Hervorming secundair onderwijs 4 juni 2013 Politiek akkoord tussen mensen met tegengestelde meningen. Wat is de status van dit akkoord ? Wat kan men verwachten van een akkoord in het jaar voor de verkiezingen waarbij binnen de Vlaamse regering verschuivingen verwacht worden die minder hervormingsgezind zijn. Uitvoering ? Verkiezingen – nieuwe Vlaamse Regering – politieke verschuivingen ? - Maar op niveau van kabinet + onderwijsverstrekkers is men wel volop bezig met de matrix. Veel staat niet in het plan en wordt aan de toekomstige regering overgelaten. Informatiebronnen voor deze presentatie: - het masterplan - toelichting van Paul Yperman ( kabinet ) - bespreking van het Vlor-advies in de werkgroepen van de raden Basis en Secundair onderwijs en in de commissies Onderwijs-arbeidsmarkt en TSO/BSO. Hervorming secundair onderwijs 4 juni 2013

Waarom? 27 verbeterpunten STERKTES BEHOUDEN Hoe? Doelstellingen & maatregelen Inleidende waardering : Positief: De overheid maakt – na politiek overleg - duidelijk wat ze belangrijk vindt in een sterkte-zwakte-analyse + in doelstellingen . Doelstellingen SO: 05 Doelstellingen herv SO: 19 Doelstellingen herv SO – basis: 06 Daarenboven koppelt ze concrete maatregelen aan specifieke doelen (genummerd). M.a.w. ze maakt een evaluatie toegankelijk. Onze opdracht: betekenis voor CLB – OLB ! ?

Tijdlijn Inleidende waardering : Negatief: Er is een breuk tussen de ideeën in de oriëntatie-nota en de ideeën in het masterplan. In de pers en publiek opinie -ook in onderwijs- leven nog altijd de ideeën rond de brede eerste graad & uitstel van studiekeuze. Dat is niet verwonderlijk want zowat iedereen in Vlaanderen heeft zich daarover uitgesproken. Maar dit zit –uitdrukkelijk- niet meer in het masterplan ! Was dit een brug te ver ? Een politiek ‘No passaran’ ( maar dan in het Latijn ) ? Het is niet makkelijk om deze ideeën weg te denken of m.a.w. het is even wennen aan het feit dat er niet veel meer is overgebleven. Het zal echter blijken dat de discussies onder de oppervlakte nog zeer levendig zijn;

9 thema’s basisonderwijs inhoudelijke aanpak secundair onderwijs structuur secundair onderwijs aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt evaluatie en attesteringsbeleid leerlingenbegeleiding databeheer en meten personeel en bestuur budget en omkadering We selecteren de thema’s die voor ons CLB-OLB het meest relevant zijn in tegenstelling tot meer pedagogisch-didactische of bestuurlijke topics.

Studiekeuze in de sterkte – zwakte analyse Maar eerst… OLB doelstellingen & Studiekeuze in de sterkte – zwakte analyse Maar eerst even kijken naar het thema OLB OLB in de sterkte-zwakte analyse. OLB doelstellingen - hervorming SO. Veel maatregelen om deze doelstellingen te realiseren zijn er echter niet. Opdracht: noteer alle maatregelen die U in de loop van deze presentatie hoort , van toepassing op de studiekeuze-doelen uit ons ‘mandje’.

School- en Studiekeuze Verbeterpunt 2.18: Studie- en beroepskeuzebegeleiding is niet altijd adequaat Vandaag is de studie- en beroepskeuzebegeleiding geen continu proces. Zij blijft beperkt tot enkele scharniermomenten. Een belangrijk scharniermoment is de overgang van het basisonderwijs naar het secundair onderwijs. De leraar van het zesde leerjaar en de klassenraad spelen hier een belangrijke rol. Zij houden hierbij vandaag vooral rekening met de cognitieve ontwikkeling van leerlingen op het vlak van taal en wiskunde, maar hebben veel minder aandacht voor andere ontwikkelingsdomeinen zoals techniek. Op het ogenblik dat de leerlingen 12 jaar zijn, beschikken ouders en leerlingen over te weinig informatie en hebben ze onvoldoende zicht op alle capaciteiten van de leerling om een goede keuze te maken. Ook doorheen het secundair onderwijs krijgen leerlingen weinig steun bij de ontwikkeling van hun keuzebekwaamheid. Leerkrachten zijn onvoldoende voorbereid om die rol op te nemen. De sociaal economische achtergrond van leerlingen heeft een grote invloed op wat zij verwachten van leerlingen en op de adviezen die zij hen geven. De onduidelijke profielen van de studierichtingen in het secundair onderwijs bieden ook weinig houvast voor een goede studie- en beroepskeuzebegeleiding. Ouders reageren verschillend op adviezen. Ouders met een sterke sociaal economische achtergrond zullen hun kinderen eerder overschatten. Ouders met een zwakkere sociaal economische achtergrond zullen minder risico’s nemen en hun kind eren eerder onderschatten Deze doelstellingen werden geformuleerd tegen de volgende achtergrond uit de sterkte-zwakte-analyse.

School- en Studiekeuze Doelstelling 4 Alle leerlingen en ouders keuzevaardiger maken door ze meer inzicht te geven: - in de eigen mogelijkheden - in de studiemogelijkheden en - de mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Maar eerst even kijken naar het thema OLB OLB doelstellingen - hervorming SO

School- en Studiekeuze Doelstelling 5 Ouders en leerlingen vanaf 12-jarige leeftijd - mogelijkheden tot een gefaseerde, bewuste en positieve studiekeuze bieden - met als doel op 12-jarige leeftijd onherroepelijke en op foute gronden gebaseerde keuzes te vermijden. Maar eerst even kijken naar het thema OLB OLB doelstellingen - hervorming SO

School- en Studiekeuze Doelstelling 6 Een positieve school- en studiekeuze op basis van - inzicht, interesse en capaciteiten van de leerling …..en dus…. - onafhankelijk van sociaal-economische en sociaal- culturele status. Maar eerst even kijken naar het thema OLB OLB doelstellingen - hervorming SO

School- en Studiekeuze Specifiek voor basisonderwijs: Doelstelling 23 De leerlingen en ouders keuzevaardiger maken door ze meer inzicht te geven - in de eigen mogelijkheden van de jongeren - en de studiemogelijkheden. Maar eerst even kijken naar het thema OLB OLB doelstellingen - specifiek voor basisonderwijs

2. Sterker basisonderwijs Het getuigschrift basisonderwijs ! versterking curriculum Geleidelijkere overgang BaO - S.O.: - Techniek en wetenschap als een apart leergebied - vakleraren in derde graad (vb. techniek en wetenschap) differentiatie consolideren/versterken toetsen op het einde van het basisonderwijs (IKZ) persoonlijk leerlingendossier Taal: screening + taalbad (OD XXIII) Toelichting P.Yperman Als 1 op 1 toegang SO ( 1A-1B) op basis van getuigschrift dan moet de inhoudelijke dekking van dat getuigschrift in alle scholen gelijk zijn: op basis van de eindtermgerelateerde leerplandoelen . Toetsen op het einde van het BO zijn geen opstap naar een centraal examensysteem maar wel voor interne kwaliteitszorg & systeembewaking. ( ook wel resultaat voor lln ) Versterking curriculum via eindtermen ( dit geldt voor alle niveau’s ) - zit alles er in ? ( denk in so aan financiële geletterdheid ) - en voldoende ambitieus geformuleerd ? Wetenschap en techniek dienen begrepen als één leergebied Vakleraren ? kan ook leerkrachten ( onderwijzers) zijn die zich specialiseren Proefprojecten: geen middelen; het gaat meer om goede praktijken verzamelen. Persoonlijk lln.dossier met lees-en schrijfrechten door versch. actoren. Ook te hanteren als portfolio. Gaat mee naar SO en (!) waarom ook niet naar H.O. en arbeidsmarkt ( OD XXIII )

2. Sterker basisonderwijs Het getuigschrift basisonderwijs ! Toetsen . A-stroom B-stroom ( schakeltraject ) Getuigschrift BO Geen getuigschrift BO Wijziging toelatingsvoorwaarden: 1 op 1 relatie: getuigschrift basisonderwijs – 1A Momenteel 60% van de 1B leerlingen met getuigschrift ---- andere leerlingenstromen. Over de andere toelatingsvoorwaarden wordt niets gezegd Maar: Eenvormigheid getuigschrift ? Rol van toetsen ? Ijking via diocesane proeven, OVSG-toetsen Versus procedurele instructies. Invloed van de versterking van het curriculum op het behalen van het getuigschrift In B-stroom 1ste graad is er geen zij-instroom meer mogelijk tenzij 14 jaar ? Geen woord over de schakelfunctie !!

2. Sterker basisonderwijs Persoonlijk leerlingendossier Geen woord over privacy-wetgeving, geen woord over ambts- en beroepsgeheim. Wie zal een dergelijk mega-ICT-project realiseren Lees- en schrijfrechten voor school, clb, ouders, en leerlingen. Leerlingen kunnen dit dossier gebruiken als een portfolio. Aan de hand van competenties kan aansluiting worden gerealiseerd met Mijn Loopbaan (VDAB) Idem voor het Hoger Onderwijs Een tip voor door Nico- en Lars geharde clb’ers ? Portfolio – digitale Op Stap ?

3. Inhoudelijke aanpak SO Competenties (Kennis expliciet) versus competentiegericht onderwijs Onderscheid ET- VOET vervalt sleutelcompetenties per graad (basis = ESC) algemene vorming voor iedereen - voldoende breed/ruim - voldoende ambitieus werkplekleren in arbeidsmarktgerichte studierichtingen in de derde graad Deze competenties worden niet vastgehaakt aan vakken waardoor het artificiële onderscheid tussen vakgebonden en vakoverschrijdende eindtermen vervalt. De vakkenlijsten blijven bestaan en het zijn de leerplanmakers die beslissen welke competenties in welke vakken of vakkenclusters behaald moeten worden. Daarbij moet het ook duidelijk zijn welke leraar er verantwoordelijk is voor de uitwerking en realisatie ervan.(D 2) Wat betekent dit voor schoolveranderingen over de netten heen ? Sleutelcompetenties per graad of op het einde van de rit ? + certificering per graad ? Verschillende meningen hierover --- onderscheid onderwijskwalificatie – beroepskwalificatie ? Verzwaring van het programma ?

Structuur eerste graad A-stroom 1ste lj. 27u. basisv. 1 set comp. 5 u. differentiatie 2de lj. 25 u. basisv. 7 u.: Herwerkte basisoptie differentiatie B-stroom 27 u. basisv. 2de (en 3de) lj. 20 u. basisv. 12 u. differentiatie Verschillende abstractie-niveau’s en moeilijkheidsgraden ? - basisvorming - differentiatie + basisoptie Opmerking: Koppeling moeilijkheidsgraad basisvorming aan keuzepakket ? Overgang 1- 2 jaar ( geen B-attest wel beperking basisoptie + verplichte rem. Katholiek onderwijs versus GO & OVSG of vinden ze mekaar toch ? Visie VVKSO: toekomst in kleuren Visie GO! : brede eerste graad zonder opties + studiekeuze 14 jaar. Onderscheid principe – organiseerbaarheid: tegengestelde opvattingen !! Zie VLOR-advies d.d. 24 oktober 2013 p.31

Structuur eerste graad Principe De Raad Secundair Onderwijs gaat ervan uit dat alle scholen in de eerste graad A een aanbod zouden moeten doen op alle abstractieniveaus van de basisvorming (zowel de uitdagende als de remediërende pakketten). De school behoudt wel een vrijheidsgraad om te kiezen uit de inhoudelijke pakketten (techniek, wiskunde/wetenschappen, kunst, economie, Nederlands, moderne vreemde talen en klassieke talen). Met andere woorden: binnen een inhoudelijk domein dat ze kiest, biedt elke school in de eerste graad A een continuüm aan abstractieniveaus aan die een optimale studiekeuze voorbereidt. Deze basisopties / differentiatiepakketten zijn, in de interpretatie van de Raad Secundair Onderwijs, niet langer gedetermineerd door de verschillende abstractiegraden waarbinnen de eerste graad wordt georganiseerd. Die interpretatie garandeert het best de observerende en oriënterende functie van de eerste graad.

Structuur eerste graad concrete schoolstructuur Twee strekkingen: ACOD, de gezinsbond, directeurs van het officieel onderwijs, GO!, GO! ouders, het netwerk tegen armoede en VSK, VSOA vinden dat scholen die de eerste graad organiseren, alle inhoudelijke pakketten moeten aanbieden, en dit zowel uitdagend als remediërend. Alleen zo kan een brede eerste graad worden uitgebouwd en kan een onderwijs op verschillende snelheden worden vermeden. OKO, OVSG, POV en VSKO zijn van oordeel dat de beleidsruimte die het masterplan biedt voor scholen positief is gelet op de organiseerbaarheid van een verplichte verbreding.

Bredere eerste graad P. Yperman behoud A-stroom en schakeltraject (voormalige B-stroom) enkel zonder getuigschrift basisonderwijs naar schakeltraject eerste twee jaren oriënterend basisvorming volgens Europese sleutelcompetenties - dus ook economie, techniek en cultuur - kan in verschillende abstractiegraden aanvulling met differentiatiemogelijkheden - extra leerstof + extra ondersteuning op alle scholen - Latijn, techniek, wiskunde/wetenschappen, kunst, economie, Nederlands, Frans en Engels scholen krijgen vrijheid om dit uit te werken Hoewel een brede eerste graad niet tot de doelstellingen behoort maakt P.Yperman een bilan op van verbredende elementen. M.a.w. van verbreding in de betekenis van Monard en oriëntatienota in functie van een - zachtere overgang BO-SO - uitstel studiekeuze is niet veel overgebleven.

nieuwe indeling in 2de en 3de graad reductie studierichtingen na screening van de bestaande richtingen (relevantie & uniciteit) - VKS ordening volgens doel/finaliteit doorstroming hoger onderwijs (theoretisch-abstract) arbeidsmarktgericht (praktisch) beide finaliteiten indeling volgens domeininhoud schotten aso/bso/kso/tso weg Kwaliteitstoets matrix o.b.v. ET-en (uiterlijk 2016)

ARBEIDSMARKT-GERICHT De matrix DOORSTROOM DOORSTROOM ARBEIDSMARKT-GERICHT ARBEIDSMARKT- GERICHT kunst en creatie … … … wetenschap en techniek … … … economie en organisatie … … … … … … taal en cultuur kwaliteitstoets in 2016 gaat niet over de matrix op zich , die komt er sowieso (!) de toets gaat over de plaats van studierichtingen in de matrix. ……………………………………..CRITERIA ? Domeinen: 5 of 6 omdat wet/techn als domein te breed is…… verschillende contexten nodig. Leerlingenstromen zullen veranderen ! Voorbeeld: Doorstroomrichting Economie in de matrix zal meer lijken op de huidige eco-wisk. gezien de kansen in hoger onderwijs. Slaagkansen in huidige eco-taal zijn niet zo gunstig. Dit hoort dan beter in een model ‘handel’ in een gemengde D/A studierichting . Gevolg : minder leerlingen in ECO dan nu ……………met alle gevolgen voor verbreding van het aanbod door scholen want anders minder lln. Nieuwe verbredingsbeweging noot: denk in verleden aan leerlingenstromen naar ASO : eerst enkel LAT-GR dan ook LAT WISK dan ook wetenschappen, dan WA en dan alle moderne richtingen + humane… Nu nieuwe stroom. Toetsteen in de matrix is , welke beroepskwalificatie en welke onderwijskwalificatie op niveau 4 op basis van eindtermen. De kwaliteitstoets is dus inhoudelijk en niet politiek. Dus zeker geen vrijblijvendheid Kritiek i.v.m. leegzuigen van TSO/BSO scholen is onterecht want dat kan worden opgevangen door programmatieregels: bvb.: als je electro-mechanica hebt dan mag je wetenschappen/wiskunde inrichten. Dat is tevens ook een voorbeeld van hoe je incentives kunt geven voor een evolutie naar domeinscholen. Andere incentives: voorbeeld stijgen in de wachtlijst Andere incentives: voorbeeld financieel (andere coefficiënten) Gemakkelijker overgangen Remediëring is voor de leerling zowel plicht ( klassenraad) als recht. welzijn en maatschappij … … …

Domein- en campusscholen Domeinschool: Elk inhoudelijk domein dat aangeboden wordt, wordt in de verschillende finaliteiten aangeboden. Campusschool: Bevat studierichtingen van verschillende finaliteiten, maar niet in hetzelfde domein. domein- en campusscholen worden via incentives aangemoedigd Voorbeelden van incentives

Diploma SO ? --- 7BSO ----- Sense ----- HBO5 Aansluiting onderwijs - arbeidsmarkt Diploma SO ? --- 7BSO ----- Sense ----- HBO5 Vlaamse kwalificatiestructuur - O 1-8 versus B 1-8 - Elke behaalde afgeronde beroepskwalificatie wordt gecertificeerd. Structureel overleg over kwal. & kwant. afstemming studieaanbod - arbeidsmarkt Eén diploma SO - twee snelheden? Deelname aan 7BSO ? 7de jaar voorbereiding HO ? Mengvorm ? Vlaamse kwalificatiestructuur onderwijskwalificaties 1-8 beroepskwalificaties 1-8 op mekaar afstemmen +1/-1 Invloed van de kwalificatiestructuur op onderwijs : relatie tussen behalen van een onderwijskwalificatie en het behalen van een beroepskwalificatie !

Aansluiting onderwijs - hoger onderwijs Oriënteringsproeven: Verplicht versus vrijwillig Bindend versus niet-bindend Generiek versus studiegebied/-richting gebonden Losstaand versus ingebed in een OLB-traject Het invoeren van een niet-bindende oriënteringsproef, die naast kennis ook attitudes bevraagt. Deze proef wordt ruim voorafgaand aan de instap in het hoger onderwijs afgenomen (bv. eind 5de jaar) als onderdeel van een globaal begeleidingstraject. OLB – standpunt i.v.m. oriënteringsproeven SO-HO.

attesteringsbeleid Motivering attesten na het eerste jaar van de eerste graad geen B-attesten mogelijk C-attesten enkel uitzonderlijk, op basis van uitdrukkelijke motivatie nieuwe mogelijkheid: A-attest met verplichte remediëring in het daaropvolgende jaar overzitten met B-attest kan slechts mits expliciet advies klassenraad Attesten nog meer motiveren Rol CLB in schoolondersteuning : alternatieven voor zittenblijven rol van de flexibele leertrajecten samen tot aan de meet probleem bij schoolverandering ? Wellicht niet. B-attest keen keuzemogelijkheid overzitten

Leerlingenbegeleiding Leerlingenbegeleiding in de sterkte-zwakte-analyse & Doelstellingen

Sterkte Veel secundaire scholen doen inspanningen om hun leerlingenbegeleiding uit te bouwen en hun zorg voor leerlingen met leer- of andere problemen te verbeteren. Zij zetten hiervoor op eigen initiatief middelen in uit hun puntenenveloppe en/of hun urenpakket. Sommige scholen werken met vertrouwensleraren en leerlingenbegeleiders die ze helemaal of gedeeltelijk vrijstellen van lesopdracht. Geen CLB !!!! Ook geen PB

Verbeterpunt… Leerlingen hebben meer zorg en begeleiding nodig Ondanks de vele inspanningen van scholen om hun leerlingen goed te begeleiden, doen steeds meer leerlingen een beroep op schoolexterne diensten voor begeleiding en telt het buitengewoon onderwijs steeds meer leerlingen. Niet alle scholen beschikken over de expertise die nodig is om een integraal zorgbeleid te voeren en hun leerlingen de zorg en begeleiding te bieden die ze nodig hebben. Hun zorgbeleid is ook niet altijd goed ingebed in hun schoolbeleid. Geen CLB !!!! Ook geen PB

Doel & Maatregelen Doelstelling: Verbeteren van het integraal zorgbeleid van de scholen Maatregelen leerlingenbegeleiding: Individueel leerlingendossier Garanderen van een actieve en permanente leerlingenbegeleiding en studie- en beroepskeuzebegeleiding die verder gaat dan alleen toewerken naar de keuzemomenten. Meetinstrumenten – screenen – leerwinst Audit CLB Leerrecht Betekenis van een audit CLB in het verhaal van de hervorming waarin het letterwoord CLB nog niet eens was gevallen.

Databeheer & meten Niet Kenniscentrum Meetmomenten: - eind BaO - in S.O. : taal, wiskunde en wetenschappen Doelstelling: interne kwaliteitscontrole en info op systeemniveau Behandelen we niet

Personeel en bestuur Niet Bestuurlijke schaalvergroting: scholengroepen Professional en professionalisering Veranderingsmanagement: - pedagogische begeleidingsdiensten - begeleiding van directeurs en schoolbesturen Lerarenopleidingen Behandelen we niet

Budget & omkadering Niet Nieuw omkaderingssysteem - geïntegreerd - transparant en onderbouwd - degressiviteit en vrije keuze Alle middelen toekennen aan bestuurlijk geheel Macro budgetneutraliteit Behandelen we niet

Volgende stappen

Bespreking in commissie onderwijs advies VLOR en SERV Bespreking in commissie onderwijs maatregelen nog tijdens deze legislatuur te nemen stapsgewijze uitrol ----- Draaiboek !!! Stapsgewijze uitrol ? Wanneer start de hervorming SO nu eigenlijk ! Normale uitrol start eerste jaar van de eerste graad 1 september 2015 ! Haalbare kaart ? - daarvoor is nodig : eenvormig getuigschrift. - nieuwe leerplannen - daarvoor is nodig: inschrijving voorjaar 2015 je zou toch mogen verwachten dat ouders en leerlingen én de scholen en clb’s die de begeleiding verzorgen een jaar voor de inschrijvingen ( voorjaar 2014 ) op de hoogte zijn van - de start - het aanbod in de eerste graad van de scholen !

Wat vertellen we aan onze leerlingen en ouders ? Voor onze huidige zesdeleerjaars verandert er niets. Voor onze huidige vijfdeleerjaars ook niets. De start is mogelijk voor onze huidige vierdeleerjaars 1/09 2016 Nieuwe normen voor getuigschrift vanaf 1/09/2015 dus eerste nieuwe getuigschriften 30/06/2016. Eén op één – toegang tot A of B 1/09/2015 of 2016 na M3 Implementatie basisopties 1/09/2017 Implementatie matrix 1/09/2017 Wat vertellen we aan onze leerlingen en ouders op onze infodagen , in de klas ? Wat met Onderwijskiezer ? Wat met Op stap naar ?

Ook de leerkrachten zijn er helemaal klaar voor….