Nibi VMBO 2014 Relationele en seksuele vorming voor het voortgezet onderwijs Yuri Ohlrichs Suzanne Meijer Janneke Verloop

Workshop programma 1. Relationele en seksuele vorming in het onderwijs 2. Kerndoelen en vergelijking lesmethoden 3. Feiten en cijfers Hoe is de seksuele gezondheid van jongeren in Nederland? 4. Welke dilemma’s heb jij? Placemat: waar loop je tegen aan? 5. Veilige sfeer 6. Lang Leve de Liefde 7. Spellen en spelen a. Woordslang/ Wat hoort bij elkaar b. Aidsbekerspel c. rondje seksualiteit d. Boys or Girls

Belang van seksuele vorming in onderwijs Belang seksuele en relationele vorming: Uitkomsten Seks onder je 25ste: Aanleiding voor herziening Lang Leve de Liefde Aandacht voor gezonde seksuele ontwikkeling en veilig schoolklimaat draagt bij aan betere leerprestaties School is belangrijke informatiebron: vrijwel alle jongeren hebben op school tenminste enige informatie over seksualiteit en relaties gekregen, maar.... Binnen reguliere onderwijsmethoden geen tot beperkte aandacht voor seksuele dwang/seksuele diversiteit & relationele aspecten, onvoldoende aansluiting bij leefwereld jongeren Invullen van nieuwe kerndoelen onderwijs

Kerndoelen in onderbouw VO en relatie met seksuele vorming Kerndoel 34: De leerling leert hoofdzaken te begrijpen van bouw en functie van het menselijk lichaam, verbanden te leggen met bevorderen van lichamelijke en psychische gezondheid en daarin een eigen verantwoordelijkheid te nemen. Kerndoel 36: De leerling leert over zorg en leert zorgen voor zichzelf en anderen en zijn omgeving, en hoe de veiligheid van zichzelf en anderen in verschillende leefsituaties (wonen, leren, werken, uitgaan, verkeer) positief kan beïnvloeden. Kerndoel 43: De leerling leert over overeenkomsten, verschillen en veranderingen in cultuur en levensbeschouwing in Nederland, leert eigen en andermans leefwijze daarmee in verband te brengen, en leert de betekenis voor de samenleving te zien van respect voor elkaars opvattingen en leefwijzen, met daarbij aandacht voor seksualiteit en diversiteit, met name seksuele diversiteit.” (December 2012 OC&W)

Screening Relaties en Seksualiteit in regulier bio en verzorging methodes VO Selectie gescreende biologie-methodes Veel gebruikt met een relatief groot marktaandeel Direct leverbaar en landelijk beschikbaar Nederlandstalig Gedrukte schriftelijke leerling materialen Recent ontwikkeld (vanaf 2007) Aangeboden binnen vakgebied biologie, verzorging en/ of maatschappijleer (of combinatiemethode) Screening op basis van WHO richtlijn seksuele vorming In totaal zijn er 6 methoden gescreend. Drie die gebruikt worden in het vakgebied biologie en verzorging en drie die gebruikt worden in vakgebied mens en natuur Vakgebied biologie/verzorging: 1. Biologie voor jou, Malmberg, 6e druk, vierde oplage 2008 2. Biologie en verzorging voor jou, Malmberg, 2e druk, 2009 3. Nectar, Noordhoff, 3e editie, 2007 (1) Vakgebied mens en natuur: 4. Explora, Noordhoff, 2011(2) 5. Vita, Malmberg, 1e druk, tweede oplage (jaar onbekend) 6. Bekijk het!, Nijgh Versluys 1e druk, 2006 (3)

Gescreende methodes Vakgebied biologie/verzorging: 1. Biologie voor jou, Malmberg, 6e druk, 4e oplage 2008 2. Biologie en verzorging voor jou, Malmberg, 2e dr 2009 3. Nectar, Noordhoff, 3e editie, 2007 (1) Vakgebied mens en natuur: 4. Explora, Noordhoff, 2011(2) 5. Vita, Malmberg, 1e druk, tweede oplage (2007) 6. Bekijk het!, Nijgh Versluys 1e druk, 2006 (3) Screening op basis van WHO richtlijn seksuele vorming In totaal zijn er 6 methoden gescreend. Drie die gebruikt worden in het vakgebied biologie en verzorging en drie die gebruikt worden in vakgebied mens en natuur Vakgebied biologie/verzorging: 1. Biologie voor jou, Malmberg, 6e druk, vierde oplage 2008 2. Biologie en verzorging voor jou, Malmberg, 2e druk, 2009 3. Nectar, Noordhoff, 3e editie, 2007 (1) Vakgebied mens en natuur: 4. Explora, Noordhoff, 2011(2) 5. Vita, Malmberg, 1e druk, tweede oplage (jaar onbekend) 6. Bekijk het!, Nijgh Versluys 1e druk, 2006 (3)

Uitkomsten screening Overwegend aandacht voor de domeinen menselijk lichaam en ontwikkeling, vruchtbaarheid en voortplanting Vnl. aandacht biologische aspecten van seksualiteit; minder aandacht voor psychosociale aspecten Met name aandacht voor kennisoverdracht en minder voor attitude en vaardigheden Weinig aandacht voor seksuele grensoverschrijding en culturele en seksuele diversiteit Geen aandacht voor positieve kant seksualiteit Nauwelijks aandacht voor hulp en steun bij seksualiteitsvragen/problemen Veel verschillen tussen methoden maken vergelijken lastig Vooral aandacht voor het domein menselijk lichaam en ontwikkeling en het domein vruchtbaarheid en voortplanting; andere domeinen onderbelicht. Wat vinden de leerlingen? Opvallend is dat de resultaten van de enquête op Scholieren.com voor een groot deel overeenkomen met de uitkomsten van de screening. Minder dan de helft van de leerlingen gaf aan les te krijgen over onderwerpen als: Maagdelijkheid en de eerste keer (40%) Als iemand over je grens gaat (seksuele dwang) (33%) Rekening houden met wensen en grenzen van jezelf en de ander (30%) Waar je heen kunt met vragen en problemen (27%) Hoe maak je seks leuk met jezelf of met de ander (18%) De lessen seksuele voorlichting in de lesmethoden worden door de leerlingen gemiddeld gewaardeerd met een 6,1. Leerlingen vinden het erg belangrijk dat docenten alle onderwerpen behandelen, maar zien ook graag dat docenten de onderwerpen positief uitdragen én dat zij hun leerlingen de ruimte geven om vragen te stellen.

Kennisquiz Jongeren en Seks Hoe zit het met de seksuele gezondheid van jongeren in Nederland?

Vraag 1 De gemiddelde leeftijd van de eerste geslachtsgemeenschap is ongeveer 15 jaar. Waar of niet waar?

16,6 jaar = de gemiddelde leeftijd is. NIET WAAR! 17,1 jaar = leeftijd waarop de helft van de jongeren in Nederland voor het eerst geslachtgemeenschap heeft. 16,6 jaar = de gemiddelde leeftijd is.

Ervaring met geslachtsgemeenschap (%) veranderingen in 17 jaar tijd

Vraag 2 Gemiddeld weten jongens meer over seks, soa’s en veilig vrijen dan meisjes. Waar of niet waar?

Meisjes weten meer dan jongens. NIET WAAR! Meisjes weten meer dan jongens.

Gebrek aan kennis (% onjuist)

Vraag 3 Homoseksuele jongens komen tegenwoordig later uit de kast dan voorheen.

Jongens komen eerder uit de kast dan 7 jaar geleden. DUS: NIET WAAR! Gemiddelde leeftijd coming-out

Vraag 4 Ongeveer 10% van meisjes geeft aan wel eens gedwongen te zijn tot seksuele handelingen die ze niet wilden.

NIET WAAR! Hoger! 17% van meisjes en 4% van jongens geeft aan wel eens gedwongen te zijn tot seksuele handelingen die ze niet wilden.

Grensoverschrijding (%)

Vraag 5 Condoomgebruik: Tijdens de eerste geslachtsgemeenschap gebruikt minstens 70% van jongeren een condoom.

WAAR! Condoomgebruik bij de eerste keer (%) * 10% van jongeren stopt binnen 1 week met condoomgebruik in een relatie !

Omgaan met dilemma’s in het lesgeven Welke lastige situaties kunnen docenten tegenkomen in de klas tijdens het geven van lessen relationele en seksuele vorming? Brainstormen in drietallen over lastige situaties (placemat) Plenair rapporteren Elkaar tips geven hoe om te gaan met deze lastige situaties

Hoe pak je het aan? Het creëren van een veilige sfeer voor lessen over relaties en seksualiteit Hoe zorg je ervoor als docent dat leerlingen zich veilig genoeg voelen om open over liefde en seks te praten en vragen te stellen? > Filmpje docenten

(filmpje over creëren veilige sfeer ) Demo Lesgevenindeliefde.nl laten zien!

25 Lesgevenindeliefde.nl Wat is Lesgevenindeliefde.nl? Een nieuw e-learningonderdeel voor docenten Lang Leve de Liefde Ook te bereiken: www.langlevedeliefde.nl ; Docenten Onderbouw Doelen van de website Begeleiden bij het geven relationele en seksuele vorming Begeleiden bij ervaren problemen of uitdagingen rondom lesgeven over seksualiteit Ondersteuning bieden bij gebruik van Lang Leve de Liefde Voor en door docenten

Lesopeningen, veilige sfeer Voorwerpen associatie Vragendoos Gedragsregels/afspraken ‘vieze’ woorden op bord

Lesmaterialen voor relationele en seksuele vorming voor onderbouw VO Vakmethoden Biologie voor jou Nectar Etc. Brede lesprogramma’s Lang Leve de Liefde Aanvullende materialen/programma’s Girls choice Boys R Us Rondje seksualiteit

Oefenen met Rondje Seksualiteit

Lang Leve de Liefde bestaat uit: Twee leerlingenmagazines voor: 1. Praktijkonderwijs & vmbo bb 2. Vmbo, havo & vwo DVD E-learning omgeving met digilessen: www.langlevedeliefde.nl Docentenhandleidingen Praktijkonderwijs & vmbo bb Vmbo, havo & vwo Bestellen: www.langlevedeliefde.nl

Thema’s: Les 1 Wat gebeurt er met jou? Puberteit, verliefdheid, homoseksualiteit Les 2 Waar ben jij aan toe? Versieren, verkering, uitmaken, seksualiteit Les 3 Wat zijn jouw grenzen? Wensen & grenzen, weerbaarheid, internet, loverboys Les 4 Hoe maak je seks leuk? De eerste keer, seksuele problemen, informatie & hulp Les 5 Veilig vrijen, wat is dat? Veilig vrijen, soa’s en zwangerschap Extra: Tienerouderschap Les 6 Veilig vrijen, hoe doe je dat? Condoom- en anticonceptiegebruik

Long live love: Online onderdelen E-learning (students) Website: www.langlevedeliefde.nl Twee digilessen (3 & 4) Gratis E-coaching (docenten) Website: www.lesgevenindeliefde.nl Gratis na aanmaken account

Digilessen 3 & 4 Digilessen laten zien

Leerlingenmagazine

DVD 34 Aflevering 1 en 3 laten zien + tienermoeder

Les 3 Wat zijn jouw grenzen? Magazine Strip lezen en opdracht blz 19

Les 3 Wat zijn jouw grenzen? Fragment DVD Kijkopdracht bij docudrama: (zie docentenhandleiding blz 12 of 13) Stel de vraag: Vmbo/havo/vwo (blz 12): > Vond je dat het meisje duidelijk was in hoe ver zij zou willen gaan? Wat had ze kunnen doen om duidelijker te zijn? > Wat vond je van de reactie van de jongen op de signalen van het meisje? Praktijkonderwijs en vmbo-bb (blz 13): >W at vond je van het gedrag van de jongen? Wat had hij anders kunnen doen?

Nuttige materialen en websites

Materiaal voor docenten en andere professionals (achtergrondinfo)

Materiaal voor docenten en andere professionals (werkvormen)

Materiaal voor kinderen, jongeren en ouders

www.sense.info

www.seksualiteit.nl & www.seksuelevorming.nl

VRAGEN?