Stichting Lezen & Schrijven Dr Christine Clement Stichting Lezen & Schrijven Taal voor het Leven Werkconferentie Kenniscentrum Emancipatie 8 oktober 2012 Amsterdam / Almere / Den Haag / Rotterdam / Utrecht / Zwolle

Spoorboekje Facts & Figures Oorzaken en gevolgen Laaggeletterdheid in Rotterdam Wat is Taal voor het Leven? Full engagement en laaggeletterdheid

Eerst even oefenen Wie gebruikt er: Wie heeft er een Smartphone? Wie gaat er met de trein? Wie leest er verpakkingen?

Wat is laaggeletterdheid? 4 Taaldomeinen Een laaggeletterde is niet in staat geschreven (en gedrukte) informatie te gebruiken om: zichzelf te ontwikkelen eigen doelstellingen te realiseren te functioneren in de samenleving te functioneren op de werkplek Hoe leert men taal? Eerst mondeling, dan geschreven (doven zijn uitzondering). Eerst passief, dan actief. Soms ook problemen met mondelinge taal (maar hoeft niet) Vorm Passieve taal Actieve taal Mondelinge taal Taal begrijpen (luisteren) Spreken Geschreven taal Lezen Schrijven

Quiz ………………………. volwassenen (16-65 jaar) A: 1,1 miljoen B: 550.000 Antwoord: A …………% autochtoon, …………% allochtoon A: 50:50 B: 67:33 Antwoord: B …………% verlaat basisschool met leesachterstand van 2 jaar A: 15% B: 25%

Quiz …………% VMBO-brugklassers kan eigen lesboeken niet goed lezen A: 14% B: 24% Antwoord: B …………% van de werklozen A: 20% B: 40% Antwoord: A Welk percentage woorden moet een minder geoefende lezer van een tekst kennen om de tekst goed te kunnen begijpen? A: 62% B: 84% C: 93% D: 100% Antwoord: C

Antwoord C Rotterdam– – (62%) We moeten –, zei een – uit Rotterdam tegen –. We hebben geen – meer. Nederland is maar een – – met een – – –. We – met – – dat we niet – kunnen. – – ik – een – met een – aan – –, het – er –. Voor de – mensen is dat nog – de – – van –, maar het is een niet meer te – – geworden.

Antwoord C Rotterdam– – (84%) We moeten –, zei een – uit Rotterdam tegen me. We hebben geen – meer. Nederland is maar een klein – met een sterk groeiende bevolking. We – met zo’n – dat we niet anders kunnen. – – ik iedereen een huis met een – aan beide zijden, het liefst er –. Voor de meeste mensen is dat nog steeds de – wijze van wonen, maar het is een niet meer te – – geworden.

Antwoord C Rotterdam– omhoog (93%) We moeten omhoog, zei een – uit Rotterdam tegen me. We hebben geen keuze meer. Nederland is maar een klein land met een sterk groeiende bevolking. We – met zo’n ruimtegebrek dat we niet anders kunnen. – – ik iedereen een huis met een tuin aan beide zijden, het liefst er –. Voor de meeste mensen is dat nog steeds de ideale wijze van wonen, maar het is een niet meer te – – geworden.

Antwoord C Rotterdam bouwt omhoog (100%) We moeten omhoog, zei een architect uit Rotterdam tegen me. We hebben geen keuze meer. Nederland is maar een klein land met een sterk groeiende bevolking. We kampen met zo’n ruimtegebrek dat we niet anders kunnen. Vanzelfsprekend gun ik iedereen een huis met een tuin aan beide zijden, het liefst er omheen. Voor de meeste mensen is dat nog steeds de ideale wijze van wonen, maar het is een niet meer te verwezenlijken droom geworden.

Oorzaken Thuissituatie en sociale omgeving Het onderwijs Opgroeien in een ‘taalarme omgeving’, weinig interactie Zwak taalaanbod => intergenerationele overdracht Bij ouderen: vroeg werken vanwege financiële situatie Het onderwijs Onvoldoende aandacht en begeleiding op school Weinig opleiding (bijv. ziekte, lichamelijke handicap, spijbelen, voortijdig schoolverlaten, reizend bestaan) Individuele factoren Algemene leer- en gedragsproblemen Taalstoornis en dyslexie Vaardigheid waarbij ‘Use it or lose it” geldt Vrijwel altijd combinatie van oorzaken!

Gevolgen Een persoonlijk probleem van 1 op de 5 Rotterdammers Een economisch probleem Laaggeletterden zijn minder gezond (6 x meer hartaanvallen) Sociale zekerheid: Kans op arbeidsongeschiktheid tot 3 x groter. Arbeidsparticipatie: werkloosheid 2 x groter, 75% laaggeletterden heeft geen betaalde baan Totale kosten: 537 miljoen euro per jaar. Laaggeletterdheid neemt niet af in de afgelopen jaren (Houtkoop, niet gepubliceerd).

Omvang in Rotterdam In Rotterdam: 22% (andere regiogemeenten tussen de 15-20%) Ongeveer 170.000 laaggeletterden Sociale index Taalbeheersing 2012: 4,6 2010: 4,8 2009: 5,2 2008: 5,0 Onvoldoende en dalend!

Problemen bij aanpak Geen eenduidige en moeilijk te bereiken doelgroep Grote diversiteit betrokken partijen, aanpak is heel divers, vaak geen goed sluitende aanpak Geen heldere cijfers beschikbaar, doelmatigheid niet goed bekend Taboe en onbekendheid met thema

Signalen Vergeet afspraken Neemt formulieren mee naar huis Stelt vragen terwijl die schriftelijk al zijn uitgereikt Stuurt geen e-mails Beweegt ogen niet over tekst of formulier Moeite met formuleren van vragen of eigen mening Verzoekt herhaaldelijk om instructies

Smoezen “Ik ben mijn bril vergeten.” “Kunt u mij even helpen met invullen?” “Dat formulier vul ik thuis wel in.” “Ik schrijf zo onleesbaar, doet u dat maar voor me.” “Oh, ik dacht dat de afspraak morgen was.”

Taal voor het Leven Proefprogramma 2012 -2016 opdracht ministerie OCW Verder bouwen op buitenlandse successen Goede –en nog nieuw te ontwikkelen- interventies en materialen en beschikbaar stellen in proefregio’s Goed opgeleide vrijwilligers (taaltrainers): non-formele educatie samen met formeel onderwijs Alle deelnemers krijgen toets en worden gevolgd met ‘taalmeter’ en volgsysteem Meten is weten => monitor en effectonderzoek & doelmatigheid onderzoek bij deelprojecten In 6 proefregio’s: Rijnmond, Amsterdam, Flevoland, Haaglanden, Midden-Utrecht, IJsselvechtstreek en Twente

Buitenlandse successen Skills for Life - Verenigd Koninkrijk 5,7 miljoen volwassen volgde taaltraining, 2,8 miljoen volwassenen bereikten de nationaal erkende kwalificaties. (2001-2010) Learning for Life - Ierland vertienvoudigde het aantal cursisten (van 5.000 naar 50.000) door Learning for Life­-programma

Full engagement in Rotterdam Uitkeringsgerechtigden doen verplicht vrijwilligerswerk, iets terug doen voor de stad Een van de grootste belemmeringen: 20% is laaggeletterd! Niet alleen bij werk, maar ook bij zoeken naar vrijwilligerswerk is dit een probleem. Of biedt het vrijwilligerswerk juist een kans? Kip en ei verhaal

Meer informatie? www.lezenenschrijven.nl/taalvoorhetleven http://lezenenschrijven.nl/taalvoorhetleven/regio-rotterdam/ #TvhL