Uitdagingen voor het lokaal sociaal beleid Studiedag ACW-kader Brussel, 15 maart 2012 Piet Van Schuylenbergh, directeur afdeling OCMW’s VVSG

VVSG - O VERZICHT 1.Hoe maak je lokaal sociaal beleid ? 2.Samenwerking gemeente-OCMW 3.Inhoud van lokaal sociaal beleid : de sociale grondrechten 2 -

VVSG - 1. H OE MAAK JE LOKAAL BELEID ? Gemeentedecreet en OCMW-decreet De nieuwe beleids- en beheerscyclus (BBC) Decreet planlastvermindering Decreet lokaal sociaal beleid Het lokaal bestuur als actor en/of regisseur 3 -

VVSG - Gemeente- en OCMW-decreet / BBC Strategische meerjarenplanning beleidsdoelstellingen voor zes jaar vanaf jaar 2 van de nieuwe legislatuur middelen koppelen aan de inhoud (strategische + financiële nota) jaarlijks budget (beleidsnota + financiële nota) Participatie : inwoners bij het beleid betrekken 4 -

VVSG - Planlastvermindering De afschaffing van 14 sectorale beleidsplannen en convenanten14 sectorale Aanvraag en afrekening van subsidies gebeurt via documenten uit het BBC-systeem Vl. Beleidsprioriteiten: enkel betrekking op activiteiten, prestaties en effecten, niet op middelen of organisatiestructuur Besturen moeten aantonen dat ze participatie georganiseerd hebben

VVSG - Welke plannen worden afgeschaft? Stedenfonds (convenant) Lokale diensteneconomie Lokaal sociaal beleid (plan) Integratiebeleid (convenant) Ouderenbeleidsplan Convenants gemeentelijke ontwikkelingssamenwerking (regionaal overleg en regionale samenwerking in de welzijnssector) Cultuurbeleidsplan Jeugdbeleidsplan Sportbeleidsplan Vlaams-cultureel erfgoedbeleid Milieubeleidsplan Flankerend onderwijsbeleid Opvoedingsondersteuning Via LSB: Beleidsplan kinderopvang

VVSG - Decreet lokaal sociaal beleid Lokaal bestuur (gemeente en OCMW) ontwikkelt lokaal sociaal beleid (geen apart plan meer) Focus : sociale grondrechten garanderen Samenwerkingsafspraken gemeente-OCMW Betrokkenheid lokale actoren / beleidsparticipatie Samenwerken met actoren, taakverdeling m.b.t. de uitvoering Sociaal huis : Toegankelijkheidsconcept : minimaal gemeenschappelijk loket gemeente en OCMW kan ook fysiek huis zijn info –en doorverwijsfunctie samenwerkingsconcept met sociale actoren (publieke en private) 7 -

VVSG - Gemeente en OCMW: samen plannen? Beslissing nemen vanaf start technische voorbereidingen Nadenken over wat we samen doen : Welke beleidsthema’s (in functie van integrale dienstverlening, efficiëntie) Gezamenlijke participatietrajecten, gezamenlijke analyse voor bep. thema’s Gezamenlijke integrale doelstellingen Gezamenlijke actieplanning Gezamenlijke aanpak project BBC en planning aansluitend bij gezamenlijke ervaring in het kader van Lokaal Sociaal Beleid, 1 projectverantwoordelijke of duobaan? Stappenplan vervlechten

VVSG - Lokaal bestuur als actor en/of regisseur (1) Vlaanderen bestuurt zeer sectoraal Is zelf sectoraal georganiseerd (13 beleidsdomeinen) Elke minister stuurt eigen administratie aan (1 op 1) Vlaamse visie op rol van lokale besturen : vooral uitvoeringsinstanties van Vlaams beleid Instructies/incentives per minister sectorale subsidielijn sectoraal plan sectorale adviesraad sectorale lokale ambtenaar mogelijks actor naast anderen, geen regisseur lokale actoren worden Vlaams aangestuurd / geregisseerd 9 -

VVSG - Lokaal bestuur als actor en/of regisseur (2) Decreet planlastvermindering : eerste schuchtere poging tot omslag naar nieuwe visie op rol lokale besturen Lokale besturen verantwoordelijk voor eigen beleidskeuzes Democratische legitimering (t.o.v. eigen kiezers) i.p.v. administratieve (t.o.v. Vlaanderen) Integraal denken en handelen : burger in zijn omgeving Geen sectorale financiering maar globale (gemeentefonds, lokale fiscaliteit) Regisseursrol : lokale actoren lokaal aansturen en mee bij lokaal beleid betrekken Vrije keuze inzake middelen en beleidsinstrumenten (participatie van burgers, inzetten van personeel, eigen organisatie,…) Witboek interne staatshervorming bevestigt deze visie 10 -

VVSG - Lokaal bestuur als actor en/of regisseur (3) Discussie sterk in die sectoren waar lokale besturen actor zijn naast andere actoren (publieke en private) welzijn gezondheid gezinsbeleid vrije tijd (cultuur, sport, jeugdbeleid) Belang van lokaal openbaar initiatief (actor): Toegankelijkheid (bekend, bereikbaar, beschikbaar, betaalbaar, begrijpbaar, bruikbaar, betrouwbaar) Kwaliteit Prijszetting Valse discussie over privatisering privatiseren lusten / collectiviseren lasten 11 -

VVSG - Opdracht gemeente en OCMW Gemeente : algemene opdracht : bijdragen tot welzijn van de burgers en duurzame ontwikkeling alle aangelegenheden van gemeentelijk belang hoe : burgernabij, democratisch, transparant, doelmatig, betrokkenheid inwoners en open OCMW= gemeentelijke instelling met specifieke opdracht : mensen in staat stellen een menswaardig leven te leiden eigen organieke wetgeving aparte publieke rechtspersoon (eigen beleidsorganen, budget, personeelskader) wettelijk vastgelegde taken en bevoegdheden nauwe specifieke band met gemeente 12 -

VVSG - Relatie gemeente-OCMW : samenwerking Decreet lokaal sociaal beleid (cfr. supra) Gemeenschappelijke diensten Beroep doen op elkaars personeel Overleg in de schoot van het CBS (vanaf geen overlegcomité meer) OCMW-voorzitter verplicht lid van CBS vanaf

VVSG - Relatie gemeente-OCMW : toezicht CBS oefent toezicht uit (gemeentelijk belang) Burgemeester kan RMW bijwonen en dossiers doen verdagen Gemeenteraad keurt strategische beslissingen OCMW goed (MJP, oprichten diensten, toetreden tot verenigingen) Waarom : gemeente financieel mee verantwoordelijk (werkingssubsidie aan OCMW) 14 -

VVSG - Relatie gemeente-OCMW Samenwerking : gelijkwaardige partners Toezicht : ongelijkwaardige partners Potentieel conflict ! Toezicht mag geen rem zijn op samenwerking 15 -

VVSG - Respect voor elkaars opdracht Ook sociaal beleid behoort tot gemeentelijk beleid : eenheid van beleid sociaal beleid houdt rekening met huisvesting, ruimtelijke ordening, veiligheid, cultuur en vrije tijd, werkgelegenheid,… in alle beleidsdomeinen moet er aandacht zijn voor het sociale aspect Operationele vrijheid OCMW : heeft te maken met de opdracht, de doelgroepen (hulpvrager), netwerken, concurrentiepositie eenheid van uitvoering 16 -

VVSG - Evoluties op het terrein 2 lijnen : Bundeling van alle vormen van sociale dienstverlening naar de burger in één hand, nl. het OCMW Samenwerking gemeente-OCMW op het vlak van ondersteunende diensten 17 -

VVSG - Ondersteunende diensten Waarom samenwerken ? Inhoudelijke samenwerking vergt vaak ook samenwerking op het vlak van ondersteunende diensten Schaalvoordelen : het beste resultaat tegen de laagste kost 18 -

VVSG - Schaalvoordelen Vaak bij gespecialiseerde diensten Hoge kostprijs omwille van de vereiste expertise Beperkte afname Voorbeelden : ICT-verantwoordelijke medewerker overheidsopdrachten communicatieambtenaar 19 -

VVSG - Schaalvoordelen : nuanceren ! Er bestaat geen unieke optimale schaal Schaaldifferentiatie naargelang het thema Samenwerken met OCMW’s in de regio (b.v. schuldbemiddeling) Samenwerken met de gemeente Samenwerken met andere partners (CAW, SHM, PWA, Werkwinkel,…) Alleen doen 20 -

VVSG - Schaalnadelen Samenwerking vergt sowieso extra mankracht (overleg, afstemming, uitvoering) Behoeften van gemeente en OCMW aan ondersteuning moeten vergelijkbaar zijn Als de behoeften van de ene zeer specifiek zijn, moet de andere teveel aanpassen 21 -

VVSG - Randvoorwaarden Heldere doelstellingen, vertrekkend van de kerntaken van beide besturen : verbeteren van de dienstverlening van beide besturen aan hun cliënten Politiek en ambtelijk draagvlak 22 -

VVSG - Heldere doelstellingen (1) Samenwerking is geen opslorping Samenwerking mag eigenheid en realisatie kerntaken OCMW niet op het spel zetten : Sociaal beleid als belangrijke pijler van het globale gemeentelijke beleid Professionaliteit van de individuele hulpverlening Management van de organisatie en diensten 23 -

VVSG - Heldere doelstellingen (2) Randvoorwaarden voor verhouding tussen moederbestuur (gemeente) en dochterbestuur (OCMW) : operationele autonomie van OCMW vergt : aparte rechtspersoon eigen beheersorgaan eigen budget eigen ambtelijke leiding Cfr. VDAB, Kind & Gezin, De Lijn, … 24 -

VVSG - Politiek en ambtelijk draagvlak Politiek betrekken in proces Niet enkel de meerderheid, mikken op lange termijn Secretarissen + OCMW-voorzitter + burgemeester zijn de dragers Personeel betrekken 25 -

VVSG - 3. I NHOUD VAN LOKAAL SOCIAAL BELEID 26 -

VVSG - Art. 23 Grondwet : sociale grondrechten Recht om een menswaardig leven te leiden : het recht op arbeid en op de vrije keuze van beroepsarbeid in het raam van een algemeen werkgelegenheidsbeleid dat onder meer gericht is op het waarborgen van een zo hoog en stabiel mogelijk werkgelegenheidspeil, het recht op billijke arbeidsvoorwaarden en een billijke beloning, het recht op informatie, overleg en collectief onderhandelen het recht op sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en sociale, geneeskundige en juridische bijstand het recht op een behoorlijke huisvesting het recht op de bescherming van een gezond leefmilieu het recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing Taak voor alle overheden om deze grondrechten te garanderen 27 -

VVSG - Art. 1 OCMW-wet Iedereen heeft recht op maatschappelijke dienstverlening die hem/haar in staat moet stellen een menswaardig leven te leiden OCMW’s hebben als opdracht deze maatschappelijke dienstverlening te verzekeren 28 -

VVSG - Art. 2 Gemeentedecreet De gemeenten beogen om op het lokale niveau bij te dragen tot het welzijn van de burgers en tot de duurzame ontwikkeling van het gemeentelijk gebied De gemeenten zijn bevoegd voor de aangelegenheden van gemeentelijk belang 29 -

VVSG - Art. 2 OCMW-decreet De OCMW’s beogen om op het lokale niveau duurzaam bij te dragen tot het welzijn van de burgers Verwijzing naar opdrachten OCMW-wet 30 -

VVSG - OCMW : wettelijke opdrachten (1) Maatschappelijke integratie (RMI) Financiële hulpverlening Materiële steun Tewerkstelling Informatie en begeleiding Dienstverlening aan vreemdelingen / asielzoekers Budget- en schuldhulpverlening Rechtshulp Dienstverlening m.b.t. wonen en energie Dak- en thuislozen Sociale, culturele en sportieve participatie Voogdij en materiële bewaring 31 -

VVSG - OCMW : wettelijke opdrachten (2) Sterke rol van de sociale dienst van het OCMW Maatschappelijke integratie is de insteek Integrale benadering van de cliënt Vaak multi-problem gezinnen OCMW is meer dan de mister cash van de samenleving 32 -

VVSG - OCMW : inrichter van voorzieningen en diensten Welke ? Ouderenzorg Thuiszorg Kinderopvang Hoe ? Vlaams / federaal gereglementeerd OCMW is speler naast andere initiatiefnemers Ook puur lokale initiatieven 33 -

VVSG - Ouderenzorg Woonzorgcentra (rusthuizen) : 40 % van de woongelegenheden Centra kortverblijf Dagverzorgingscentra Assistentiewoningen (serviceflats) : 50 % van de flats Lokale dienstencentra : 82 % van de LDC’s 34 -

VVSG - Thuiszorg Bijna alle OCMW’s hebben een of meerdere thuiszorgvoorzieningen Gezinszorg en aanvullende thuiszorg Thuisverpleging Klusjesdienst Maaltijdenbedeling Personenalarmsysteem Sociaal restaurant Boodschappendienst Karweiendienst Telefooncirkels Vrijwilligersnetwerk 35 -

VVSG - Kinderopvang Kinderdagverblijven Onthaalouders Buitenschoolse kinderopvang 36 -

VVSG - Wat kunnen lokale besturen doen om de sociale grondrechten te garanderen ? 37 -

VVSG - Arbeid Lokale diensteneconomie Samenwerken met VDAB, RVA, sociale partners o.a. in de Werkwinkel, o.a. werkgelegenheidsforum Sociale werkgelegenheid (art. 60 OCMW-wet, allerlei activeringsmaatregelen) binnen eigen bestuur of via samenwerking (sociale economie) PWA’s Inspelen op opleidingsbehoeften Sociale clausules in overheidsopdrachten Ondernemingsvriendelijk klimaat creëren Kracht van toerisme als economische motor Winkelbeleid 38 -

VVSG - Sociale bijstand en sociale zekerheid Bij uitstek taak van de federale overheid ! Minimale uitkeringen en laagste lonen liggen veelal onder de armoedegrens werken aan toegankelijkheid, o.a. betere bekendmaking rechten Sociaal huis Aanvullende OCMW-steun Meer proactief en preventief optreden Meer aandacht voor begeleiding, huisbezoeken Goed sociaal onderzoek, gebruik maken van alle mogelijkheden (o.a. KSZ) 39 -

VVSG - Gezondheid Toegankelijkheid van zorg Ongelijkheid in gezondheid aanpakken : mensen uit laagste inkomensgroepen leven 20 jaar minder lang gezond !!! Overleg en samenwerking tussen zorgverstrekkers (huisartsen !), voorzieningen en ziekenfondsen Preventieve acties, gericht op gezonder leven Kansarmen worden niet bereikt door grootschalige campagnes, persoonlijk contact Wijkgezondheidscentra Aandacht voor ongezonde woningen, leefbaarheid van wijken 40 -

VVSG - Juridische bijstand Rechtshulp OCMW’s met eigen personeel of in samenwerking met advocatuur Samenwerking met justitiehuizen Model schuldhulpverlening : tandem maatschappelijk werker - jurist 41 -

VVSG - Behoorlijke huisvesting (1) Goede en betaalbare woningen Sociale huisvesting : inzetten om meer sociale woningen Sociale huisvestingsmaatschappijen Private woningmarkt : SVK’s Huurtoelagen en huurwaarborgen Noodwoningen en doorgangswoningen Begeleiding van mensen met huurproblemen, kansarme huurders Problematiek uithuiszettingen Grond- en pandenbeleid, aansnijden van woongebieden en woonuitbreidingsgebieden Woonwinkels 42 -

VVSG - Behoorlijke huisvesting (2) Inzetten op drukken energiekosten (isolatie, energiebesparende maatregelen) Energiearmoede (LAC’s, budgetmeters, stookoliefonds, minimale levering aardgas, begeleiding en voorkomen van energieschulden) 43 -

VVSG - Culturele en maatschappelijke ontplooiing Aandacht voor kansarmen in brede vrijetijdsaanbod Financiële drempels wegwerken Werken aan dialoog en participatie Communicatie : niet enkel websites, belang van intermediairen Samenwerking verenigingsleven (jeugdbewegingen, etc.) en OCMW Samenwerken met armenverenigingen KB socio-culturele en sportieve participatie en participatiedecreet Bondgenootschap OCMW en jeugd-/sport-/cultuurdienst 44 -