B i g I m a g e s – Visuele Communicatie De relatielaag: Zichtbare relaties in het beeld Gestalt Ruimtelijke relaties en compositie niet-locale effecten fysieke relaties Onzichtbare relaties in het beeld Relaties met betekenis Kees van Overveld -1-

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie nabijheid

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

principe 2: gelijkvormigheid Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie principe 2: gelijkvormigheid

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie omsluiting

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie kleinheid toelichting: bij de keuze tussen ‘object’ of ‘achtergrond’ valt de keuze bij voorkeur op de kleinste van de twee

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie symmetrie toelichting: bij de keuze tussen ‘object’ of ‘achtergrond’ valt de keuze bij voorkeur op de meest symmetrische van de twee

gemeen-schappelijke beweging Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie principe 6: gemeen-schappelijke beweging

gemeen-schappelijke beweging: Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie principe 6: gemeen-schappelijke beweging: dominanter dan ‘nabijheid’ en ‘kleinheid’ en de overige Gestalt regels

principe 7: continuïteit Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie principe 7: continuïteit

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie toelichting: bij de segmentatie tussen twee of meer objecten valt de keuze bij voorkeur op de opdeling die het minste knikken vereist …

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie … dus deze opdeling zal niet zo snel gezien worden

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie verwant aan Gestalt: de exploded view (impliciete veronderstelling van radiale verplaatsing)

Gestalt: de ordenende principes van de menselijke perceptie Toepassingen van Gestalt: Indeling van bedeningspanelen Belettering en labeling van afbeeldingen (bijvoorbeeld kaarten) Font-design.

Ruimtelijke relaties en compositie statisch (rust, evenwicht – evt. symmetrie – geen dominante gradiënten op de grootste schaal) dynamisch (beweging, richting – gradiënten op de grootste schaal)

Ruimtelijke relaties en compositie compositorische verdeling kan op elke laag van het 8-lagen model betrekking hebben sampling laag (verzadiging neemt naar rechts af; toonwaarde verloop horizontaal) Vormenlaag: grootte neemt naar rechts toe sampling laag (verzadiging neemt naar boven af, toonwaarde verloopt vertikaal) Vormenlaag: grootte neemt naar rechts toe

Ruimtelijke relaties en compositie Toepassing: informatie visualisatie

B i g I m a g e s – de relatielaag compositie in beelden informatie is verdeeld over de lagen: sampling laag … object laag belangrijkheid = gewaardeerde informatie ( importantie verdelingen) importantieverdeling kan in elke laag afzonderlijk onderzocht worden (verdelings-regels) compositie: structuur op importantieverdelingen Compositorisch analyse: wat bedoelde de kunstenaar? importantieverdelingen zijn zelf ook afbeeldingen daarmee kan de importantieverdeling herhaaldelijk geconstrueerd worden (voortgezette abstractie, Mondrian, Picasso) importantie-verdeling op vormen-laag (en relatielaag?) importantie-verdeling op objectenlaag importantie-verdeling op de relatie-laag Kees van Overveld -24-

B i g I m a g e s – de relatielaag compositie in beelden origineel zelfde (equivalente) verdelingsregel ‘van linksonder naar rechtsboven’ op sampling laag (globale optic flow) verschillende verdelingsregels op sampling laag (kleurverzadiging) Kees van Overveld -25-

B i g I m a g e s – de relatielaag compositie in beelden de (ir-)relevantie van geometrische verdelingsregels: de originele grootte van het schilderij de regel van derden de gulden snede de hartlijn: zwaartelijn van de compositie Moraal: als je maar lang genoeg zoekt kun je voor elke compositorische hypothese wel argumenten vinden. Kees van Overveld -26-

B i g I m a g e s – de relatielaag Niet-locale effecten 1: kleur kleurenassimilatie Kees van Overveld -27-

B i g I m a g e s – de relatielaag Niet-locale effecten 1: kleur simultaancontrast Kees van Overveld -28-

B i g I m a g e s – de relatielaag Niet-locale effecten 1: kleur Lineair kleurenmodel cf. CIE-diagram is niet voldoende om te begrijpen waarom kleurenwaarneming beïnvloed wordt door de omgeving. Naar analogie met randenwaarneming: schaalgrootte en buur-relaties spelen een rol. Betere theorie: RETINEX (Land, 1970-ies) Kees van Overveld -29-

B i g I m a g e s – de relatielaag Niet-locale effecten 2: grootte Ebbinghaus illusie Kees van Overveld -30-

B i g I m a g e s – de relatielaag Niet-locale effecten 2: grootte Vormenlaag als nauwkeurig 2-D meetinstrument is naïef. Grootte wordt alleen relatief in context vastgesteld (consistent met ons vermogen om perspectief te kunnen begrijpen waarin objecten ook geen vaste ‘eigen’ grootte hebben.) Kees van Overveld -31-

B i g I m a g e s – de relatielaag Niet-locale effecten 3: de warping hypothese cafe-wall illusie Kees van Overveld -32-

B i g I m a g e s – de relatielaag Niet-locale effecten 3: de warping hypothese Kitaoka illusie Kees van Overveld -33-

B i g I m a g e s – de relatielaag Niet-locale effecten 3: de warping hypothese Zöllner illusie Herring illusie Wundt(achtige) illusie Kees van Overveld -34-

B i g I m a g e s – de relatielaag Niet-locale effecten 3: de warping hypothese Warping: vervorming van een vorm in overeenstemming met de vervorming van de achtergrond Kees van Overveld -35-

B i g I m a g e s – de relatielaag Niet-locale effecten 3: de warping hypothese Mogelijke relatie met het zien van vormen in een 3D landschap (de 3D cues komen van textuurverkorting) Kees van Overveld -36-

B i g I m a g e s – de relatielaag Niet-locale effecten 3: de warping hypothese De warping hypothese(voor illusies zoals Zollner, Herring, Café Wall, Wundt e.a.) is begrijpbaar vanuit evolutionair perspectief. Het waarnemen van vorm-eigenschappen in een landschap zal moeten corrigeren voor de verkorting van het waargenomen landschap zelf. Die verkorting wordt geschat door naar de textuur in de omgeving te kijken. Kees van Overveld -37-

B i g I m a g e s – de relatielaag Niet-locale effecten: subjectieve vormen Subjectieve vormen ontstaan doordat randinformatie wordt doorgegeven tussen naast elkaar liggende rand-detectoren. Subjectieve vormen helpen in het omgaan met occlusie. Ook subjectieve vormen worden als ‘vormen’ gezien en hebben dus de perceptieve attributen van ‘objectieve’ vormen, inclusief T-shapes (occlusie!) en transparantie. Kees van Overveld -38-

B i g I m a g e s – de relatielaag Niet-locale effecten: subjectieve vormen Aanleiding voor subjectieve vormen: een strategie om met occlusies om te gaan: extrapoleren over T-vormen Kees van Overveld -39-

Fysieke relaties (licht/ schaduw, kijkrichting, …):

B i g I m a g e s – de relatielaag Fysieke relaties (licht/ schaduw, kijkrichting, …): niet-spiegelende reflectie vermengt spectra van alle inkomende richtingen Kees van Overveld -41-

B i g I m a g e s – de relatielaag Fysieke relaties (licht/ schaduw, kijkrichting, …): in kunstgeschiedenis: de ontdekking van kleurzweem in het impressionisme Kees van Overveld -42-

‘Onzichtbare’ relaties (gebaseerd op betekenis en associatie):

B i g I m a g e s – de relatielaag ‘Onzichtbare’ relaties (gebaseerd op betekenis en associatie): Kees van Overveld -44-

‘Onzichtbare’ relaties (gebaseerd op betekenis en associatie): Ruimtelijke relaties en compositie compositorische verdeling kan (onbewuste) betekenisdrager zijn de relatie ‘tussen’ is hier: ruimtelijk qua grootte … maar ook qua (normatieve) opvatting over goed en slecht

‘Onzichtbare’ relaties (gebaseerd op betekenis en associatie): Ruimtelijke relaties en compositie (statische) relaties kunnen een (dynamisch) proces suggereren

Betekenis van relaties