Slaapcentrum voor pediatrie Afdeling kinderneurologie Slaap en slaapstoornissen bij kinderen en adolescenten: wat als het GEEN OSAS is…??? Gent, 19 mei 2011 Karlien dhondt,MD Slaapcentrum voor pediatrie Afdeling kinderneurologie

Overzicht/classificatie Insomnie Parasomnie Night terrors Nachtmerries Praten in slaap Hypersomnie OSAS RLS narcolepsie

Insomnia Behavioral insomnia bij kinderen Inadequate slaaphygiëne Psychofysiologische insomnia Circadiane stoornis in het slaap/waak ritme Advanced sleep phase syndrome (ASPS) - 3 uur, wakker tussen 02u00 en 05u00 Delayed sleep phase syndrome (DSPS) >2 uur wakker Verder normale slaaparchitectuur Adolescenten “nachtuilen” Free running circadian rhyhtm Bioritme > 24 uur Irregular circadian rhythm Vaak cerebrale schade in pathway (hypothalamus)

Insomnia Behavioral insomnia Inadequate slaaphygiëne Psychofysiologische insomnia

Circadiaan ritmestoornis in de slaap/waakcyclus Physiology of the Internal biological clock The organism can track time periods in the absence of the environmental time cues, including 24 hour periods. Mechanism of the Clock Self sustaining molecular oscillator, based on the intracellular network of positive and negative transcriptional loops. Master Clock Many cells of the orangism have internal circadian oscillators but only some structures can impose their rhythms on other oscillators: the suprachiasmatic nucleus.

Fysiologie slaap/waakritme

Fysiologie in slaap/waakritme

Fysiologie slaap/waakritme

Fysiologie slaap/waakritme

Fysiologie slaap/waakritme: melatonine

Fysiologie slaap/waakritme

Circadiane stoornis in slaap/waakritme Delayed sleep phase syndrome (DSPS) Voorkomen: adolescenten, syndromale aandoeningen, neurologische ontwikkelingsproblemen Bv ADHD, Autisme, Smith Magenis, Symptomen: insomnie

Circadiane slaap/waak ritmestoornis Advanced sleep phase syndrome (ASPS) Vooral op oudere leeftijd Irregular sleep/wake cycle Kinderen met neurologische stoornissen, genetische afwijkingen, … Free running sleep/wake cycle Bv tijdens afwezigheid van licht/ donker, afwezigheid van externe ‘time cues’

Parasomnieën Voorkomen Night terrors Nachtmerries Slaapwandelen In principe op elke leeftijd Zeer frequent tussen 3 en 8 jaar Night terrors Nachtmerries Slaapwandelen Praten in de slaap ‘body rocking’ Bruxisme

Parasomnieën Eerste helft van de nacht: NREM Night terrors Nachtmerries Eerste helft van de nacht: NREM Totale amnesie in de ochtend Geen contact Wisselende presentatie Wisselend in duur Onset is voorspelbaar Naar de ochtend toe/ REM Herinnering ++ Wisselende presentatie Wisselend in duur Onvoorspelbaar wanneer

Parasomnieën Eerste helft van de nacht: NREM Night terrors Epilepsie Eerste helft van de nacht: NREM Totale amnesie in de ochtend, Geen contact Wisselende presentatie Wisselend in duur Onset is voorspelbaar Kan op elk moment van de nacht Bewustzijnsverlies Soms trekkingen, niet altijd… Vrij stereotype presentatie Rol videometrie !!

Parasomnieën Differentiaal diagnose Behandeling: Onderliggende primaire slaapstoornissen OSAS Restless legsyndrome Behandeling: Goedaardig ! Uitleg aan ouders Niet pathologiseren (maakt het nog erger) Goede slaaphygiëne: VERMIJD slaaptekort ! Eventueel :L- 5OH tryptofaan, melatonine (Rivotril)

Hypersomnia: narcolepsie Voorkomen piek tussen 10-15 jaar, vaak miskend Kliniek ‘pentade’ 1. Ecxessive daytime sleepiness 2.hypnagoge hallucinaties 3.Slaapfragmentatie door beenbewegingen, confusional arousels 4.kataplexie (al dan niet partieel): verslapping van spieren met vallen uitgelokt door emotie/opwinding 5.slaapparalyse Bijkomende symptomen Gedrags- en emotionele problemen: soms dominant bij kinderen ! Pubertas praecox Snel ontstane obesitas Pathofysiologie Auto-imuungemedieerd: hypocretine neuronen in hypothalamus worden auto-antigenen, waardoor destructie Oorzaak ? Infectie ? Trauma ?

narcolepsie Onderzoeken Behandeling Polysomnografie; MSLT (multiple sleep latency test) (HLA-typering): HLA DQ B1 *0602 Hypocretinebepaling in lumbaal vocht Behandeling Amfetamine: rilatine, modafinil SSRI (kataplexie)

Narcolepsie: de rol van hyocretine

Hypersomnie: Restless legsyndrome Kliniek “urge to move” bij liggen/rusten Voornamelijk 1e helft van de nacht, maar kan ook ‘s ochtends voorkomen Bij kinderen soms als “pijnlijk” ervaren: ‘groeipijnen’ Familiale anamnese is vaak positief Vaak geassocieerd met ADHD ! Vaak Fe supplementen nodig gehad Slaperigheid overdag door storende arousels (door beenactiviteit) en dus slaapfragmentatie Diagnose: Vooral klinisch verhaal Polysomnografie : periodische beenbewegingen vaak geassocieerd met corticale arousels Opgepast ! Vaak secundair veroorzaakt door medicatie: bv SSRI’s

Restless legsyndrome

Restless legsyndrome Pathofysiologie: dopamine Behandeling Frequent voorkomen bij dopamine gerelateerde aandoeningen Gilles de la Tourette ADHD … Gedaalde dopamine D1-D2 receptoren in striatum Gedaalde transporter densiteit (spect-pet) (Allen et al. Sleep med 2004) Behandeling Fe status nakijken Ferritine vaak < 50 ng/ml Indien duidelijke invloed op dagdagelijks functioneren: Sifrol (pramipexole): dopamine-agonist

Slaapcentrum Pediatrie K.Dhondt, kinder- en jeugdpsychiater Eline Van hoecke, kinderpsychologe Consultaties: poli pediatrie 09/332 24 01