Vereniging van Nederlandse Gemeenten Houdbare gemeentefinanciën Jan van der Lei, 2013

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Gemeenten in buitenland kijken net als landen en Europa naar de schuld.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Let naast sluitende baten en lasten op de schulden! InkomstenUitgaven Gemeente is consumptiehuishouding

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Hoezo eigen vermogen? Eigen vermogen in de vorm van reserves is geen geld maar zit vast in baksteen. Huis € Lening € Geld € Reserves € Balanstotaal € DebetCredit

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Gemeenten lenen voor aanschaf bezit Bij reserves van euro kan de schuld euro bedragen maar ook 1 miljard euro! 2 Huizen € Lening € Geld € Reserves € Balanstotaal € DebetCredit

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Eigen vermogen schommelt met waardering van bezit op en neer. Schuld is juist een betrouwbare maatstaf! Huis € Lening € Geld € Reserves € Balanstotaal € DebetCredit

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Hoe zwaar is het gemeentebezit met schuld belast? Kengetal: Schuld als aandeel van balanstotaal (schuldratio)

Vereniging van Nederlandse Gemeenten De vraag is: Kan de gemeente met zijn inkomen de schuld wel dragen? Kengetal: Netto schuld als aandeel van de inkomsten (netto schuldquote)

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Nu investeren: rente & aflossing schuld drukken op toekomstig inkomen Geen schulden: meer ruimte lopende uitgaven Hoogte schuld is politieke keuze. Solide financieel beleid is politieke verantwoordelijkheid. Bij te hoge schuld vliegen (bij tegenslag) gemeentefinanciën uit de bocht.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Zijn schulden gemeenten hoog? Brussels schuldplafond van 60% BBP = schuld als aandeel van de inkomsten van ± 130 %

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Hoogte schulden gemeenten lopen ver uiteen Netto schuldquote ultimo 2011

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Netto schuldquote Activa Passiva (Im-)materiële vaste activa Eigen vermogen Kapitaalverstrekkingen848 Leningen aan derden & verbonden partijen Voorzieningen Langlopende uitzettingen920 Langlopende leningen Voorraad bouwgrond & onderhanden werk Kortlopende schuld Vorderingen & liquide middelen Overlopende passiva Overlopende activa Balanstotaal Balanstotaal Uitgeleende gelden en voorraden bouwgrond vanwege risico’s (& effect consolidatie) apart in beeld betrekken.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Schuldpositie Utrechtse gemeenten eind 2011 Effectieve schuld die drukt op exploitatie = netto schuldquote -/- uitleenquote & voorraadquote

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Ontwikkeling gemeenteschuld in beeld

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Netto schuld en EMU-saldo Activa Passiva (Im-)materiële vaste activa Eigen vermogen Kapitaalverstrekkingen Leningen aan derden & verbonden partijen Voorzieningen Langlopende uitzettingen Langlopende leningen Voorraad bouwgrond & onderhanden werk Kortlopende schuld Vorderingen & liquide middelen Overlopende passiva Overlopende activa Balanstotaal Balanstotaal EMU-saldo = mutatie rood & geel plus correctie boekwinst c.q. superdividend aandelenverkoop

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Gemeenten betalen schuldverplichtingen met primair surplus (EBITDA) Afschrijvingen + resultaat exploitatie + renteresultaat = primair surplus (EBITDA) Aflossingen en rente schuld wordt betaald met primair surplus (of verkoopopbrengst bezit) Schuld stijgt door nieuwe investeringen. Jaar op jaar sprake van grote schommelingen in financieringsresultaat. Het draait bij schuld om meerjarige trend.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Schuld verdampt - macro-economische variabelen zijn van grote invloed! Bruto schuld gemeenten in 1910 € 188 miljoen Bruto schuld gemeenten in 2010 € miljoen Maar schuldquote is in periode flink gedaald! Inflatie-index = 1,0 Inflatie-index = 22,8 2. Inwoners = 6,0 mlnInwoners = 16,7 mln 3. BBP/inwoner (€ 2010) = € 4.186BBP/inwoner (€ 2010)= € Aandeel in bbp = 6,4%Aandeel in bbp = 9,7%

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Varen op kengetallen is in de achteruitkijkspiegel staren naar de afgelegde weg & anderen.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Houdbare gemeentefinanciën is vooruit kijken En genoeg leencapaciteit overhouden als remweg voor opvangen slecht weer scenario.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Vliegt bij een economische schok de netto schuldquote van de gemeente in de toekomst uit de bocht?

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Bouwstenen voor het rekenmodel Mutatie netto schuld Financierings resultaat financiering Financierings resultaat exploitatie Financierings resultaat investeringen

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Groeipad netto schuldquote bij potentiële groei en vervolgens inboeken gevolgen terugval economie

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Organisatie reageert met ombuigingen Tijdens ombuigen loopt de schuld verder op. Financiële structuur gemeente bepaalt remweg.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Gezond houdbaarheidspad voor de gemeentefinanciën

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Slecht weer scenario bepaalt ook: houdbaar of niet houdbaar

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Slechtweerscenario Inkomsten structureel gekort met 8% met mogelijkheid voor afwijkende percentages Uitgaven door tegenvallers structureel 2% hoger met mogelijkheid voor afwijkende percentages Grondexploitatie drie jaar terugval 50% opbrengst Er na structureel 30% lagere opbrengst Rente in jaarlijkse stappen van 1% naar verhoging van + 3%. Afboeking van 10% op leningen aan derden

Vereniging van Nederlandse Gemeenten De vier pilots: Gemeente Zuiddam met lage schuld

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Gezond houdbaarheidspad voor de gemeentefinanciën

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Gemeente Westerhaven met lage schuld

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Zeer gezond houdbaarheidspad voor de gemeentefinanciën

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Gemeente Noordland met zeer hoge schuld

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Een onhoudbaar pad voor de gemeentefinanciën

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Gemeente Oosterberg hoge schuld

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Nog net houdbaar pad voor de gemeentefinanciën

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Belangrijkste verklaringen voor verschillen Hoogte huidige schuld, uitleenquote, voorraadquote Verschil inkomsten en uitgaven exploitatie ( Primair Surplus / EBITDA ) en de ontwikkeling er van. Relatief aandeel ombuigingsrelevante uitgaven en onbenutte belastingcapaciteit van totale exploitatie Relatieve omvang van jaarlijkse investeringen

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Invullen houdbaarheidstest kostte de vier pilot- gemeenten na instructie 1 à 1,5 dag. Model is goed alternatief voor huidige (gebrekkige) berekening van weerstandsvermogen. Rekenmodel is met handreiking Houdbare gemeente- financiën vrij beschikbaar op (onderwerpwww.vng.nl gemeentefinanciën dossier financiële positie). Houdbaarheidstest geeft na verkiezingen nieuwe college en raad goed beeld van financieel perspectief.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Het Bildt eerste gemeente met houdbare gemeentefinanciën Wie volgt?