top-10 Ergernissen bij handboogwedstrijden NHB & NOC NSF Nicolien van Peursem, MSc Ir. Martine van Doornmalen Januari 2013

Inhoud Achtergrond Samenvatting en advies Resultaten Plezier Ergernissen Maatregelen Technische verantwoording

Achtergrond

Doelstelling onderzoek: Achtergrond Het programma ‘Samen voor Sportiviteit en Respect’ is een samenwerking van NOC NSF en verschillende sportbonden. Zij willen met dit programma het ongewenste gedrag op en rondom het sportveld, en de negatieve beeldvorming daarover, bespreekbaar maken en positief veranderen. Een onderdeel van dit programma is het in kaart brengen van het ongewenste gedrag tijdens sportwedstrijden. Ongewenst gedrag is binnen elke sport aanwezig. Wel is er een verschil in beleving. Door geschreven en ongeschreven regels zal in de ene sport bepaald gedrag als acceptabel worden beleefd, terwijl dit bij een andere sport als onacceptabel wordt gezien. Door het verschil in deze beleving wil NOC NSF per sport een top-10 aan ongewenst gedrag van alle betrokkenen bij een wedstrijd samenstellen. De KNVB is de eerste sportbond waarbij de top-10 bepaald is. Deze eerste meting heeft een kwantitatief meetinstrument opgeleverd voor het meten van de ergernissen in andere sporten. In het najaar van 2012 is de Nederlandse Handboogbond (NHB) samen met andere sportbonden gestart met het meten van de ergernissen. Door middel van een kwantitatief onderzoek onder de leden van de NHB zijn diverse ergernissen en plezieraspecten getoetst, waarna een top-10 ergernissen is samengesteld. In deze rapportage worden de resultaten van dit kwantitatieve onderzoek weergegeven. Doelstelling onderzoek: Het (ongewenste) gedrag tijdens sportwedstrijden in kaart brengen en het samenstellen van een top-10 voor de handboogsport

Opzet onderzoek Bepalen top-10 ergernissen Om tot een top-10 aan ergernissen te komen zijn diverse vragen gesteld over de ergernissen die men tegenkomt bij een handboogwedstrijd. Welke ergernissen zijn er, welke van deze ergernissen zijn het grootst, hoe vaak komen deze ergernissen voor en wat is de invloed op het plezier in handboogschieten van deze ergernissen? De top-10 is opgesteld aan de hand van de frequentie van genoemde ergernissen. Door meer inhoudelijke vragen (hoe vaak komt deze voor, wat is de invloed op het plezier) wordt hieraan nog een extra dimensie gegeven. Verder dan de top-10 Om niet alleen negatief te denken, maar juist de kanteling naar een positieve wedstrijd te maken, zijn ook enkele vragen gesteld welke factoren belangrijk zijn voor een positieve wedstrijd. Daarnaast hebben respondenten nagedacht over de mogelijkheid tot het terugdringen van de genoemde ergernissen. Betrokkenen De vragen zijn gesteld aan verschillende betrokkenen bij een wedstrijd. In de rapportage komen deze rollen regelmatig terug. De volgende rollen worden onderscheiden: Trainer/ coach Publiek Bestuur Sporter Arbitrage

Samenvatting en Advies

Plezier overheerst tijdens wedstrijden Veel mensen die betrokken zijn bij een wedstrijd hebben te maken met ergernissen (89%). 11% geeft aan zich het afgelopen jaar nergens aan geërgerd te hebben. Ondanks alle ergernissen die genoemd worden, worden veel wedstrijden wel als positief (89%) en sportief (80%) beleefd. Sportiviteit, een leuke sfeer en respect zijn de belangrijkste aspecten voor een plezierige wedstrijd. Hoewel het positieve gevoel nu overheerst, hebben de ergernissen wel degelijk invloed op het plezier. Zo’n 4 op de 10 betrokkenen geven aan dat het plezier in de sport wordt aangetast door de ergernissen. Wanneer het plezier teveel aangetast wordt, is er een kans dat men overweegt te stoppen. 18% van de betrokkenen heeft door de ergernissen dit weleens overwogen. 89% is (zeer) positief over een gemiddelde wedstrijd

x Positie top-10; aantal keer genoemd F Frequentie, hoogste 3 Top-10 ergernissen Ranking, hoogste 3 Invloed op plezier, hoogste 3 Aantal punten, hoogste 3 Terugdringen, belangrijkste 3 1 Sporters die vertrekken voor de prijsuitreiking 2 F Wachttijden te lang / pauzes te kort of te lang / te lang wachten op prijsuitreiking 3 4 F Onevenwichtige aandacht over verschillende disciplines door de bond Troep / Lawaai (maken) 5 6 Alcoholgebruik / Drugsgebruik / Roken Gebrekkige spelregelkennis F 7 8 Geen goede voorbereiding van gastclub / slechte organisatie Aanstellen / vals spelen door sporters 9 10 Weinig respect voor andere disciplines door sporters (Binnen)temperatuur te hoog of te laag

Opvallend binnen de top-10 Wachttijden te lang / pauzes te kort of te lang / te lang wachten op prijsuitreiking Deze ergernis krijgt in het algemeen niet veel punten en staat niet hoog in de ranking; toch behoort dit aspect tot de belangrijkste 3 ergernissen om terug te dringen. Deze ergernis speelt het sterkst onder betrokkenen bij Fita / doelschieten outdoor; van hen ergert 60% zich aan de tijdsindeling en 26% vindt het de belangrijkste ergernis om terug te dringen. 2 Aanstellen / vals spelen door sporters Ook dit is een zeer belangrijke ergernis om terug te dringen; er worden veel punten aan toegekend, het aspect staat hoog in de ranking en heeft veel invloed op het plezier. Deze ergernis speelt vooral onder betrokkenen bij het 3D; 50% van hen ergert zich aan aanstellen / vals spelen en 35% vindt het de meest belangrijke ergernis om terug te dringen. 8 Alcoholgebruik / Drugsgebruik / Roken Dit is duidelijk de belangrijkste ergernis; deze krijgt veel punten, staat hoog in de ranking, komt vaak voor en heeft veel invloed op het plezier. Logischerwijs is dit volgens betrokkenen de belangrijkste ergernis om terug te dringen. Binnen het veldschieten is deze ergernis het grootst; in deze groep vindt 34% dat dit de meest belangrijke ergernis is om aan te pakken. 5

Advies: Dring gebruik alcohol, drugs en roken terug In dit onderzoek komt duidelijk naar voren dat alcoholgebruik, drugsgebruik en roken de belangrijkste ergernis is in de handboogsport. Betrokkenen ergeren zich in sterke mate aan dit gedrag en hun plezier wordt er erg door beïnvloed. Het is belangrijk om deze ergernis aan te pakken. Scherp regels alcoholgebruik aan Veel betrokkenen zijn er voorstander van om de verkoop van alcohol alleen na afloop van de wedstrijden toe te staan. Voor en tijdens de wedstrijden moet alcohol volgens hen worden verboden; dit geldt dan zowel voor de verkoop als het gebruik ervan. Verhoog controles Een aantal betrokkenen geeft aan dat er te weinig gecontroleerd wordt op (het naleven van de regels rondom) alcohol, drugs en roken. Naleving kan zowel door clubs als door de bond worden opgepakt. Maar het is belangrijk om te onderkennen dat clubs een financiële prikkel hebben om de regels niet na te leven; clubs kunnen immers geld verdienen aan hun bezoekers door middel van verkoop. Verhoog sancties Tot slot vindt een deel van de betrokkenen dat er strenge(re) straffen moeten worden uitgedeeld bij het overtreden van de regels. Suggesties gaan vooral over het straffen van clubs die de regels overtreden; zij zouden bijvoorbeeld bij overtreden van de regels geen wedstrijden meer mogen organiseren.

Resultaten - plezier

Sportiviteit, een leuke sfeer en respect zijn belangrijkste aspecten voor een plezierige wedstrijd Alle respondenten hebben aangegeven welke aspecten het plezier in de sport vergroten. Uit een lijst van 50 aspecten worden onderstaande aspecten het vaakst aangegeven. De belangrijkste aspecten zijn de algemene aspecten ‘sportieve wedstrijd’, ‘leuke sfeer in en om de wedstrijd’ en ‘respect voor alle betrokkenen’. Opvallend is dat deze top-3 geen enkel spelinhoudelijk aspect of prestatie-aspect bevat. Binnen de top-5 wordt het aspect “Leuke sfeer in en om de wedstrijd” vooral genoemd door leden uit Rayon 4 (71%) en leden die de discipline “25m 1 pijl” beoefenen (68%). Jongeren (tot 30 jaar) vinden een sportieve wedstrijd vaker plezier vergrotend (75%). Eerlijk spel wordt door zes op de tien leden van 45 tot 60 jaar genoemd. Aspect heeft betrekking op:

Iedereen heeft plezier in het spel vergroot plezier het meest Respondenten hebben 100 punten verdeeld onder de 10 aspecten die hun plezier tijdens wedstrijden (het meest) vergroten. Het gemiddelde aantal punten per aspect varieert van 4 tot 17 punten. Er zijn dus grote verschillen in het aantal punten dat mensen toekennen aan de verschillende aspecten. Van de 10 meest genoemde aspecten ontvangt ‘iedereen heeft plezier in het spel’ de meeste punten, dit aspect vergroot het plezier het meest. Ook de 3 meest genoemde aspecten uit de top-10 (sportieve wedstrijd, leuke sfeer en respect voor alle betrokkenen) krijgen veel punten toegekend. Van de top-5 van meest genoemde aspecten krijgt “respect voor alle betrokkenen” relatief veel punten van leden uit Rayon 3 (20). Veiligheid op de schietbaan krijgt veel punten van leden die de discipline 3D beoefenen (21)* . *Let op: n=laag

Gemiddelde wedstrijd veelal positief en sportief ervaren 89% van de respondenten geeft aan een gemiddelde wedstrijd als (zeer) positief te ervaren. Slechts 1% geeft aan een gemiddelde wedstrijd als (zeer) negatief te ervaren. In de groep betrokkenen in de leeftijd van 45 – 60 jaar ervaren minder mensen (84%) een gemiddelde wedstrijd als (zeer) positief dan in de overige leeftijdscategorieën. Zij zijn juist vaker neutraal. 80% geeft aan een gemiddelde wedstrijd als (zeer) sportief te ervaren. Ook hierbij geeft slechts een klein deel aan de wedstrijd als (zeer) onsportief te ervaren (4%). In het 25 m 1 pijl is dit gevoel minder groot; 77% van hen vindt een gemiddelde wedstrijd (zeer) positief. Bij veldschieten is dit 92%. Vrouwen ervaren een gemiddelde wedstrijd minder vaak als (zeer) sportief (70%) dan mannen (82%). Het percentage vrouwen dat neutraal is over de sportiviteit van een wedstrijd is hoger dan mannen (26% versus 13%).

Resultaten - ergernissen

Sporters die vertrekken voor de prijsuitreiking meest genoemde ergernis 89% van de respondenten geeft aan zich weleens ergens aan geërgerd te hebben tijdens of rondom een wedstrijd. Ruim 1 op de 10 heeft zich het afgelopen jaar helemaal nergens aan geërgerd. De ergernis ‘sporters die vertrekken voor de prijsuitreiking is veruit het meest genoemd (37%). Opvallend is dat relatief veel van de ergernissen in de top-15 betrekken hebben op de wedstrijdorganisatie of de rol van de bond. Er zijn redelijk wat verschillen zichtbaar binnen de discipline. Het aspect “onevenwichtige aandacht over de disciplines door de bond” wordt met name genoemd door de disciplines 25m 1 pijl (36%), 3D (37%) en Veldschieten (31%). De discipline Fita/ doelschieten ergert zich relatief vaak aan de wachttijden (60%). Aanstellen/ vals spelen is een bron van ergernis binnen de discipline 3D (50%). Alcohol en drugsgebruik is vooral een ergernis voor leden van 30 tot 45 jaar (38%). Aspect heeft betrekking op:

Alcoholgebruik / drugsgebruik / roken wordt vaak op 1 gezet Iedere respondent heeft zijn/haar gekozen ergernissen gerangschikt: van een 1 voor de grootste ergernis tot een 10 voor de minst grote ergernis Van de top-10 ergernissen wordt alcoholgebruik / drugsgebruik / roken als grootste ergernis gezien, gemiddeld heeft deze ergernis een ranking van 2,6. De meest genoemde ergernis, sporters die vertrekken voor de prijsuitreiking, staat in de ranking relatief laag, op 4,1. 2 2,6 Alcoholgebruik / drugsgebruik / roken (5) 3 4 5 3,0 Troep / lawaai maken (4) 3,6 Aanstellen / vals spelen door sporters (8) 3,6 Wachttijden te lang / pauzes te kort of te lang / te lang wachten op prijsuitreiking (2) 3,7 (Binnen)temperatuur te hoog of te laag (10) 3,9 Gebrekkige spelregelkennis (6) 4,0 Geen goede voorbereiding van gastclub / slechte organisatie (7) 4,1 Sporters die vertrekken voor de prijsuitreiking (1) 4,3 Onevenwichtige aandacht over verschillende disciplines door de bond (3) 4,5 Weinig respect voor andere disciplines door sporters (9)

Alcoholgebruik / Drugsgebruik / Roken krijgt veel punten De 10 meest genoemde ergernissen zijn in onderstaande figuur afgezet tegen het aantal punten dat men aan de ergernis heeft gegeven. Respondenten hebben hun eigen top 5 gerangschikt door het toekennen van 100 punten, waarbij meer punten een grotere ergernis betekende. Al eerder werd duidelijk dat de ergernis ‘alcoholgebruik / drugsgebruik / roken’ een belangrijke ergernis is. Uit onderstaand schema blijkt dat deze ergernis ook veel punten scoort. Daarnaast is de frequentie weergegeven: men heeft aangegeven in hoeveel van de 10 wedstrijden dit gedrag voorkomt. (Hoe groter de cirkel, des te vaker het gedrag voorkomt. De frequentie staat in de bol.) Volgens respondenten komt het het vaakst voor dat sporters vertrekken voor de prijsuitreiking; dat zou in meer dan 6 van de 10 wedstrijden het geval zijn. Ook alcoholgebruik / drugsgebruik / roken komt erg vaak voor; in bijna 6 van de 10 wedstrijden.

Alcoholgebruik / drugsgebruik / roken meeste invloed op plezier Hoewel een gemiddelde wedstrijd als positief wordt ervaren, hebben de genoemde ergernissen wel invloed op de wedstrijd. Zo’n 4 op de 10 betrokkenen geven aan dat hun plezier in de sport wordt aangetast door ergernissen. 35% geeft aan dat het plezier niet wordt aangetast. Voor mannen wordt het plezier in de sport minder aangetast (38%) dan voor vrouwen (22%). Binnen de discipline 25 met 1 pijl wordt bij meer betrokkenen (53%) het plezier aangetast dan elders. Wanneer het plezier teveel wordt aangetast, kan dit leiden tot het stoppen met handboogschieten. 18% geeft aan er door de ergernissen weleens aan gedacht te hebben met de sport te stoppen. De invloed van ergernissen op het plezier in de sport wordt ook zichtbaar wanneer naar de afzonderlijke ergernissen wordt gekeken. Eerder werd al duidelijk dat alcoholgebruik / drugsgebruik / roken een grote ergernis is, deze ergernis scoorde hoog in de puntenverdeling en ranking. Uit onderstaande figuur blijkt ook dat van de top-10 ergernissen dit aspect de grootste invloed op het plezier heeft (71%). Ook aanstellen/ vals spelen door sporters heeft vaker invloed op het plezier (67%). De ergernis die het vaakst genoemd wordt, sporters die vertrekken voor de prijsuitreiking, heeft het minst invloed op het plezier. Mijn plezier in de sport wordt niet aangetast door ergernissen 42% (helemaal) oneens 35% (helemaal) eens Door de ergernissen in de sport heb ik er wel eens over gedacht om te stoppen met de sport 69% (helemaal) oneens 18% (helemaal) eens

Veel invloed op plezier buiten top-10 Naast de ergernissen in de top-10 worden er door de betrokkenen nog enkele ergernissen genoemd die erg veel invloed hebben op het plezier in de sport Voor mensen die zich ergeren aan het moedwillig grof omgaan met schietmateriaal (13%) heeft dit voor twee derde (zeer) veel invloed op het plezier in de sport. Twee ergernissen die de voortgang van een wedstrijd belemmeren, tijdrekken / geen haast maken en te laat aanmelden of afmelden, hebben ook voor veel mensen (zeer) veel invloed op het plezier. De aspecten die hiermee te maken hebben binnen de top 10, geen goede voorbereiding van de club (54%) en de wachttijden die te lang zijn (53%) werden ook als 3e en 4e item genoemd op de vorige sheet. Ergernissen met (zeer) veel invloed op het plezier niet in top-10 ergernissen genoemd Moedwillig grof omgaan met schietmateriaal 68% Tijdrekken / geen haast maken door sporters 57% Te laat aanmelden of afmelden 41% Slechte kwaliteit van het wedstrijdterrein / vieze accommodatie / slechte doelpakken 38% Veel invloed op plezier waarbij n > 30 (10% van de respondenten). Let op: resultaten voor n < 50 moeten voorzichtig worden geïnterpreteerd.

Sporters meest beschuldigd van alcoholgebruik / drugsgebruik / roken Alcoholgebruik / drugsgebruik / roken is voor 23% een ergernis. Nagenoeg alle betrokkenen die zich hieraan ergeren, geven aan dat dit gedrag onder andere wordt vertoond door sporters. Maar ook andere rollen zouden zich schuldig maken aan dit gedrag; vooral publiek en bestuurders worden door veel mensen aangewezen. Alcoholgebruik / drugsgebruik / roken – Door wie vertoond? 99% 40% 24% 6% 9% 0% Anders Gebrekkige spelregelkennis is voor 20% een ergernis. Volgens hen hebben vooral scheidsrechters / wedstrijdleiders en sporters te weinig kennis van de geldende regels. Gebrekkige spelregelkennis – Door wie vertoond? 72% 69% 33% 11% 20% 3% Anders 23% van de betrokkenen ergert zich aan troep / lawaai dat wordt gemaakt rondom wedstrijden. De meesten van hen beschuldigen onder andere sporters van het maken van troep en / of lawaai. Ook zegt meer dan de helft dat het publiek bij wedstrijden dit gedrag vertoont. Troep / lawaai maken – Door wie vertoond? 87% 54% 7% 1% 4% 6% Anders

Resultaten - maatregelen

Alcoholgebruik / drugsgebruik / roken meest belangrijk om terug te dringen Uit een lijst van alle ergernissen hebben de respondenten gekozen welke maatregelen zij het belangrijkste vinden om terug te dringen. Ook is hen gevraagd welke ergernis het meest eenvoudig kan worden teruggedrongen. Het meest belangrijk om terug te dringen vindt men het alcoholgebruik/drugsgebruik / roken. Deze ergernis is volgens de leden ook één van de makkelijkste ergernissen om terug te dringen. Met name leden van 30 tot 45 jaar (30%) en leden van de discipline Veldschieten (34%) vinden deze ergernis belangrijk om terug te dringen. Het aanstellen/ vals spelen wordt relatief vaak als belangrijk genoemd door leden binnen de discipline 3D (34%). De onevenwichtige aandacht vanuit de bond wordt door leden binnen de discipline 25m 1 pijl relatief vaak genoemd als belangrijke ergernis om terug te dringen (14%). Door leden die betrokken zijn bij Fita/ doelschieten worden de wachttijden vaker genoemd (26%).* Welke ergernis is het meest belangrijk om terug te dringen? * Alcoholgebruik/ Drugsgebruik/ Roken 15% Onevenwichtige aandacht over verschillende disciplines door de bond 7% Wachttijden te lang / pauzes te kort of te lang/ te lang wachten op prijsuitreiking 6% Aanstellen/ vals spelen door sporters Troep/ Lawaai (maken) Welke ergernis is het meest eenvoudig om terug te dringen? * Alcoholgebruik/ Drugsgebruik/ Roken 9% Wachttijden te lang / pauzes te kort of te lang/ te lang wachten op prijsuitreiking (Binnen)temperatuur te hoog of te laag 8% Onevenwichtige aandacht over verschillende disciplines door de bond 6% Gebrekkige spelregelkennis In een open vraag is deelnemers ook gevraagd hoe zij denken dat de meest belangrijke en meest eenvoudige ergernis kan worden teruggedrongen. Een selectie van de door hen voorgestelde maatregelen volgt hieronder. Hoe kan het alcoholgebruik / drugsgebruik / roken teruggedrongen worden? (Open antwoorden) “Strenger optreden. Wordt roken in welke vorm dan ook toegelaten door een club, dan krijgen ze 2 jaar lang geen wedstrijden meer. Idem voor alcohol voor en tijdens wedstrijden.” “Door alcoholgebruik alleen na de wedstrijd toe te staan, niet meer voor en tijdens de wedstrijd.” “Het daadwerkelijk uitvoeren van de controles op het gebruik van alcohol en/of verboden middelen.” “Sanctie voor de organiserende vereniging.” * Doordat men slechts 1 item uit de totale lijst van ergernissen kon kiezen, zijn de weergegeven percentages laag. Vergelijking binnen disciplines is indicatief.

NHB meest verantwoordelijk voor terugdringen ergernissen “Het genoemde gedrag hoort nu eenmaal bij de handboogsport” (helemaal) oneens 85% (helemaal) eens 5% Bijna alle betrokkenen zijn van mening dat de ergernissen die te zien zijn bij handboogwedstrijden terug te dringen zijn. Slechts 2% geeft aan dat er niets aan gedaan kan worden. Daarbij geeft 5% aan dat het gedrag nu eenmaal bij de handboogsport hoort. Het terugdringen van de ergernissen kan door verschillende betrokkenen opgepakt worden. De NHB wordt door de meeste mensen (mede)verantwoordelijk geacht voor het terugdringen van de ergernissen. Maar ook clubs en sporters zelf worden door meer dan de helft van de betrokkenen (mede)verantwoordelijk gevonden om de ergernissen te verminderen. Leden binnen de disciplines Fita / doelschieten outdoor en het veldschieten vinden vaker de internationale handboogsportbond (mede)verantwoordelijk (respectievelijk 21% en 20%) dan anderen. Wie is er volgens jou verantwoordelijk om deze ergernissen terug te dringen? Er kan niets aan gedaan worden / maatschappelijk probleem 2% 63% 25% 58% De club 54% 33% IK 8% 8% Anders

Aanpak van problemen 42% van de betrokkenen geeft aan dat er op dit moment al wat gedaan wordt om ergernissen terug te dringen. Binnen de discipline 25m 1 pijl wordt dit minder vaak gevonden (26%) dan bij andere disciplines. Verder vinden betrokkenen in rayon 4 dit minder vaak (27%) dan anderen. Deelnemers is gevraagd toe te lichten welke maatregelen zijn getroffen. Een selectie uit deze open antwoorden volgt hieronder. “Er is meer aandacht voor spelregelkennis in onze eigen vereniging.” “De regels voor te laat afmelden van teams/individu zijn aangescherpt.” “Voor beginnende schutters betere training, duidelijkere instructie en regelgeving m.b.t. wedstrijden.” “Zelf wel correct te handelen en anderen trachten aan te leren.” “Door weg te blijven bij verenigingen waar iedere keer weer herrie is.” “We proberen de betrokkenen toch wel erop aan te spreken.”

Gedragsreglement/ clubregels zijn belangrijk Naast de open vraag waarin betrokkenen konden aangeven welke maatregelen al getroffen worden, is hen ook gevraagd uit een lijst met mogelijke maatregelen te kiezen welke zij graag toegepast zien. 42% heeft gekozen voor de maatregel ‘gedragsreglement / clubregels / normen en waarden beleid opstellen en communiceren’. Deze maatregel is met afstand het vaakst gekozen. Opvallend is dat de top-5 van gekozen maatregelen grotendeels is gevuld met maatregelen die ergernissen moeten voorkomen door middel van communicatie en regelgeving, in plaats van de ergernissen achteraf aan te pakken. Welke maatregelen zou je zelf graag toegepast zien omdat deze de ergernissen terug kunnen dringen? Gedragsreglement / clubregels / normen en waarden beleid opstellen en communiceren 42% Positief gedrag belonen / promoten (vrijwilliger van het jaar) 32% Wijzigingen in het reglement goed en tijdig communiceren met alle betrokkenen 30% Gedragscodes sporters / coaches / scheidsrechters bondsbreed opstellen en communiceren 28% Alcoholverbod handhaven / toezicht dat er geen alcohol wordt gedronken langs de lijn rondom het veld 27%

Technische verantwoording

Samenstelling steekproef Geslacht n % Man 245 82% Vrouw 45 18% Totaal 299 100% Rayon n % Rayon 1 (Noord Nederland) 79 26% Rayon 2 (Zeeland, Zuid Holland, West-Brabant) 81 27% Rayon 3 (Midden- en Oost Brabant) 84 28% Rayon 4 (Limburg) 55 18% Totaal 299 100% Leeftijd n % Jonger dan 18 11 4% 18-30 jaar 37 12% 30-45 jaar 63 21% 45-60 jaar 138 46% 60 jaar en ouder 50 17% Totaal 299 100% Discipline n % Doelschieten indoor 107 39% 25m 1 pijl 75 28% 3D 30 11% Veldschieten 39 14% Fita / doelschieten outdoor 29 7% Totaal 271 100%

Methode: online onderzoek Dit onderzoek is afgenomen onder de leden van de NHB. Op 16 november is het veldwerk gestart. De NHB heeft de link naar het onderzoek verspreid via een link op de website. Dit leverde in eerste instantie niet genoeg respons op. Om deze reden heeft de NHB halverwege december een mailing verstuurd naar het hele ledenbestand. Op 7 januari is het onderzoek gesloten. Uiteindelijk hebben 299 leden van de NHB meegewerkt aan het onderzoek. De maximale foutmarge van dit onderzoek is 5,5%.