaar Nood aan omslachtige regelgeving om aan hedge-accounting te doen

Toelichting (disclosures) Accounting regels mbt inkomstenerkenning Methodes en assumptie gebruikt voor de bepaling van FVs Redenen en details indien niet in staat om FV te bepalen Risk management objectieven/politiek Detail van winsten/verliezen die in resultatenrekening, eigen vermogen en in activa/passiva werden geboekt Gedetaileerde informatie voor indekkingsverrichtingen

Ander punten die IAS 39 behandelt Allesomvattende definities van financiële instrumenten Alle financiële activa en schulden (incl afgeleide producten) op de balans Activa initieel aan kostprijs, vervolgens meestal aan reële waarde

Ander punten die IAS 39 behandelt Schulden normaliter “amortised cost”, behalve marktwaarde voor: Afgeleide producten Schulden aangehouden voor handelsdoeleinden Veranderingen in marktwaarde in : In de winst- en verliesrekening In eigen vermogen Hedge accounting op basis van economische werkelijkheid

Draagwijdte In andere standaarden Subs, assocs, JVs Employee benefits Leases Contingent consideration In business combination Andere uitsluiting Eigen aandelen Verzekeringscontracten Specifieke garanties “Weather Derivatives” “Own Use” Commodity Binnen de scope Debt and equity investments Originated loans Debt Afgeleide producten Interest rate swaps, etc

Financiële activa Financiële activa (4 categoriën) Held for trading (incl alle afgeleide producten) Held-to-maturity Leningen/vorderingen door de vennootschap gegenereerd Available-for-sale (residuele catergorie)

Financiële schulden Financiële schulden Held for trading (incl alle afgeleide producten) Alle andere schulden (residuele catergorie)

Erkenning en initiële waardering De vennootschap dient een financieel activum of schuld (incl afgeleid product) tot uiting te brengen in haar balans op het ogenblik dat zij partij wordt binnen een contract. Initiële waardering: kostprijs Transactiekosten dienen geïncorporeerd in de aanschafprijs

Opeenvolgende waarderingen Fair value Alle afgeleide producten, financiële activa (behalve infra) en schuldtitels aangehouden voor tradingdoeleinden Amortised cost Bepaalde financiële activa Leningen en vorderingen door vennootschap gegenereerd Held-to-maturity investeringen Niet genoteerde investeringen indien FV redelijkerwijs niet kan worden bepaald (non trading) financiële schulden

Samenvatting : waardering en erkenning activa * tenzij in uitzonderlijke gevallen, fair value niet betrouwbaar kan gemeten worden (IAS stricter dan US GAAP)

Samenvatting : waardering en erkenning schulden Fair Value Amortised cost Resultatenrek. Premie of discount wordt afgeschreven

Transfert van activa binnen verschillende categoriën Winst/verlies in eigen vermogen overgeboekt naar resultatenrek Available- for-sale Trading Winst/verlies in eigen vermogen wordt afgeschreven Herwaardering Aan fair value (via resultatenrek.) Herwaardering aan fair value (ofwel via resultatenrek of eigen vermogen Held to maturity*

“Tainting” van de portfolio Verbod om financiële activa nog te classifiëren als “held-to-maturity” indien er een verkoop of transfert van een niet-onbelangrijk deel van de held-to-maturity activa heeft plaatsgevonden uitzonderingen: Dicht bij eindvervaldag met minimaal effect op fair value; Na ontvangst van merendeel van origineel kapitaalbedrag; Als gevolg van een “non-recurring” gebeurtenis, buiten de wil van de vennootschap om en niet geanticipeerd. Duurtijd: verbod neemt einde op einde van het tweede financieel jaar volgend op de verkoop of transfert.

Impairment van financiële activa Bepaal boekwaarde Vergelijk met realiseerbare waarde Afwaardering indien nodig

Derecognition Activa - rechten gerealiseerd, afgelopen of controle overgedragen. Component aanpak (e.g. kredietrisico). Schulden - wettelijk uitgedoofd, gecancelled, of afgelopen. Verschil tussen boekwaarde en opbrengst in de resultatenrekening.

Verdere evolutie PricewaterhouseCoopers

IAS 39 – Voorstellen in het “verbeteringsproject” In juni 2002 heeft de IASB een exposure draft gepubliceerd met de bedoeling een aantal amendementen toe te voegen aan zowel IAS 32 als IAS 39. Bedoeling van de IASB is om de complexiteit van het toepassen van beide standaarden te verminderen. IASB verwacht om een herwerkte versie van de standaard voor financiële instrumenten uit te vaardigen tijdens het eerste kwartaal van 2003. Belangrijkste voorstellen: Fair value measurement : vennootschap mogelijkheid laten bij aanvang een financieel actief/passief te waarderen tegen werkelijke waarde met verandering van de werkelijke waarden in de resultatenrekening (bv bij hedges van fair value exposures, geen bifurcatie meer van embedded derivatives)

IAS 39 – Voorstellen in het “verbeteringsproject” Verdere guidance hoe werkelijke waarde dient bepaald Impairment losses – toenadering naar FAS 5 benadering Hedge van een niet-uitgedrukt firm commitment onder IAS 39 cash flow hedge veranderen in fair value hedge (vergelijkbaar met US GAAP) Afstappen van “basic adjustment principle” ten voordele van “recycling” uit eigen vermogen (vergelijkbaar met US GAAP) Verandering in bepaling van waarde bij schuldtitel waaraan een equity instrument mee verbonden is (convertible bonds) – eerst schuldtitel waarderen en vergelijken met totale waarde -> verschil is waarde eigenvermogensdeel

Recapitulatie Principes van IAS 32 Classificatie als schulden of eigen vermogensinstrumenten Presentatie en toelichting Principes van IAS 39 Hedge en non-hedge accounting Bepaal of contracten onder IAS 39 vallen Criteria voor hedge accounting Boeken van financiële instrumenten

Vragen bernard.gabriels@be.pwcglobal.com /Tel: +32 3 259 33 04 peter.louwagie@be.pwcglobal.com /Tel: +32 2 710 96 08

pwc