Het geheugen is goud waard! dr. Susan van Hooren faculteit Psychologie

Stellingen Als hersencellen zijn beschadigd kunnen ze niet meer herstellen

Stellingen We gebruiken ongeveer 10% van onze hersenen

Stellingen Ouderen schrijven hun vergeetachtigheid vaker toe aan hun leeftijd, terwijl jongeren hun vergeetachtigheid vaker toeschrijven aan spanningen, drukte of andere problemen

Stellingen Winkelen is nuttig voor de mentale functies

Stellingen Het geheugen werkt als een videocamera De laatste neuromythe die besproken wordt, is de opvatting dat het geheugen werkt als een videocamera (Clifasefi, Garry, & Loftus; in Dela Salla, 2007): informatie zou in de hersenen opgeslagen worden als in een soort permanente en passieve videotheek. Door deze mythe ontstaat het geloof dat men, met de juiste technieken, alles wat men zich wil herinneren correct in het geheugen terug kan vinden. Volgens Clifasefi, Garry, & Loftus (2007; in Dela Salla, 2007) is deze mythe ontstaan, en nog steeds aanwezig, omdat het een geruststellende gedachte is dat de herinneringen die een mens vormen en identiteit geven, permanent en correct zijn. Hoe dan ook blijft dit idee over het geheugen een misvatting. Onderzoek heeft immers aangetoond dat het brein juist actief informatie opslaat en ook weer oproept. Als men woorden in een willekeurige volgorde presenteert, herorganiseren mensen de woorden in de hersenen, om deze makkelijker te onthouden. Zij zetten bijvoorbeeld mentaal alle soorten fruit van een rij woorden bij elkaar (Lichtenstein & Brewer, 1980; in Bransford, Brown, & Cocking, 1999). Het brein gebruikt dus als het ware categorieën om informatie te verwerken. Het is dan ook een kenmerk van leren dat het geheugen ‘links’ maakt tussen verwante informatie (Bransford, Brown, & Cocking, 1999).

Stellingen De linker- en rechterhersenhelft hebben verschillende functies De laatste neuromythe die besproken wordt, is de opvatting dat het geheugen werkt als een videocamera (Clifasefi, Garry, & Loftus; in Dela Salla, 2007): informatie zou in de hersenen opgeslagen worden als in een soort permanente en passieve videotheek. Door deze mythe ontstaat het geloof dat men, met de juiste technieken, alles wat men zich wil herinneren correct in het geheugen terug kan vinden. Volgens Clifasefi, Garry, & Loftus (2007; in Dela Salla, 2007) is deze mythe ontstaan, en nog steeds aanwezig, omdat het een geruststellende gedachte is dat de herinneringen die een mens vormen en identiteit geven, permanent en correct zijn. Hoe dan ook blijft dit idee over het geheugen een misvatting. Onderzoek heeft immers aangetoond dat het brein juist actief informatie opslaat en ook weer oproept. Als men woorden in een willekeurige volgorde presenteert, herorganiseren mensen de woorden in de hersenen, om deze makkelijker te onthouden. Zij zetten bijvoorbeeld mentaal alle soorten fruit van een rij woorden bij elkaar (Lichtenstein & Brewer, 1980; in Bransford, Brown, & Cocking, 1999). Het brein gebruikt dus als het ware categorieën om informatie te verwerken. Het is dan ook een kenmerk van leren dat het geheugen ‘links’ maakt tussen verwante informatie (Bransford, Brown, & Cocking, 1999).

Stellingen De rechter hersenhelft kan geen talige informatie verwerken De laatste neuromythe die besproken wordt, is de opvatting dat het geheugen werkt als een videocamera (Clifasefi, Garry, & Loftus; in Dela Salla, 2007): informatie zou in de hersenen opgeslagen worden als in een soort permanente en passieve videotheek. Door deze mythe ontstaat het geloof dat men, met de juiste technieken, alles wat men zich wil herinneren correct in het geheugen terug kan vinden. Volgens Clifasefi, Garry, & Loftus (2007; in Dela Salla, 2007) is deze mythe ontstaan, en nog steeds aanwezig, omdat het een geruststellende gedachte is dat de herinneringen die een mens vormen en identiteit geven, permanent en correct zijn. Hoe dan ook blijft dit idee over het geheugen een misvatting. Onderzoek heeft immers aangetoond dat het brein juist actief informatie opslaat en ook weer oproept. Als men woorden in een willekeurige volgorde presenteert, herorganiseren mensen de woorden in de hersenen, om deze makkelijker te onthouden. Zij zetten bijvoorbeeld mentaal alle soorten fruit van een rij woorden bij elkaar (Lichtenstein & Brewer, 1980; in Bransford, Brown, & Cocking, 1999). Het brein gebruikt dus als het ware categorieën om informatie te verwerken. Het is dan ook een kenmerk van leren dat het geheugen ‘links’ maakt tussen verwante informatie (Bransford, Brown, & Cocking, 1999).

Stellingen Bij ouderdomsvergeetachtigheid zijn details van gebeurtenissen kwijt, bij dementie zijn mensen de gebeurtenis zelf kwijt De laatste neuromythe die besproken wordt, is de opvatting dat het geheugen werkt als een videocamera (Clifasefi, Garry, & Loftus; in Dela Salla, 2007): informatie zou in de hersenen opgeslagen worden als in een soort permanente en passieve videotheek. Door deze mythe ontstaat het geloof dat men, met de juiste technieken, alles wat men zich wil herinneren correct in het geheugen terug kan vinden. Volgens Clifasefi, Garry, & Loftus (2007; in Dela Salla, 2007) is deze mythe ontstaan, en nog steeds aanwezig, omdat het een geruststellende gedachte is dat de herinneringen die een mens vormen en identiteit geven, permanent en correct zijn. Hoe dan ook blijft dit idee over het geheugen een misvatting. Onderzoek heeft immers aangetoond dat het brein juist actief informatie opslaat en ook weer oproept. Als men woorden in een willekeurige volgorde presenteert, herorganiseren mensen de woorden in de hersenen, om deze makkelijker te onthouden. Zij zetten bijvoorbeeld mentaal alle soorten fruit van een rij woorden bij elkaar (Lichtenstein & Brewer, 1980; in Bransford, Brown, & Cocking, 1999). Het brein gebruikt dus als het ware categorieën om informatie te verwerken. Het is dan ook een kenmerk van leren dat het geheugen ‘links’ maakt tussen verwante informatie (Bransford, Brown, & Cocking, 1999).

Geheugen Zintuiglijk geheugen Korte termijn geheugen/werkgeheugen

Video Clive Wearing

Geheugen

Geheugen Zintuiglijk geheugen Korte termijn geheugen/werkgeheugen Lange termijn geheugen declaratief geheugen procedureel geheugen

Geheugen

Geheugen

Geheugen Zintuiglijk geheugen Korte termijn geheugen/werkgeheugen Lange termijn geheugen declaratief geheugen procedureel geheugen

Geheugen Wat heeft u gisteren gegeten? Episodisch

Geheugen Hoe heet de Franse minister president? Semantisch

Geheugen Herhaling Diepere verwerking Korte termijn geheugen Lange termijn geheugen AANDACHT!

Plasticiteit van het brein Op verschillende niveaus zijn veranderingen zichtbaar Hersengebieden Hersencellen (40 miljard) Binnen hersencellen (elke hersencel is verbonden met 10.000 andere) Gedrag  zenuwstelsel

Plasticiteit van het brein

Plasticiteit van het brein

Geheugenstrategieën Externe strategieën Mensen in de omgeving Agenda & notities Vaste plekken en vaste gewoonten

Geheugenstrategieën

Geheugenstrategieën Interne strategieën

Geheugenstrategieën Interne strategieën Herhaling

Brown-Peterson taak Probeer drie letters te onthouden, bijv. XJC Na presentatie van de letters wordt een nummer gegeven, bijv. 307 Begin onmiddellijk terug te tellen in drieën Dus: 307, 304, 301, 298, … Zodra Schrijf! verschijnt, schrijf de letters op die u onthouden hebt Dit moet enige malen herhaald worden voor het beste effect

Klaar!

RGP

875

Schrijf!

Klaar!

ZQN

317

Schrijf!

Klaar!

HWB

504

Schrijf!

Anwoorden RGP ZQN HWB

Resultaat Brown-Peterson taak Vooral voor de laatste malen dat de taak gedaan wordt, is de geheugenprestatie zeer laag Meestal worden alle letters (slechts 3!) binnen 15-20 s vergeten De reden hiervoor is dat er geen rehearsal van de letters plaats vindt Deze wordt verhinderd door het terugtellen

Strategieën Interne strategieën Herhaling Betekenis geven (lager of hoger niveau) Het clusteren van informatie werkt efficiënt bij het onthouden van informatie. Enkele geheugenstrategieën zijn: Structureren van informatie; bijvoorbeeld wanneer een boodschappenlijstje moet worden onthouden, is het makkelijker om producten in clusters in te delen, bijv de melkproducten, drank en groenten. Verbanden leggen; codes, zoals pincodes kunnen makkelijker worden onthouden wanneer een trucje wordt gezocht om de getallen beter te onthouden, bijvoorbeeld 4872 kan omgezet worden in 4 augustus 1972 dat de geboortedatum is van een bekende Associaties leggen; bijvoorbeeld wanneer iemand zich voorstelt, kan de naam direct gekoppeld worden aan een uiterlijk kenmerk Vaste gewoonten; bijvoorbeeld wanneer iemand vaak zijn sleutels kwijt is, is het raadzaam om ze consequent op een vaste plek te leggen Knoop in je zakdoek of een variant hierop,

Strategieën: Betekenis geven Prof. Prlwitskowski Laag niveau: Prlw tzk wsk Hoog niveau: Parel wit koffie ski Het clusteren van informatie werkt efficiënt bij het onthouden van informatie. Enkele geheugenstrategieën zijn: Structureren van informatie; bijvoorbeeld wanneer een boodschappenlijstje moet worden onthouden, is het makkelijker om producten in clusters in te delen, bijv de melkproducten, drank en groenten. Verbanden leggen; codes, zoals pincodes kunnen makkelijker worden onthouden wanneer een trucje wordt gezocht om de getallen beter te onthouden, bijvoorbeeld 4872 kan omgezet worden in 4 augustus 1972 dat de geboortedatum is van een bekende Associaties leggen; bijvoorbeeld wanneer iemand zich voorstelt, kan de naam direct gekoppeld worden aan een uiterlijk kenmerk Vaste gewoonten; bijvoorbeeld wanneer iemand vaak zijn sleutels kwijt is, is het raadzaam om ze consequent op een vaste plek te leggen Knoop in je zakdoek of een variant hierop,

Strategieën Interne strategieën Herhaling Be tekenis geven (lager of hoger niveau) Ordening Het clusteren van informatie werkt efficiënt bij het onthouden van informatie. Enkele geheugenstrategieën zijn: Structureren van informatie; bijvoorbeeld wanneer een boodschappenlijstje moet worden onthouden, is het makkelijker om producten in clusters in te delen, bijv de melkproducten, drank en groenten. Verbanden leggen; codes, zoals pincodes kunnen makkelijker worden onthouden wanneer een trucje wordt gezocht om de getallen beter te onthouden, bijvoorbeeld 4872 kan omgezet worden in 4 augustus 1972 dat de geboortedatum is van een bekende Associaties leggen; bijvoorbeeld wanneer iemand zich voorstelt, kan de naam direct gekoppeld worden aan een uiterlijk kenmerk Vaste gewoonten; bijvoorbeeld wanneer iemand vaak zijn sleutels kwijt is, is het raadzaam om ze consequent op een vaste plek te leggen Knoop in je zakdoek of een variant hierop,

Strategieën: Ordening 14710 5501 1-4-7-10 5-5=0 en niet 1

Strategieën Interne strategieën Herhaling Betekenis geven (lager of hoger niveau) Ordening Visualiseren Het clusteren van informatie werkt efficiënt bij het onthouden van informatie. Enkele geheugenstrategieën zijn: Structureren van informatie; bijvoorbeeld wanneer een boodschappenlijstje moet worden onthouden, is het makkelijker om producten in clusters in te delen, bijv de melkproducten, drank en groenten. Verbanden leggen; codes, zoals pincodes kunnen makkelijker worden onthouden wanneer een trucje wordt gezocht om de getallen beter te onthouden, bijvoorbeeld 4872 kan omgezet worden in 4 augustus 1972 dat de geboortedatum is van een bekende Associaties leggen; bijvoorbeeld wanneer iemand zich voorstelt, kan de naam direct gekoppeld worden aan een uiterlijk kenmerk Vaste gewoonten; bijvoorbeeld wanneer iemand vaak zijn sleutels kwijt is, is het raadzaam om ze consequent op een vaste plek te leggen Knoop in je zakdoek of een variant hierop,

Strategieën Interne strategieën Herhaling Betekenis geven (lager of hoger niveau) Ordening Visualiseren Verbanden leggen Visualiseren: inkopen doen; visueel beeld maken van de routing van de supermarkt. Wanneer u meer weet over een bepaald onderwerp, dan zult u het makkelijker onthouden omdat u makkelijker verbanden kunt leggen. Terugzoeken van informatie in het geheugen: op een naam komen bijvoorbeeld  ergernis; op zoek gaan naar verbanden

Strategieën Interne strategieën Herhaling Betekenis geven (lager of hoger niveau) Ordening Visualiseren Verbanden leggen Method of Loci Ezelsbruggetjes verzinnen Kofschip; meneer van dale wacht op antwoord

Leefstijl Psychologisch Sociaal Gezondheid Fysiek Kofschip; meneer van dale wacht op antwoord

Leefstijl Psychologisch Sociaal Fysiek Gezondheid Succesvol ouder worden 1. Weinig kans op ziekte 2. Hoog mentaal en fysiek functioneren 3. Actief bezig zijn Kofschip; meneer van dale wacht op antwoord

Relatie tussen leefstijl en mentale functies Psychologisch Sociaal Fysiek Planning Snelheid van informatieverwerking Planning Kofschip; meneer van dale wacht op antwoord Snelheid van informatieverwerking

Relatie tussen leefstijl en mentale functies Psychologisch Sociaal Fysiek Geheugen Snelheid van informatieverwerking Planning Kofschip; meneer van dale wacht op antwoord

Fysiek functioneren Kofschip; meneer van dale wacht op antwoord

Fysiek functioneren Dierexperimenteel onderzoek Humaan onderzoek Ratten: looprad  positieve effecten op het brein Humaan onderzoek Vanaf 1970: regelmatige fysieke activiteit leidt tot snellere motorische reacties Risico op dementie verkleint Kofschip; meneer van dale wacht op antwoord

Effect van sport Kofschip; meneer van dale wacht op antwoord

Effect van sport Bundeling van onderzoeken Fysiek actief zijn heeft een positief effect op cognitie Zowel bij gezonde ouderen als bij ouderen met dementie Algemene als specifieke cognitieve functies worden beïnvloedt Kofschip; meneer van dale wacht op antwoord

Prefrontale cortex Kofschip; meneer van dale wacht op antwoord

Effect van sport Dierexperimenteel onderzoek Aanmaak van nieuwe zenuwcellen en verbindingen Groeistoffen Hippocampus Kofschip; meneer van dale wacht op antwoord

Conclusies Gebruik van geheugenstrategieën leiden tot beter onthouden Gezonde leefstijl resulteert in beter cognitief functioneren Kofschip; meneer van dale wacht op antwoord

Breng je brein in beweging! Kofschip; meneer van dale wacht op antwoord Email: susan.vanhooren@ou.nl